Ֆադեյ Քալանթարյանի բնակելի տուն

Ֆադեյ Քալանթարյանի բնակելի տուն;
	Ֆադեյ Քալանթարյանի բնակելի տունը
Տեսակ	մշակութային արժեք և բնակելի տուն
Երկիր	Հայաստան
Բնակավայր	Երևան և Կենտրոն վարչական շրջան
Հասցե	Երևան, Արամի փողոց 9
Շինության ձև	Պատմամշակութային հուշարձան
Մասն է	Փողոցի կառուցապատման հատվածներ. Ցարական փողոցը
Ներկա վիճակ	Կիսաքանդ
ՀՀ ՊՄԱՀ	1.6/206.2
	Aram Manukian's house in Yerevan Վիքիպահեստում

Ֆադեյ Քալանթարյանի բնակելի տուն, հանրապետական նշանակության պատմամշակութային հուշարձան Երևանի Կենտրոն վարչական շրջանում՝ Արամի փողոցում։

Պատմություն

Շենքը կառուցվել է 1906 թ. ճարտարապետ Բորիս Մեհրաբյանի նախագծով։ Սկզբում այն պատկանել է արքունի խորհրդական, հաշտարար, Երևանի քաղաքային դումայի պատգամավոր Ֆադեյ Քալանթարյանին։

1917 թ. դեկտեմբերին, երբ հայոց նորագույն պետականության հիմնադիր, նախկինում Վանի նահանգապետ Արամ Մանուկյանը Թիֆլիսից տեղափոխվում է Երևան, Ֆադեյ Քալանթարյանը նրան նվիրում է այն ժամանակ Ցարսկայա փողոցում գտնվող իր բնակարանը։ Այսպիսով, Արամ Մանուկյանն իր ընտանիքի հետ տեղափոխվում է այս շենք։ 1918 թ. նա հանդիպում է հայկական որբանոցի բժշկուհի Կատարինե Զալյանին, շուտով նրանք ամուսնանում են և բնակվում այս շենքում^[2]։

Արամ Մանուկյանն այստեղ ապրեց 1 տարուց քիչ ավելի՝ 1917-1919 թթ։ Նա մահացավ 1919 թ. հունվարին՝ ծանր հիվանդությունից։ Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո շենքը ազգայնացվեց։

1924 թ. Հայաստանի կառավարության հրավերով Ստեփան Լիսիցյանը Թիֆլիսից ժամանում է Երևան։ Նա հաստատվում է այն ժամանակ Սպանդարյան կոչվող փողոցի այս շենքում։ Այստեղ են ծնվում Ստեփան Լիսիցյանի և նրա կնոջ՝ մանկավարժ Կատարինեի երեկ զավակները՝ արվեստաբան Լևոն Լիսիցյանը, նշանավոր ազգագրագետ Սրբուհի Լիսիցյանը և հայտնի պարուհի, հետագայում տնտեսագիտության դոկտոր Նազելի Լիսիցյանը։

Այս շենքում է բնակվել նաև Ստեփան Լիսիցյանի ավագ եղբայրը՝ Սահակ Լիսիցյանը, ով Կովկասի հայոց բարեգործական ընկերության վարչության անդամ էր^[3]։

Այստեղ է բնակվել Արտեմի Այվազյանի Պետական ջազ նվագախմբի անդամ, պարող Գևորգ Օրդոյանը։

Հետպատերազմյան տարիներին այս շենքում է բնակվել նաև լուսավորության ժողկոմ Արուսյակ Խաչիկյանը և Հայաստանի ձկնային տնտեսության նախագահ Հակոբ Դանիելյանը։

Շենքը

Շենքը երկհարկանի է։ Կառուցված է սև տուֆից։ Ունեցել է փայտյա պատշգամբ։

Պահպանվել են միայն դիմամասն ու պատերը։

Ներկայիս կարգավիճակը

Հայաստանի կառավարության 2004 թ. հոկտեմբերի 7-ի N 1616-Ն որոշմամբ շենքը ներառվել է Երևան քաղաքի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցանկում՝ որպես հանրապետական նշանակության հուշարձան^[4]։

2005 թ. Երևանի քաղաքապետարանի որոշմամբ Արամի, Բուզանդի և Կողբացու փողոցների մի հատվածը օտարվեց։ Օտարված շենքերի ցանկում էր նաև Ֆադեյ Քալանթարյանի բնակելի տունը^[5]։

Շենքերի օտարումից հետո` 2005 թվականից ի վեր շենքի վերակառուցումը ներառված է Երևանի քաղաքապետարանի «Հին Երևան» ծրագրում։ Այդ ծրագրով նախատեսվում է Գլխավոր պողոտայի տարածքում՝ Աբովյան, Բուզանդի, Կողբացու և Արամի փողոցներում վերականգնել 19-րդ դարին պատկանող և ապամոնտաժված շուրջ 15 շինություն։ 15 տարի քննարկվող այդ ծրագիրը պիտի ավարտին հասցվեր 5 տարվա ընթացքում, սակայն շինարարական աշխատանքները դեռ չեն սկսվել^[6]։

ՀՀ կառավարության 2007թ. հունվարի 25-ի 108-Ն որոշմամբ` Արամի փողոցի մի շարք շինությունների զբաղեցրած հողամասերը, ներառյալ Ֆադեյ Քալանթարյանի բնակելի տունը, ճանաչվել են բացառիկ՝ գերակա հանրային շահ։ Շենքն ու հողատարածքը պատկանում են «Գլենդել Հիլզ» ընկերությանը^[7]։

2017 թ. հունվարի 30-ին Մշակույթի նախարարության նախաձեռնությամբ և Մնջախաղի պետական թատրոնի մասնակցությամբ շենքի բակում կազմակերպվեց ակցիա, որի նպատակն էր հանրության ուշադրությունը հրավիրել շենքի պահպանության խնդրին^[8]։

Հասարակական և քաղաքական մի շարք կազմակերպություններ ու նախաձեռնություններ մի քանի անգամ հանդես են եկել շենքը վերանորոգելու և այն թանգարան դարձնելու առաջարկով^[9]։