Լեղի
Լեղի, (լատին․՝ bilis, հին հունարեն՝ χολή), դեղին, շագանակագույն կամ կանաչավուն, դառը, յուրահատուկ հոտ ունեցող, լյարդի կողմից արտազատվող և լեղապարկում կուտակվող հեղուկ։
Լեղուգոյացում և լեղազատում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեղին արտադրվում է հեպատոցիտներում, ապա անցնում միջբլթակային, այնուհետև լյարդային արտատար ծորաններ, որոնք լեղապարկային ծորանի հետ միասին կազմում են ընդհանուր լեղածորանը։
Ընդհանուր լեղածորանը բացվում է տասներկումատնյա աղիքի խոռոչում։ Ընդհանուր լեղածորանի բացման շրջանում տեղադրված է Օդդիի սեղմանը։ Մարսողությունից դուրս լեղին լյարդային ծորաններից պարկային ծորանի միջոցով անցնում է լեղապարկ և կուտակվում այնտեղ, իսկ սնունդն ընդունելիս մղվում է տասներկումատնյա աղիք։ Լեղագոյացումը անընդհատ պրոցես է, իսկ լեղազատումը կատարվում է պարբերաբար, կապված մարսողության հետ։
Բաղադրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեղին ոսկեգույն հեղուկ է, pH-ը տատանվում է 7,8-8,6-ի սահմաններում։ Օրվա ընթացքում գոյանում 0,51 լ լեղի, որի 97,6%-ը ջուր է, 2,4%-ը չոր նյութը, որը պարունակում է օրգանական և անօրգանական մի շարք նյութեր[1]։
Անօրգանական նյութեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Անօրգանական նյութերից են նատրիումի, կալիումի, մագնեզիումի, կալցիումի քլորային, ծծմբաթթվային և ֆոսֆորաթթվային աղերը[2]։
Օրգանական նյութեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օրգանական նյութերից՝ լեղաթթուները, լեղագունակները, խոլեսթերինը, ճարպաթթուները, չեզոք ճարպերը, լեցիտինը, միզանյութը, միզաթթուն, A, B, C վիտամինները, ամինաթթուները, չնչին չափով թույլ ակիվությամբ ֆերմենտները (ամլազ, ֆոսֆոատազներ, պորտեազներ)։
Լեղաթթուները լյարդում առաջանում են խոլեսթերինից։ Լեղագունակներին են պատկանում բիլիռուբինը և բիլիվերդինը, որոնք հանդիսանում են հեմոգլոբինի քայքայման արգասիքներ և լեղուն տալիս են բնորոշ գույն։ Լեղու գունակներից ձևավորվում են մեզի և կղանքի գունակներ՝ ուրոբլինը, ուրոխրոմը և ստերկոբիլինը։
Հեղուկ և թափանցիկ լյարդային լեղին, անցնելով ծորանների միջով, ենթարկվում է որոշակի փոփոխությունների՝ կապված ջրի և հանքային աղերի ներծծման և լեղուղիների մուցինի ավելացման հետ։ Լեղին մեծ փոփոխությունների է ենթարկվում լեղապարկում, որտեղ այն, շնորհիվ ջրի ներծծման, խտանում է, դառնում մածուցիկ և մգանում մուցինի ավելացման պատճառով։ Լեղու pH-ը 7,3-8,0-ից հասնում է 6,0-7,0 բիկարբոնատների ներծծման և լեղապարկի պատերի կողմից արտադրվող լեղաթթվային աղերի խառնվելու պատճառով։
Լեղու գործառույթներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեղին ակտիվ մասնակցում է մարսողության գործընթացներում, որը պայմանավորված է նրա բաղադրության մեջ մտնող լեղաթթուներով և նրանց աղերով։ Այն՝
- Ստեղծում է հիմնային միջավայր, որտեղ չեզոքանում է roy–ը և ապաակտիվանում է պեպսինի գործունեությունը։
- Ակտիվացնում է ենթաստամոքսային և աղիքային հյութերի ֆերմենտները, գլխավորապես լիպազը։
- Էմուլսացնում է ճարպերը՝ մեծացնելով ֆերմենտների հետ նրանց հպման մակերեսը։
- Բարակ աղիքում լեղաթթուները միանալով ջրում չլուծվող ճապրաթթուների, խոլեսթերինի, ճարպալույծ վիտամինների, կալցիումի, աղերի հետ առաջացնում է լուծելի համալիրներ, որոնք հեշտությամբ ներ են ծծվում։
- Խթանում է բարակ աղիների շարժական և հյութազատական գործունեությունը։
- Օժտված է մանրէասպան հատկություններով. աղիներում արգելակում է նեխման պրոցեսները։
Լեղազատման կարգավորում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեղագոյացումն օրգանիզմում կատարվում է անընդհատ։ Սննդի ընդունումից 3-12 րոպե հետո լեղագոյացումը ռեֆլեքսորեն ուժեղանում է եւ ավելի շատանում։ Լեղամղման վրա ռեֆլեքսային ազդեցություններն իրականացվում են պայմանական և ոչ պայմանական ռեֆլեքսների միջոցով, որոնք սկիզբ են առնում տարբեր ռեֆլեքսային դաշտերից (տեսողական, լսողական, հոտառական, համի, ստամոքսի և 12-մատնյա աղիքի ընկալիչներից)։
Լեղամղման համար մեծ նշանակություն ունի նաև կարգավորման հումորալ մեխանիզմները (խոլեցիստոկինինպանկրեոիզմին հորմոնը, գաստրինը, սեկրետինը, լեղին)։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Barrett, Kim E. (2012). Ganong's review of medical physiology (24th ed.). New York: McGraw-Hill Medical. էջ 512. ISBN 978-0-07-178003-2.
- ↑ Guyton and Hall (2011). Textbook of Medical Physiology. U.S.: Saunders Elsevier. էջ 784. ISBN 978-1-4160-4574-8.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լեղի» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 533)։ 
|