Ազով

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ազով (այլ կիրառումներ)
Քաղաք
Ազով
Азов
Դրոշ Զինանշան

Թանգարան Ազովում
ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
Հիմնադրված է1067 թ.
Տվյալ կարգավիճակում1708 թվականից
Մակերես66,2 կմ²
ԲԾՄ40 մետր
Բնակչություն▲ 83 000 մարդ (2013)
Ժամային գոտիUTC+4, ամառը UTC+5
Հեռախոսային կոդ+7 86342
Փոստային դասիչ346780-346783, 346787, 346789, 346799
Ավտոմոբիլային կոդ61, 161
Պաշտոնական կայքgorodazov.ru​(ռուս.)
Ազով (Ռուսաստան)##
Ազով (Ռուսաստան)

Ազով, քաղաք Ռուսաստանի Ռոստովի մարզում, նավահանգիստ Դոն գետի ափին։

Հիմնադրվել է հին հունական Տանաիս քաղաքի (մ.թ.ա. 3-րդ դար-մ.թ. 5-րդ դար) տեղում (այդ քաղաքը կոչվել է Տանաիս (այժմ՝ Դոն) գետի անունով)։ 10-րդ դարում մտել է Կիևյան Ռուսիայի կազմի մեջ։ 1067-ին զավթել են պոլիվցիները և անվանել Ազակ, որը ձևավորվելով դարձել է Ազով։ Ենթադրվում է, որ քաղաքը կոչվել է, այն գրավելու ժամանակ սպանված պոլովցի Ազում (Ազուֆ) իշխանի անունով։ 13-րդ դարից եղել է թաթարական, 1471-ին՝ թուրքական ամրոց. 1774-ից Ռուսաստանի կազմում է[1]։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից Ազով` մարզայինային ենթակայության քաղաք է, որը գտնվում է Ռոստովի մարզի հարավ-արևմութքում, Դոն գետի ձախ ափին, Տագանրոգի ծոցից 12.5 կիլոմտրի հեռու։ Մարզկենտրոնից` Դոնի Ռոստով քաղաքից 35 կիլոմերտ հեռու։ Քաղաքի տարածքը 66.2 կմ2

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամրոցի մնացորդներ
Ռուսական բանկի հուշադրամ, 2008 թ. 10 ռուբլի

Ազովը գտնվում է Դոնի և նրա վտակ Ազովկի գետի ափին, Ազովի ծովի Տագանրոգի ծոցից 15 կմ վրա։ Դարերից ի վեր քաղաքը ստրատեգիական նշանակություն է ունեցել, որը մեծ ազդեցություն է ունեցել նրա պատմության վրա։ Պատմությունից հայտնի է քաղաքի տարածքում բնակված այնպիսի ժողովրդների մասին ինչպես կիմմերներն են, սկյութները, սարմատները։ Սկյութների ժամանակաշրջանում Հյուսիսային Մերձազովյան շրջաներում առաջացել են բազմաթիվ բնակավայրեր, որոնք հետագայում մեծ դեր են խաղացել շրջանի զարգացման և վերականգնման վրա։ Դրանցից է նաև Տագանրոգի բանկավայրերը, Էլիզաբեթի ամրոցը, հունական Մեծ գաղութը, բոսպորյան Տանաիս քաղաքը և այլք։ 1559 թվակյանին Ազովը պաշարել է Դմիտրի Վիշնեվեցկին։ 1637 թվականի դոնի և զապարոժեի կազակները գրավել են Ազովը և զավթած է եղել մինչև 1642 թվականը(այսպես կոչված Ազովյան պաշարում)։ 1695-1695 թվականներին կազակները մասնակցել են Ազովյան արշավանքներին, որի արդյունքում Ազովն անցել է Ռուսաստանին։ 1709 թվականից Ազովը դարձել է նահանգային քաղաք։ 1711 թվականի պրուտական արշավանքի ժամանակ, շրջափակման արդյունքում հանձնվել է։ Պրուտական խաղաղության կնքման արդյունքում Ռուսաստանը օսմանյան կայսրության է զիջում Ազովը։ 1735-1739 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ 1736 թվականին ամրոցը գրավվում է գեներալ Լասսի կողմից։ 1739 թվականին Բելգրադի պայմանագրի կրկին վերադարձվել է օսմանյան կայսրությանը, սակայն պայամանագրի համաձայն քանդվել է ողջ պաշտպանիչ ամրությունները։ 1769 թվականի մարտին, ռուս-թուրքական պատերազմի սկզբին, քաղաքը կրկին գրավվել է Վոլոգոդյան գնդի և Դոնի կազակների կողմից` դրանից հետո քաղաքը ընդմիշտ մնաց Ռուսաստանի կազմում։ 1775 թվականից Ազովը դարձավ Ազովյան նորաստեղծ վարչական մարզի կենտրոն։ 1782 թվականից երբ վարչական կենտրոնը տղափախվեց Եկատիրինոսլավ, Ազովը կրկին դարձել է ամրոց, 1810 թվականի մարտի 31-ից դարձել է Եկատիրինոսլավի արվարձան, իսկ 1888 թվականից քաղաքը միացվել է Դաոնսկի Շրաջանի Բանակին և անցել է կազակների կառավարմանը։ XIX դարի վերջին գյուղում եղել է չորս արական գիմնազիա, ինչպես նաև կանանց և տղամարդկանց ուսումնարան, առևտուրը զգալիորեն անկում է ապրել։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչության թվաքանակը
1856[2]1885[3]1897[2]19131931[2]1939[2]1959[4]
5300↗16 581↗27 500↘26 500↘19 800↗25 000↗39 931
1967[2]1970[5]1973[2]1976[2]1979[6]1982[7]1986[2]
↗56 000↗59 302↗66 000↗73 000↗75 124↗77 000↗80 000
1987[8]1989[9]1992[2]1996[2]1998[2]2000[2]2001[2]
↗81 000↘80 297↗80 900↘80 700↗81 000↗81 300↗81 700
2002[10]2003[2]2005[2]2006[2]2007[2]2008[2]2009[11]
↗82 090↗82 100↗82 600→82 600↗82 800↗83 100↗83 210
2010[12]2011[13]2012[14]2013[15]2014[16]2015[17]2016[18]
↘82 937↘82 852↗82 901↗83 030↘82 495↘81 995↘81 862
2017[19]2018[20]2019[21]2020[22]2021[23]
↘81 335↘80 721↘80 286↗80 428↗81 924

Կլիման[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կիլման չափավոր ցամաքային է։ Հունվար ամսվա միջին ջերմաստիճանը -4°С է, հուլիսինը` +22°С +24°С՚: Տարեկան միջին տեղումները 400-650 մմ է՚ Բնորոշ է ջերմաստիճանի ավռավելոսւթյամբ, ղոնավության պակասով։

Ազովի կլիման[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցուցանիշ Հունվ Փետ Մարտ Ապրիլ Մայ Հուն Հուլ Օգոս Սեպ Հոկ Նոյ Դեկ Տարեկան
Միջին մաքսիմալ °C -0.9 0.3 6.2 16.3 22.8 26.5 28.7 27.9 22.5 14.6 7.5 2.5 14.6
Միջին մինիմում °C -7.2 -6.4 -1.3 6.4 12.3 16.3 18.1 16.8 11.9 5.8 1.4 -2.9 5.9
Տեղումների քանակը մմ 47 37 31 43 53 67 51 37 36 30 46 61 539
Ջրի ջերմաստիճամնը °C 1 0 3 9 19 23 25 24 18 12 5 2 12

Եղբայրական քաղաքներ և համագործակցող քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկիր Եղբայրական քաղաքներ Կապի հաստատման տարեթիվ
Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս Ագլանձիա[24] 1990
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ Չիլլիկոտի[24] 1993
Թուրքիա Թուրքիա Անթալիա[25] 1995
Ռուսաստան Ռուսաստան Կիզլյար[24] 1997
Ռուսաստան /Ուկրաինա Ռուսաստան/Ուկրաինա Թեոդոսիա[24] 2007
Ռուսաստան Ռուսաստան Սալեխարդ[24] 2007
Ռուսաստան Ռուսաստան Լազարևյան շրջան քաղաք Սոչի[24] 2008

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Նկարագրություն1
    Նկարագրություն1

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս». էջ 11-12.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 «Народная энциклопедия «Мой город». Азов» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-07-26-ին. Վերցված է 2014-06-23-ին.
  3. ↑ Терский календарь на 1891 год. Выпуск 1-й. Терский Областной Статистический комитет. Владикавказ. 1891. 467 с.
  4. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  5. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  6. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  7. ↑ Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)
  8. ↑ Народное хозяйство СССР за 70 лет : юбилейный статистический ежегодник : [арх. 28 Հունիսի 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.
  9. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
  10. ↑ «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
  11. ↑ «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
  12. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Ростовской области
  13. ↑ Ростовская область. Оценка численности населения на 1 января 2009-2015 гг.
  14. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
  15. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года» (ռուսերեն). М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат. 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ location (link)
  16. ↑ «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
  17. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-08-06-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  19. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
  20. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
  21. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.
  22. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020-10-17-ին. Վերցված է 2020-10-17-ին.
  23. ↑ «Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более» (XLSX) (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-09-01-ին. Վերցված է 2022-09-01-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 «Международная ассоциация «Породненные города»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  25. ↑ О деятельности города Азова в сфере международного и межмуниципального сотрудничества // Официальный сайт Gorodazov.ru

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. http://meteoinfo.ru/climate/klimatgorod/1672-1246618396
  2. http://www.svali.ru/catalog/73/34723/index.htm
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ազով» հոդվածին։
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
LCCN: n93067132 · NKC: ge559480 · VIAF: 151420582 · WorldCat VIAF: 151420582
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 123)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ազով&oldid=9494052» էջից