Vz 77 DANA

Vz 77 DANA
	Vz 77 DANA-ն զինավարժության ժամանակ
Տեսակ	ինքնագնաց հրետանային կայանք
Երկիր	Չեխոսլովակիա
Ծառայության ընդունման տարի	1981
Պատերազմներ	Աֆղանական պատերազմ (2001-2014), Ռուս-վրացական պատերազմ, Քաղաքացիական պատերազմ Լիբիայում, Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)
Ստեծման և արտադրության պատմպություն
Ստեղծող	Konštrukta Trenčín
Ստեղծման տարի	1976
Արտադրող	ZTS
Արտադրված է	1980

Vz 77 DANA (չեխ․՝ "dělo automobilní nabíjené automaticky", նաև Samohybná Kanónová Húfnica vzor 77 (ShKH vz. 77)) - չեխական արտադրության ինքնագնաց հրետանային կայանք։ Մշակվել է Konštrukta Trenčín ընկերության կողմից և կառուցվել ZTS ընկերության կողմից նախկին Չեխոսլովակիայի (ներկայիս՝ Սլովակիա) Վագի Դուբլիցա քաղաքում։ Ներկայացվել է 1970-ական թվականներին և եղել է շահագործվող առաջին 152 մմ ինքնագնաց հրետանային կայանքը։ Այն կառուցված է մոդիֆիկացված 8x8 Tatra 815 շասսիի վրա, որն օժտված է արտաճանապարհային հիանալի շարժունակությամբ։ Ներկայումս այն գտնվում է սպառազինոթւյան մեջ է Չեխիայում, Լիբիայում, Լեհաստանում, Վրաստանում, Ադրբեջանում և Սլովակիայում։

Թրթուռավոր մեքենաների հետ համեմատ ինքնագնաց մեքենաներն ունեն մի քանի առավելություններ․ դրանք պատրաստելն ու շահագործելն ավելի հեշտ է և դրանք ավելի շարժունակ են։ Անվադողերի ճնշումը կարող է կարգավորվել արտաճանապարհային շարժունակության ապահովման նպատակով, իսկ առջևի չորս անիվներն ունեն ղեկի ուժեղացված կառավարում։ Մինչև կրակ բացելն այն գետնին է իջեցնում 3 հիդրավլիկ ուղղորդող մեխանիզմները, մեքենան ունի նաև տանիքին ամրացված կռունկ, որն օգնում է լիցքավորել արկերը։

DANA-ի անձնակազմը բաղկացած է վարորդից (կառավարում է հիդրավլիկ ուղղորդող մեխանիզմները), առջևի խցիկում նստող հրամանատարից, զրահաաշտարակի ձախ կողմում նստող հրետանավորից (ուղղում է հրետանին և բացում կրակը) և լիցքվորող մեքենավարից (ընտրում է լիցքերի համապատասխան քանակը) և զրահաաշտարակից աջ կողմում նստող զինամթերք մատակարարողից։

Մշակում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

DANA-ն մշակվել է 1970-ականների վերջերին Konštrukta Trenčín ընկերության կողմից։ Այն Չեխոսլովակիայի բանակին է մատակարարել ինքնագնաց ուղիղ կրակի զենք, որպեսզի Չեխոսլովակիան ստիպված չլիներ չգնել խորհրդային 2Ս3 Ակացիա ինքնագնաց հրետանային կայանքը։ Մշակման աշխատանքներն ավարտվեցին 1976 թ․, և DANA նախագիծը արտադրության հանձնվեց ZTS ընկերությանը։ Կայանքը սպառազինության մեջ մտավ 1981 թ․, և արդեն 1994 թ․ արտադրվել էին այդպիսի 750 կայանքներ։ DANA-ն արտահանվել է նաև Լեհաստան և Լիբիա։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

DANA կայանքները ռազմական շքերթի ժամանակ Պրահայում, 1985 թ․ մայիս

DANA կայանքը հրաժարվում է ժամանակակից ինքնագնաց հրետանուց և օգտագործում անվավոր շասսիներ։ Այն համալրված է նորարարական ավտոմատացված լիցքավորման համակարգով, որն իր տեսակի մեջ նորություն էր դրա արտադրության ժամանակ։ Մեքենան ունի առջևի վարորդի խցիկ, բացօթյա մարտախցիկ և հետևում գտնվող շարժիչի խցիկ։ Առջևի խցիկում նստում են վարորդը/մեքենավարն ու հրամանատարը։ Զրահաաշտարակը տեղադրված է Tatra 815 անվավոր շասսիին ամրացված շրջանցող ամրակին և բաժանված է երկու մասի՝ հաուբիցի հետ խփող մեխանիզմն ու կրակելու ժամանակ հետադարձ-առաջընթաց շարժման համար նախատեսված կամրջակը։ Զրահաաշտարակի ձախ անկյունը զբաղեցնում է հրետանավորն ու առաջին լիցքավորողը, այդտեղ են գտնվում կրակի կառավարման օպտիկական սարքերը, հրետանու էլեկտրամեխանիկական կառավարումները, օժանդակ զինանոցի պահեստատուփը և այլն։ Իսկ աջ կողմում գտնվում է արկերի մեխանիկական մատակարարման համակարգը, որն աշխատեցվում է երկրորդ լիցքավորողի կողմից։

DANA կայանքի հիմնական զենքը միակուռ փողով 152 մմ հաուբիցն է։

DANA կայանքի յուրահատկությունն այն է, որ այն կարողանում է լիցքավորել արկն ու փամփուշտը փողի ցանկացած բարձրությունում։

Քանի որ կայանքը չունի գիրոսկոպ կամ նման համակարգ անկախ, ավտոմատացված և ինքնավար նշանառության համար, հաուբիցի հրետանավորն օգտագործում է ZZ-73 տեսակի օպտիկական դիտակ և PG1-M-D տեսակի կոլիմատոր անուղղակի նշանառության համար։ Ուղիղ կրակի համար հրետանավորն օգտագործում է OP5-38-D հեռադիտակ։

Զինամթերք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2014 թ․ դրությամբ չեխական բանակն օգտագործում է երեք տեսակի արկեր․

152-EOF, խիստ պայթուցիկ, մինչև 18 կմ առավելագույն հեռավորությամբ
152-EOFd, հեռահար, խիստ պայթուցիկ, մինչև 20 կմ առավելագույն հեռավորությամբ
152-EPrSv, խիստ պայթուցիկ, հակատանկային, օգտագործվում է ուղիղ կրակի համար զրահապատ թիրախներ խոցելու նպատակով

Ընդհանուր տեխնիկական տվյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

DANA կայանքը կրակելու դիրքում

Երկարություն՝ 10.5 մ
Լայնություն՝ 2.8 մ
Բարձրություն՝ 2.6 մ
Քաշ՝ 23 տոննա
Աշխատանք
- Առավելագույն արագություն՝ 80 կմ/ժ
- Կրակի արագություն՝ 3 պտույտ/րոպե 30 րոպեի ընթացքում
- Հրետանու առավելագույն հեռահարություն՝ 28 կմ
Անձնակազմ՝ 4-5
Զենք՝
- Հիմնական՝ 152 մմ հաուբից, երկարություն՝ 5,58 մմ (37 տրամաչափի)
- Երկրորդական՝ 12.7 մմ գնդացիր DŠKM
Շարժիչ՝ դիզելային Tatra T2-939-34 շարժիչ, առավելագույնը 345 ձիաուժ

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեհական հրետանին օժանդակում է Լեհաստանի, ԱՄՆ-ի և Աֆղանստանի ուժերին Աֆղանստանում

2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին հայ-ադրբեջանական պատերազմի ընթացքում Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակը հայտարարեց, որ Ադրբեջանի զինված ուժերը կիրառում են DANA կայանքներ և հրապարակել էր դրանց արբանյակային պատկերները։ ^[1] Ըստ ռազմական փորձագետի՝ այն հայտնվել է Ադրբեջանի զինված ուժերում զարտուղի ճանապարհներով^[2]։ DANA կայանքների ձեռքբերման մասին հայտի էր դարձել դեռևս 2018 թվականին, երբ պարզվեց, որ Ադրբեջանը զենք է գնում ՆԱՏՕ-ի անդամ-պետություններից։ ^[3]

Երկու DANA կայանք ոչնչացվել և երկուսը գրավվել են 2008 թ․ ռուս-վրացական պատերազմի ժամանակ։^[4]

2008 թ․ ի վեր Աֆղանստանում օգտագործվել են հինգ լեհական հրետանիներ։