Կազանի Կրեմլ

Կազանի Կրեմլ
Տեսակ	Կրեմլ և ճարտարապետական հուշարձան
Երկիր	Ռուսաստան
Տեղագրություն	Կազան
Օգտագործվում է	պաշտոնական նստավայր
Ժառանգության կարգավիճակ	Համաշխարհային ժառանգություն և Ռուսաստանի դաշնային մշակութային ժառանգության օբյեկտ

Կազանի Կրեմլ (ռուս.՝ Казанский кремль, թաթ.՝ Казан кирмәне), պատմամշակութային հուշարձան Թաթարստանի մայրաքաղաք Կազանում։ Հանդիսանում է Ռուսաստանի Դաշնության գլխավոր պատմական միջնաբերդերից։ Այն կառուցվել է ռուսաց ցար Իվան Ահեղի հրամանով՝ Կազանի խաների նախկին ամրոցի ավերակների վրա^[2]։ 2000 թվականին այն հռչակվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ^[3]։

Պատմություն

Կազանի Կրեմլը ներառում է բազմաթիվ միջնադարյան կառույցներ, որոնցից ամենահինը Ավետման տաճարն է (1554-1562), 16-րդ դարի միակ ռուսական եկեղեցին, որն ուներ վեց նավամատույց և հինգ աբսիդ։ Ինչպես Կազանի՝ ուշմիջնադարյան ժամանակաշրջանի շատ շենքեր, այն ևս կառուցված է տեղական գունատ ավազաքարից, այլ ոչ աղյուսից։ Պսկովյան հայտնի ճարտարապետներ Պոստնիկ Յակովլևը և Իվան Շիրջայը ցարի կողմից հրավիրվել են Կազան^[4]՝ քարով վերակառուցելու Կազանի Կրեմլը։ Տաճարի զանգակատունը կանգնեցվել է հինգ աստիճաններով՝ Իվան Ահեղի հրամանով՝ Մոսկվայի Իվան Մեծ զանգակատան կերպ և նմանությամբ, որը խորհրդային զորքերը քանդել են 1930 թվականին։

Կազանի Կրեմլի ամենաակնառու տեսարժան վայրը թեքված Սույումբիկե աշտարակն է, որը հավանաբար թվագրվում է Պետրոս Առաջինի ժամանակաշրջանին։ Հայտնի լեգենդը աշտարակը կապում է Կազանի խանության վերջին թագուհու հետ։ Ճարտարապետական մեկ այլ ճանաչելի առանձնահատկություն է Սպասսկայա աշտարակը, որը խարսխում է Կրեմլի հարավային ծայրը և ծառայում է որպես Կրեմլի գլխավոր մուտք։ Աշտարակի անունով կոչվող փողոցը հետագայում վերանվանվել է «Կրեմլյովսկայա»։ Սպասկայա աշտարակն անվանվել է Սպասսկայա վանքի պատվին, որը նախկինում գտնվում էր մոտակայքում։ Վանքի շինություններից էին Սուրբ Նիկողայոսի եկեղեցին (1560-ական թվականներ, ունեցել է չորս աբսիդ) և Փրկչի Պայծառակերպության տաճարը (1590-ական թվականներ, ունեցել է վեց աբսիդ)։ Դրանք ոչնչացվել են կոմունիստների կողմից՝ Իոսիֆ Ստալինի օրոք։

Հետաքրքիր են նաև ձյունաճերմակ աշտարակներն ու պարիսպները, որոնք կառուցվել են 16-րդ և 17-րդ դարերում, սակայն հետագայում վերանորոգվել են, Քուլշարիֆ մզկիթը, որը վերջերս վերակառուցվել է միջնաբերդի ներսում, և նահանգապետի տունը (այժմ՝ Թաթարստանի Հանրապետության Նախագահի պալատ, 1843-1853), որը նախագծել է Կոնստանտին Տոնը։ Ենթադրվում է, որ պալատը գտնվում է նախկին Խանի պալատի տեղում։ Նախագահական պալատի և Söyembikä Tower-ի միջև ընկած է պալատական եկեղեցին, որը կառուցվել է միջնադարյան մզկիթի հիմքի վրա։

Կրեմլի հյուսիսային պատը պարունակում է ևս մեկ փակ աշտարակ՝ «Գաղտնի աշտարակը», որն այդպես է կոչվել, քանի որ այնտեղ եղել է գաղտնի ջրամատակարարման ջրհոր։ Այս աշտարակը թույլ է տալիս հետիոտներին մուտք գործել Կրեմլ, սակայն տրանսպորտային միջոցների մուտքը սահմանափակված էր միայն արտակարգ իրավիճակների համար։

Վերջին իրադարություններ

2005 թվականի հունիսի 24-ին Կազանում տեղի ունեցավ Եվրոպայի ամենամեծ մզկիթներից մեկի՝ Քուլշարիֆ մզկիթի բացումը^[5]։ Տոնակատարությանը հավաքվել էր մոտ 17000 մարդ։ Միջոցառմանը ներկա էին քառասուն երկրների պատվիրակություններ։

Շինությունը վերակառուցվել է այն վայրում, որտեղ, ենթադրաբար, եղել է Կազանի խանության գլխավոր մզկիթը մինչև 1552 թվականը։ Ելույթ ունենալով արարողության ժամանակ՝ Թաթարստանի նախագահ Մինտիմեր Շայմիևն ասել է. «Քուլշարիֆ մզկիթը Կազանի և Թաթարստանի նոր խորհրդանիշն է... մեր անցյալն ու ապագան».

Մզկիթի վերականգնման մասին հրամանագիրը (1995) նաև կարգադրել է վերականգնել Կազանի Կրեմլի Ավետման տաճարը, որը ռուսական հեղափոխությունից հետո խլվել էր ուղղափառ քրիստոնյաներից։ 2005 թվականի հուլիսի 21-ին^[6]՝ «Կազանի Աստվածածին» սրբապատկերի տոնին, 10000 ուխտավորների ներկայությամբ պատրիարք Ալեքսիոս II-ը և Մինտիմեր Շայմիևը նոր վերականգնված Ավետման տաճարում տեղադրեցին վաղուց կորած ամենասուրբ օրինակը, որը 2004 թվականին Հռոմի պապ Հովհաննես Պողոս II-ը վերադարձրել էր Ռուսաստան՝ իր մահից անմիջապես առաջ։

2005 թվականին Կազանի մետրոպոլիտենի առաջին փուլը ներառում էր նաև «Կրեմլյովսկայա» անունով կայարանը, որի ելքերը գտնվում են հենց Կրեմլի կողքին։