Jump to content

Ազով

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ազով (այլ կիրառումներ)
Քաղաք
Ազով
Азов
Դրոշ Զինանշան

Թանգարան Ազովում
ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
ՀամայնքAzov Urban Okrug?
Հիմնադրված է1067 թ.
Տվյալ կարգավիճակում1708 թվականից
Մակերես66,2 կմ²
ԲԾՄ40 մետր
Բնակչություն▲ 83 000 մարդ (2013)
Ժամային գոտիUTC+4, ամառը UTC+5
Հեռախոսային կոդ+7 86342
Փոստային դասիչ346780-346783, 346787, 346789, 346799
Ավտոմոբիլային կոդ61, 161
Պաշտոնական կայքgorodazov.ru​(ռուս.)
Ազով (Ռուսաստան)##
Ազով (Ռուսաստան)

Ազով, քաղաք Ռուսաստանի Ռոստովի մարզում, նավահանգիստ Դոն գետի ափին։

Հիմնադրվել է հին հունական Տանաիս քաղաքի (մ.թ.ա. 3-րդ դար-մ.թ. 5-րդ դար) տեղում (այդ քաղաքը կոչվել է Տանաիս (այժմ՝ Դոն) գետի անունով)։ 10-րդ դարում մտել է Կիևյան Ռուսիայի կազմի մեջ։ 1067-ին զավթել են պոլիվցիները և անվանել Ազակ, որը ձևավորվելով դարձել է Ազով։ Ենթադրվում է, որ քաղաքը կոչվել է, այն գրավելու ժամանակ սպանված պոլովցի Ազում (Ազուֆ) իշխանի անունով։ 13-րդ դարից եղել է թաթարական, 1471-ին՝ թուրքական ամրոց. 1774-ից Ռուսաստանի կազմում է[1]։

Աշխարհագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից Ազով` մարզայինային ենթակայության քաղաք է, որը գտնվում է Ռոստովի մարզի հարավ-արևմութքում, Դոն գետի ձախ ափին, Տագանրոգի ծոցից 12.5 կիլոմտրի հեռու։ Մարզկենտրոնից` Դոնի Ռոստով քաղաքից 35 կիլոմերտ հեռու։ Քաղաքի տարածքը 66.2 կմ2

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամրոցի մնացորդներ
Ռուսական բանկի հուշադրամ, 2008 թ. 10 ռուբլի

Ազովը գտնվում է Դոնի և նրա վտակ Ազովկի գետի ափին, Ազովի ծովի Տագանրոգի ծոցից 15 կմ վրա։ Դարերից ի վեր քաղաքը ստրատեգիական նշանակություն է ունեցել, որը մեծ ազդեցություն է ունեցել նրա պատմության վրա։ Պատմությունից հայտնի է քաղաքի տարածքում բնակված այնպիսի ժողովրդների մասին ինչպես կիմմերներն են, սկյութները, սարմատները։ Սկյութների ժամանակաշրջանում Հյուսիսային Մերձազովյան շրջաներում առաջացել են բազմաթիվ բնակավայրեր, որոնք հետագայում մեծ դեր են խաղացել շրջանի զարգացման և վերականգնման վրա։ Դրանցից է նաև Տագանրոգի բանկավայրերը, Էլիզաբեթի ամրոցը, հունական Մեծ գաղութը, բոսպորյան Տանաիս քաղաքը և այլք։ 1559 թվակյանին Ազովը պաշարել է Դմիտրի Վիշնեվեցկին։ 1637 թվականի դոնի և զապարոժեի կազակները գրավել են Ազովը և զավթած է եղել մինչև 1642 թվականը(այսպես կոչված Ազովյան պաշարում)։ 1695-1695 թվականներին կազակները մասնակցել են Ազովյան արշավանքներին, որի արդյունքում Ազովն անցել է Ռուսաստանին։ 1709 թվականից Ազովը դարձել է նահանգային քաղաք։ 1711 թվականի պրուտական արշավանքի ժամանակ, շրջափակման արդյունքում հանձնվել է։ Պրուտական խաղաղության կնքման արդյունքում Ռուսաստանը օսմանյան կայսրության է զիջում Ազովը։ 1735-1739 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ 1736 թվականին ամրոցը գրավվում է գեներալ Լասսի կողմից։ 1739 թվականին Բելգրադի պայմանագրի կրկին վերադարձվել է օսմանյան կայսրությանը, սակայն պայամանագրի համաձայն քանդվել է ողջ պաշտպանիչ ամրությունները։ 1769 թվականի մարտին, ռուս-թուրքական պատերազմի սկզբին, քաղաքը կրկին գրավվել է Վոլոգոդյան գնդի և Դոնի կազակների կողմից` դրանից հետո քաղաքը ընդմիշտ մնաց Ռուսաստանի կազմում։ 1775 թվականից Ազովը դարձավ Ազովյան նորաստեղծ վարչական մարզի կենտրոն։ 1782 թվականից երբ վարչական կենտրոնը տղափախվեց Եկատիրինոսլավ, Ազովը կրկին դարձել է ամրոց, 1810 թվականի մարտի 31-ից դարձել է Եկատիրինոսլավի արվարձան, իսկ 1888 թվականից քաղաքը միացվել է Դաոնսկի Շրաջանի Բանակին և անցել է կազակների կառավարմանը։ XIX դարի վերջին գյուղում եղել է չորս արական գիմնազիա, ինչպես նաև կանանց և տղամարդկանց ուսումնարան, առևտուրը զգալիորեն անկում է ապրել։

Բնակչություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչության թվաքանակը
1856[2]1885[3]1897[2]19131931[2]1939[2]1959[4]
5300↗16 581↗27 500↘26 500↘19 800↗25 000↗39 931
1967[2]1970[5]1973[2]1976[2]1979[6]1982[7]1986[2]
↗56 000↗59 302↗66 000↗73 000↗75 124↗77 000↗80 000
1987[8]1989[9]1992[2]1996[2]1998[2]2000[2]2001[2]
↗81 000↘80 297↗80 900↘80 700↗81 000↗81 300↗81 700
2002[10]2003[2]2005[2]2006[2]2007[2]2008[2]2009[11]
↗82 090↗82 100↗82 600→82 600↗82 800↗83 100↗83 210
2010[12]2011[13]2012[14]2013[15]2014[16]2015[17]2016[18]
↘82 937↘82 852↗82 901↗83 030↘82 495↘81 995↘81 862
2017[19]2018[20]2019[21]2020[22]2021[23]
↘81 335↘80 721↘80 286↗80 428↗81 924

Կլիման

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կիլման չափավոր ցամաքային է։ Հունվար ամսվա միջին ջերմաստիճանը -4°С է, հուլիսինը` +22°С +24°С՚: Տարեկան միջին տեղումները 400-650 մմ է՚ Բնորոշ է ջերմաստիճանի ավռավելոսւթյամբ, ղոնավության պակասով։

Ազովի կլիման

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ցուցանիշ Հունվ Փետ Մարտ Ապրիլ Մայ Հուն Հուլ Օգոս Սեպ Հոկ Նոյ Դեկ Տարեկան
Միջին մաքսիմալ °C -0.9 0.3 6.2 16.3 22.8 26.5 28.7 27.9 22.5 14.6 7.5 2.5 14.6
Միջին մինիմում °C -7.2 -6.4 -1.3 6.4 12.3 16.3 18.1 16.8 11.9 5.8 1.4 -2.9 5.9
Տեղումների քանակը մմ 47 37 31 43 53 67 51 37 36 30 46 61 539
Ջրի ջերմաստիճամնը °C 1 0 3 9 19 23 25 24 18 12 5 2 12

Եղբայրական քաղաքներ և համագործակցող քաղաքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկիր Եղբայրական քաղաքներ Կապի հաստատման տարեթիվ
Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս Ագլանձիա[24] 1990
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ Չիլլիկոտի[24] 1993
Թուրքիա Թուրքիա Անթալիա[25] 1995
Ռուսաստան Ռուսաստան Կիզլյար[24] 1997
Ռուսաստան /Ուկրաինա Ռուսաստան/Ուկրաինա Թեոդոսիա[24] 2007
Ռուսաստան Ռուսաստան Սալեխարդ[24] 2007
Ռուսաստան Ռուսաստան Լազարևյան շրջան քաղաք Սոչի[24] 2008

Պատկերասրահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Նկարագրություն1
    Նկարագրություն1

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս». էջ 11-12.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 «Народная энциклопедия «Мой город». Азов» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-07-26-ին. Վերցված է 2014-06-23-ին.
  3. ↑ Терский календарь на 1891 год. Выпуск 1-й. Терский Областной Статистический комитет. Владикавказ. 1891. 467 с.
  4. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  5. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  6. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  7. ↑ Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)
  8. ↑ Народное хозяйство СССР за 70 лет : юбилейный статистический ежегодник : [арх. 28 հունիսի 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.
  9. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
  10. ↑ «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
  11. ↑ «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
  12. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Ростовской области
  13. ↑ Ростовская область. Оценка численности населения на 1 января 2009-2015 гг.
  14. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
  15. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года» (ռուսերեն). М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат. 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ location (link)
  16. ↑ «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
  17. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-08-06-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  19. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
  20. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
  21. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.
  22. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020-10-17-ին. Վերցված է 2020-10-17-ին.
  23. ↑ «Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более» (XLSX) (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-09-01-ին. Վերցված է 2022-09-01-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 «Международная ассоциация «Породненные города»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  25. ↑ О деятельности города Азова в сфере международного и межмуниципального сотрудничества // Официальный сайт Gorodazov.ru

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. http://meteoinfo.ru/climate/klimatgorod/1672-1246618396
  2. http://www.svali.ru/catalog/73/34723/index.htm
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ազով» հոդվածին։
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
LCCN: n93067132 · NKC: ge559480 · VIAF: 151420582 · WorldCat VIAF: 151420582
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 123)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ազով&oldid=10308880» էջից