Վասիլի Միշին

Վասիլի Միշին ռուս.՝ Василий Павлович Мишин
Ծնվել է	հունվարի 18, 1917(1917-01-18) Բիվալինո, Տերենինսկայա վոլոստ, Բոգորոդսկի ուեզդ, Մոսկվայի մարզ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	հոկտեմբերի 10, 2001(2001-10-10) (84 տարեկան) Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Տրոեկուրովյան գերեզմանատուն
Բնակության վայր(եր)	ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսաստան
Մասնագիտություն	գիտնական և նախագծող ճարտարագետ
Հաստատություն(ներ)	Մոսկվայի ավիացիոն ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտ	հրթիռաշինություն
Անդամակցություն	Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Մոսկվայի ավիացիոն ինստիտուտ
Կոչում	Ռուսաստանի Գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամներ
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն
Պարգևներ	և Ս․ Պ․ Կորոլյովի անվան ոսկե մեդալ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ

Վասիլի Պավլովիչ Միշին (ռուս.՝ Васи́лий Па́влович Ми́шин, հունվարի 18, 1917(1917-01-18), Բիվալինո, Տերենինսկայա վոլոստ, Բոգորոդսկի ուեզդ, Մոսկվայի մարզ, Ռուսական կայսրություն - հոկտեմբերի 10, 2001(2001-10-10), Մոսկվա, Ռուսաստան), հրթիռային և տիեզերական տեխնոլոգիաների կոնստրուկտոր։ Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս, Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս։ Լենինյան մրցանակի դափնեկիր։ Խորհրդային գործնական տիեզերագնացության հիմնադիրներից մեկը։

Սերգեյ Կորոլյովի գործընկերը, ով շարունակել է նրա աշխատանքը տիեզերագնացության բնագավառում։

Կենսագրություն

Մանկություն և պատանեկություն

Վասիլի Միշինը ծնվել է 1917 թվականի հունվարի 18-ին, նախկին Աբրամովյան տորֆի հանքերի մոտ գտնվող Բիվալինո գյուղում (Պավլովո-Պոսադսկի շրջան)։ Պապը, հոր հայրը՝ Արսենի Կուզմիչ Միշինը, եղել է տորֆագործ, հեղափոխությունից հետո տեղափոխվել է Ստարբեևո գյուղ, որը գտնվել է Օկտյաբրսկայա ճանապարհի Խիմկի կայարանի մոտ։ Հայրը բաժանվել է մորից և մնացել աշխատելու տորֆի ճահիճներում։ Մայրը տեղափոխվել է Մոսկվա և ամուսնացել հին կուսակցական Տերենտևի հետ։ Հինգ տարեկանից Վասիլիին մեծացրել է պապը՝ Արսենին, Ստարբեևոյում։ 1923 թվականից սովորել է հարևան Լիխաչևո գյուղում մինչև չորրորդ դասարան, այնուհետև ընդունվել Խիմկիի բանվորական երիտասարդության դպրոց, որն այն ժամանակ գտնվել է Դոլգոպրուդնենսկայա կայարանում։ Մեկ տարի սովորելուց հետո տեղափոխվել է Մոսկվա, որտեղ Սոլյանկայի վրա ապրել է պապիկի ընկերը՝ Պիսարև ազգանունով և Վասիլին բնակվելու տեղ է ունեցել և տեղափոխվել է Բաումանսկի շրջանի 36-րդ դպրոց։

Երիտասարդություն

Յոթամյա դպրոցն ավարտելուց հետո 1932 թվականին ընդունվել է Կենտրոնական աերոհիդրոդինամիկական ինստիտուտին կից (ԿԱՀԻ) ֆաբրիկա-գործարանային ուսումնարան, ստացել փականագործի աշխատանքային որակավորում և գործուղվել աշխատանքի ԿԱՀԻ-ի հատուկ առաջադրանքների արհեստանոցում։ Միաժամանակ սովորել է Բարձրագույն տեխնիկական ուսումնական հաստատությանը կից երեկոյան նախապատրաստական դասընթացներում և 1935 թվականին ընդունվել Մոսկվայի ավիացիայի ինստիտուտ (ՄԱԻ)։

Իմ կենսագրության առաջին կարևոր շրջադարձի համար ես պարտական եմ հորս։ 1937 թվականին նա հայտնվեց Ստարբեևոյում և շուտով աշխատանքի ընդունվեց նոր բացված «ութսունչորսերորդ գործարանում»։ Գործարանում արտադրում էին «Դուգլաս» ДС-3 ինքնաթիռներ ամերիկյան արտոնագրով (հանրահայտ Ли2 -ն է)։ Եվ երբ հասավ գործարանային պրակտիկա անցնելու ժամանակը, հայրս ինձ խորհուրդ տվեց աշխատանքի անցնել «ութսունչորսերորդում։

Ինստիտուտում սովորելու ընթացքում Վասիլին հաճախել է ՄԱԻ աէրոակումբի սավառնակային և թռիչքային բաժին, դարձել է սավառնորդ հրահանգիչ։

Աշխատանքը կոնստրուկտորական բյուրոյում

1941 թվականին Մոսկվայի ավիացիոն ինստիտուտն ավարտելուց հետո Միշինին ուղարկել են Վիկտոր Բոլոխովիտինովի ավիացիոն կոնստրուկտորական բյուրո, որտեղ պատերազմի տարիներին մասնակցել էր ավիացիոն զենքի համակարգերի ստեղծմանը, այդ թվում առաջին БИ-1 հրթիռային կործանիչը։ Հաջող տեխնիկական լուծումների համար Միշինը 1945 թվականին արժանացել է առաջին պարգևին՝ Կարմիր աստղի շքանշանի։

1945 թվականին Միշինին գործուղել են Գերմանիա, որտեղ հատուկ խմբի կազմում նա զբաղվել է գերմանական ФАУ-2 (А-4) բալիստիկ կառավարվող հրթիռի ուսումնասիրությամբ։ Այստեղ նա հանդիպել է Սերգեյ Կորոլյովի հետ և նրանք մտերիմ գործընկերներ են դարձել խորհրդային առաջին բալիստիկ հրթիռների, կրող հրթիռների և տիեզերական ապարատների ստեղծման գործում։ 1946 թվականին Կորոլյովը նշանակվել է հեռահար բալիստիկ հրթիռների գլխավոր կոնստրուկտոր։ Միշինը դարձել է ՓԿԲ-1-ի (այժմ՝ Սերգեյ Կորոլյովի անվան «Էներգիա» ՀՏԿ) պետի առաջին տեղակալ և այդ պաշտոնում աշխատել մինչև 1966 թվականի հունվար, երբ մահացել է Կորոլյովը։ Որպես նրան փոխարինող, գլխավոր կոնստրուկտոր և ՓՄԿԿԲ-ի (ՓԿԲ -1) պետ, Միշինը ղեկավարել է այդ ձեռնարկությունը 1966-1974 թվականներին։

Միշինի գործունեությունը 1945-1974 թվականներին հագեցած է եղել գիտական գործունեության մեջ նշանակալի հաջողություններով։ Նրա ներդրումը հրթիռների և տիեզերական տեխնոլոգիաների ստեղծման գործում մեծապես նպաստել է 1957 թվականի օգոստոսին առաջին Р-7 միջմայրցամաքային հրթիռի հաջող արձակմանը, 1957 թվականի հոկտեմբերի 4-ին Երկրի առաջին արհեստական արբանյակի արձակմանը և 1961թվականի ապրիլի 12 –ին առաջին մարդու տիեզերք թռիչքին։

Մշակումներ

Միշինը ղեկավարել է բալիստիկ հրթիռների ստեղծման համար հետազոտական և նախագծային մշակումների մի մեծ համալիր սկսած առաջին հրթիռից՝ Р-1-ից, որն ուներ 270 կմ հեռահարություն։ Դրա առաջին գործարկումը տեղի է ունեցել 1948 թվականին։ 1949 թվականի ապրիլին նրանք սկսել են ստեղծել մի շարք երկրաֆիզիկական հրթիռներ՝ Р-1 А, −1Б, −1В, −1Е, որոնք գիտական սարքավորումները բարձրացրել են մինչև 110 կմ բարձրության, 590 կմ թռիչքի հեռահարությամբ Р-2А, 1950 թվականի հոկտեմբերին կատարվել է մթնոլորտը զոնդավորվում մինչև 210 կմ բարձրության վրա՝ 5Б, −5В, −5Р (1953 թվականի մարտից իրականացվել են տիեզերական տարածության հետազոտություններ)։ 1953 թվականին մշակվել է Р-11 օպերատիվ-տակտիկական ցամաքային շարժական հրթիռը՝ 270 կմ թռիչքի հեռահարությամբ (ընդունվել է սպառազինության 1955 թվականին)։ Այն գործել է եռման բարձր աստիճան ունեցող վառելիքի բաղադրիչների վրա, ինչը թույլ է տվել հրթիռը պահել և տեղափոխել լիցքավորված վիճակում։ Մինչև 1200 կմ հեռահարությամբ անջատվող մարտագլխիկով խորհրդային առաջին ռազմավարական Р-5 հրթիռը ստեղծվել է 1953 թվականին, իսկ 1955 թվականին ստեղծվել է Р-11 ФМ հրթիռը, որը միջուկային լիցք է կրել և տեղադրված է եղել սուզանավի վրա։ Այս հրթիռը նշանավորել է խորհրդային հրթիռային տեխնիկայի զարգացման ռազմածովային ճյուղի սկիզբը։ Միջուկային լիցքավորմամբ Р-5М հրթիռը փորձարկվել է 1956 թվականի փետրվարի 2-ին։ 1956 թվականին Р-5 հրթիռի ստեղծման համար Միշինին շնորհվել է Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի կոչում։

1957 թվականին մշակվել է Р-7 միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռը՝ կառուցված երկաստիճան սխեմայով (արձակման քաշը՝ 280 տոննա)։ Այս զենքի հայտնվելը մեծ նշանակություն է ունեցել ԽՍՀՄ պաշտպանության համար։ Երկրի առաջին արհեստական արբանյակը արձակվել է Р-7 հրթիռով։ Այն ծառայել է որպես «Վոստոկ» եռաստիճան հրթիռի ստեղծման հիմնական նախագիծ, որը հնարավոր է դարձրել ծանր արբանյակների առաջին թռիչքները Լուսին։

Р-7-ի հաջորդ մոդիֆիկացիան չորս աստիճանանոց «Մոլնիա» տանող հրթիռն է եղել։ Այն հնարավորություն տվել ավտոմատների միջմոլորակային թռիչքներ իրականացնել դեպի Մարս և Վեներա, մեծացնել դեպի Լուսին թռչող սարքերի զանգվածը (ներառյալ փափուկ վայրէջքները լուսնի մակերևույթի վրա) և ուղեծիր դուրս բերել «Մոլնիա» շարքի արբանյակները (ռադիո և հեռուստատեսային հաղորդակցություն Հեռավոր Արևելքի և Սիբիրի շրջանների հետ)։

«Վոստոկ» արձակման մեքենայի հիման վրա մշակվել է «Վոսխոդ» տանող հրթիռը։ Դրա օգնությամբ իրականացվել են օդաչուավոր տիեզերական թռիչքներ երկու և երեք տիեզերագնացներով և տիեզերագնացների բաց տիեզերք դուրս գալը։ Կատարելագործված «Սոյուզ» հրթիռային և տիեզերական համալիրն օգտագործվել է «Սալյուտ», «Սոյուզ», «Սոյուզ-Ապոլլոն», «Սալյուտ-6-Սոյուզ-Պրոգրես», «Միր» և «ՄՏԿ» ծրագրերում։ Այս նախագծերից շատերը ստեղծվել են ակադեմիկոս Կորոլյովի կենդանության օրոք։

Նրանց հետ աշխատել է գիտնականների և ինժեներների մի ողջ համաստեղություն, այդ թվում՝ Վսևոլոդ Ավդուևսկին, Անատոլի Աբրամովը, Վլադիմիր Բարմինը, Կոնստանտին Բուշուևը, Լեոնիդ Վոսկրեսենսկին, Բորիս Դորոֆեևը, Ալեքսեյ Իսաևը, Վիկտոր Կուզնեցովը, Ալեքսանդր Իշլինսկին, Վիկտոր Մակաևը, Արկադի Օստաշևը, Գեորգի Պետրովը, Նիկոլայ Պիլյուգինը, Բորիս Ռաուշենբախը, Միխայիլ Ռեշետնևը, Ս. Ս. Կրյուկովը, Բորիս Չերտոկը, Եվգենի Շաբարովը, Իգոր Յուրասովը և շատ այլ մասնագետներ։ Ստեղծագործական այս միությունում կարևոր դեր է ունեցել ակադեմիկոս Միշինը։ Նրա տեխնիկական լուծումներն առանձնանացել են ոչ միայն ինքնատիպությամբ, այլև ռացիոնալությամբ, որոնցից շատերը մինչ օրս կազմում են նախագծային կոնստրուկտորական մշակման հիմնական ֆոնդը։ Վասիլի Պավլովիչի ղեկավարությամբ և մասնակցությամբ իրականացվել են այնպիսի նախագծեր, ինչպիսիք են «Սալյուտ» ուղեծրային կայանը, «Սոյուզ» տիեզերանավը, «Պրոգրեսը», «Զոնդը», ոչ թունավոր վառելիքի բաղադրիչներով միասնական թափընթացքի «Д»աստիճանը (օգտագործվում էր «Վեներա», « Վեգա» ավտոմատ միջմոլորակային կայանների, «Ռադուգա», «Հորիզոն», «Էկրան» գեոստացիոնար արբանյակների արձակման համար)։ Միշինը մեծ ջանք ու ստեղծագործական էներգիա է ներդրել «Н-1» ծանր տանող հրթիռի (գործարկման քաշը 2820 տոննա) և լուսնային կառավարվող ЛЗ համալիրի (քաշը 95 տոննա) ստեղծման համար, որը նախատեսվում էր արձակել Լուսին, օգտագործելով «Н-1» հրթիռը։ ՓԿԲ-1-ում դրա վրա աշխատանքները սկսվել էին 1959 թվականին։

1974 թվականի մայիսին ԽՄԿԿ Կենտրոնական կոմիտեին ուղղված նամակի հիման վրա, որը ստորագրել են ՓԿԲ-1-ի բարձրաստիճան պաշտոնյաները, ներառյալ Դմիտրի Իլյիչ Կոզլովը, ՓՄԿԿԲ-ի ղեկավարման գործում թույլ տված էական բացթողումների և տիեզերական ծրագրի ձախողումների համար Վասիլի Պավլովիչ Միշինը հեռացվել է գլխավոր կոնստրուկտորի պաշտոնից։ Դրանից հետո դադարեցվել է «Н-1» տանող հրթիռի փորձնական մշակումը, չնայած երկու հրթիռների փորձարկման պատրաստությանը։ Ըստ առաջատար մասնագետ մշակողների՝ այդ հրթիռների հաջող փորձարկման հնարավորությունները շատ մեծ են եղել։ Նրանք սխալ են համարել աշխատանքները դադարեցնելու որոշումը, քանի որ այն երկար տարիներ հետ է մղել խորհրդային հրթիռային և տիեզերական տեխնիկայի մշակման աշխատանքները։ Միշինը, ով ազատվել է գլխավոր կոնստրուկտորի պաշտոնից, շատ վրդովված է եղել այդ նախագծի վրա կատարվող աշխատանքները դադարեցնելու որոշումից։

1974 թվականին մեզ համար դեռ ուշ չէր լուսնային մրցավազքում ռեվանշի հասնելը։ «Н-1» տանող հրթիռի չորս անհաջող արձակումները մեծ փորձություն դարձան հուսալի տանող հրթիռի ստեղծման համար։ 1974 թվականի վերջերին նախապատրաստվում էր H1 No 8-ի արձակումը նոր բազմակի օգտագործման շարժիչներով, որոնք անցել էին տեխնիկական փորձարկումներ։ Հարյուրավոր լրացուցիչ մշակումներ էին իրականացվել տանող հրթիռի վրա՝ հիմնվելով նախորդ չորս արձակումների արդյունքների վրա, ինչպես նաև ուղեծրում «անկանխատեսելի դեպքերի համար…» Ապագա լուսնային բազա, հսկայական ՄՄԲՀ, գիտարշավ դեպի Մարս, հարյուրավոր մետր տրամագծով ալեհավաքներով տիեզերական ռադիո աստղադիտակներ, գեոստացիոնար ուղեծրում կախված բազմատոննայանոց կապի արբանյակներ և այս ամենը կապված էր H1-ի բավականին շոշափելի նախագծերի հետ։ Միայն հիմա ենք սկսում հասկանալ, որ Հ1-ի հետ միասին մենք իսկապես կորցնում ենք միջմոլորակային և այլ ֆանտաստիկ հեռանկարներ։ - Բորիս Չերտոկ, Հրթիռներ և մարդիկ։ Լուսնային մրցավազք

Միշինի մասնակցությունը այլ մշակումներին՝

• 1959 - «Լուսին-1-3» միջմոլորակային կայանների արձակումներ,
• 1961 - «Վեներա-1» ԱՄՄԿ-ի արձակում,
• 1961 - երկրի պաշտպանության համար չափազանց կարևոր МБР Р-9-ի առաջին արձակումը,
• 1962 - տիեզերական ավտոմատ հետախուզական «Զենիթ» արբանյակի ստեղծում,
• 1965 - ուղեծիր դուրս բերեց առաջին կապի Մոլնիա-1 արբանյակը,
• 1966 - МБР РТ-2-ի առաջին գործարկումը,
• 1968 - թռիչք Լուսնի շուրջը և վերադարձ Երկիր ավտոմատ ռեժիմով կառավարվող «Զոնդ» տիեզերանավով։

1958 թվականին Միշինն ընտրվել է ԽՍՀՄ ԳԱ թղթակից անդամ, իսկ 1966 թվականին՝ ակադեմիկոս։

Աշխատանքը 1946-1974 թվականներին կորոլյովյան կոնստրուկտորական բյուրոյում հսկայական արդյունավետ աշխատանք է կատարվել նորագույն հրթիռային զինատեսակների ստեղծման և ռազմական ու քաղաքացիական հրթիռային և տիեզերական նախագծերի իրականացման ոլորտում։ Այդ տարիները դարձան ԽՍՀՄ-ում հրթիռային տեխնիկայի և տիեզերագնացության ձևավորման և ինտենսիվ զարգացման ժամանակաշրջան։

Գիտական աշխատանք

1974 թվականից Միշինն աշխատել է Մոսկվայի ավիացիոն ինստիտուտում՝ որպես թռչող ապարատների նախագծման և կառուցման ամբիոնի վարիչ։ Վասիլի Պավլովիչը 1959 թվականին այս ամբիոնի հիմնադիրներից մեկն է (այդ տարվանից՝ պրոֆեսոր) և այն համատեղությամբ ղեկավարել է ավելի քան 30 տարի, մինչև 1974 թվականը։ Ամբիոնում ձևավորվել է ուժեղ գիտամանկավարժական կոլեկտիվ, այն միշտ աչքի է ընկել արդյունաբերության հետ սերտ կապերով։ Միշինը ՄԱԻ-ում աշխատանքի է ներգրավել «Էներգիա» ՀՏԿ-ի խոշորագույն մասնագետներին՝ Ս. О. Оխապկինին, Ա. Պ. Աբրամովին, Վ. Ֆ. Ռոշչինին, Ի. Մ. Ռապոպորտին, Ռ. Ֆ. Ապպազովին, Վ. Կ. Բեզվերբովին։ Ամբիոնում վերապատրաստվել են հազարավոր երիտասարդ մասնագետներ, ովքեր պաշտպանել են տասնյակ դոկտորական և հարյուրից ավելի թեկնածուական թեզեր։ Վասիլի Պավլովիչի աշակերտների թվում կան բազմաթիվ հայտնի գիտնականներ և մասնագետներ, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի մի շարք անդամներ։

Ամբիոնում ստեղծվել է խոշոր գիտամանկավարժական դպրոց, եզակի գիտակրթական լաբորատորիաներ, հրատարակվել են բազմաթիվ դասագրքեր ու մենագրություններ։ Միշինը մի շարք մենագրությունների, դասագրքերի և ձեռնարկների հեղինակ է։ Դրանցից ամենահայտնին են «Մեծ հեռահարության կառավարվող հրթիռների բալիստիկա» (1966) և «Թռչող ապարատների նախագծման հիմունքներ» (1985) և ձեռնարկներ հրթիռային և տիեզերական տեխնոլոգիաների ավելի քան մեկ սերնդի մասնագետների համար։

1968 թվականին ՄԱԻ-ում ստեղծվել է Թռչող ապարատների, ավելի ուշ՝ Ավիատիեզերական ֆակուլտետը, որի ստեղծման հիմք դարձավ Միշինի ամբիոնը։ Միշինը բալիստիկ հրթիռների, արձակման հրթիռների և տիեզերանավերի նախագծման խորհրդային գիտական և գիտամանկավարժական դպրոցների կազմակերպիչներից և ճանաչված ղեկավարներից է եղել։ Նա մշտապես եղել է նոր, ոչ ստանդարտ գաղափարների ու լուծումների հեղինակ։ Նա ակնառու արդյունքների է հասել բազմակի օգտագործման տանող հրթիռների նախագծման ժամանակակից հայեցակարգերի մշակման և ուղղահայաց թռիչք և վայրէջք կատարող ինքնաթիռների կառուցման նոր սկզբունքների բնագավառում։

Միշինը իրականացրել է հասարակական և գիտական աշխատանքներ, մասնավորապես՝ գլխավորել է Ֆ. Ա․ Ցանդերի գիտական ժառանգության հանձնաժողովը, հրատարակման է նախապատրաստել Սերգեյ Կորոլյովի ստեղծագործական ուղու մասին գիրքը, ղեկավարել է Պոլիտեխնիկական թանգարանի գիտական խորհուրդը, մշտապես մասնակցել է Գիտությունների ակադեմիայի աշխատանքներին, Ռուսաստանի Դաշնության բարձրագույն ատեստավորման հանձնաժողովի ավիացիոն և հրթիռային և տիեզերական տեխնոլոգիաների գծով փորձագիտական խորհրդի անդամ է եղել, մասնակցել է ծրագրային գիտատեխնիկական կոնֆերանսների, եղել էր «Զնանիե» ընկերության մի շարք ամսագրերի խմբագրական խորհուրդների անդամ։

Միշինը լենինյան և պետական մրցանակների դափնեկիր է, արժանացել է բազմաթիվ շքանշանների ու մեդալների։ ԽՍՀՄ ԳԱ-ն Միշինին պարգևատրել է ակադեմիկոս Սերգեյ Կորոլյովի ոսկե մեդալով (№ 1), ընտրվել է Տիեզերագնացության միջազգային ակադեմիայի իսկական անդամ։

Մահացել է 2001 թվականի հոկտեմբերի 10-ին։ Թաղված է Տրոեկուրովսկու գերեզմանատան 4-րդ տեղամասում։

Ընկալման երկիմաստություն

Չնայած գիտական նշանակալի ձեռքբերումներին, Վասիլի Միշինի գործունեությունը բացասաբար է ընկալվել հրթիռային և տիեզերական արդյունաբերության որոշ վետերանների կողմից։ Նրա գլխավոր կոնստրուկտոր պաշտոնավարման 8 տարիները (1966-1974) տեխնոլոգիական տեսանկյունից հեշտ չեն եղել և հանգեցրել են Կորոլյովի ստեղծած կառույցում կազմակերպչական ճգնաժամի։

Սկսելով իրականացնել Սերգեյ Կորոլյովի նախագիծը «Սոյուզ» տիեզերանավի գծով՝ Միշինը, ղեկավարության ճնշման ներքո, որոշումներ է կայացրել բաց թողնել տիեզերանավերը թերություններով։ Դա հանգեցրել է երկու ողբերգության, որի արդյունքում զոհվել են 4 խորհրդային տիեզերագնացներ (ինչը տեղի չէր ունեցել Ս. Պ. Կորոլևի օրոք) և ձախողումներ են թույլ տրվել ուղեծրում (հիմնականում կապված միակցման հետ)։ Н-1 հրթիռի վթարային արձակումները նույնպես բացասաբար են ազդել Գլխավոր կոնստրուկտորի հեղինակություն վրա։ Հենց խորհրդային լուսնային ծրագրի ձախողումն է եղել պատճառը, որ Միշինին հեռացրել են այդ պաշտոնից և նշանակել են Վալենտին Գլուշկոյին։ Միշինին խիստ քննադատության է ենթարկել Նիկոլայ Կամանինը իր անձնական օրագրերում արված գրառումներում։

Դեպի Լուսին այդ թռիչքի ձախողման հիմնական պատճառը Միշինի և նրա օգնականների կոպիտ սխալներն էին։ Տյուլինը կատաղած էր և Միշինի հետ հեռախոսով խոսելիս (այդ պահին Միշինը Եվպատորիայում էր) նրան կոպտել և հայհոյել էր։ Երեկոյան Տյուլինը դեռ «բորբոքված էր» և պատմելով վերադասի (Ուստինով, Սմիրնով) հետ տհաճ խոսակցությունների մասին, Միշինին տվեց մահացու, բայց իրական բնորոշում՝ «Նա հիմար հնդկահավ է։ Նրա փառասիրությունը հինգ անգամ ավելի մեծ է, քան Կորոլյովինը, իսկ իմը տասն անգամ պակաս »։ Միշինի՝ որպես գլխավոր կոնստրուկտորի առաջին քայլերից, ինձ համար պարզ դարձավ, որ նա այն «ձին» չէ, որը կարող է քաշել մեր «տիեզերական սայլը»։ Բացթողումների և սխալների շարունակական շղթա, անկազմակերպվածություն, անլրջություն և մարդկանց պլանի համաձայն աշխատել ստիպելու անկարողություն՝ ահա Միշինի աշխատանքի արդյունքների ոչ լրիվ ցանկը։ - Կամինին Նիկոլայ։ Թաքնված տիեզերք։ Գիրք երրորդ։ 9 ապրիլի 1967

Ի պաշտպանություն Միշինի անձի՝ որպես գլխավոր կոնստրուկտորի, կարող ենք ասել, որ նա այդ պաշտոնում առաջադրվել էր ՄԿԿԲ կոլեկտիվի կողմից, իսկ երկրի բարձրագույն ղեկավարությունը ընդառաջ էր գնացել կոլեկտիվի ցանկությունը։ Ինչպես նաև այն, որ տիեզերական արդյունաբերության ղեկավարության հրամանատարա-բյուրոկրատական աշխատաոճը մեծապես խոչընդոտում էր դրա զարգացմանը։ Ահա թե ինչպես է այդ մասին իր օրագրերում արտահայտվել ինքը՝ Միշինը՝ «ԽՍՀՄ-ում սկսեցին զբաղվել դեպի Լուսին Երկիր վերադարձով էքսպեդիցիա իրականացնելու ծրագրով, ԱՄՆ-ից ավելի քան երեք տարի ուշացումով, զգալիորեն ավելի պակաս ֆինանսավորմամբ և կոնստրուկտորական բյուրոյի ու արդյունաբերական ձեռնարկությունների ջանքերի ոչ լիարժեք կենտրոնացմամբ։ Աշխատանքներին մեծապես խոչընդոտում էր ղեկավարության հրամանատարական-բյուրոկրատական աշխատաոճը ղեկավարման բոլոր մակարդակներում, բազմաթիվ երկարատև հանդիպումները կուսակցական և խորհրդային ապարատի աշխատակիցների մասնակցությամբ, որոնք քիչ բանով կարող էին օգնել քննարկվող հարցերի լուծմանը ...։ Բավականին հաճախակի դեպքեր են եղել, երբ նման հանդիպումների ժամանակ տրամաբանական առաջարկներ և կարծիքներ են արտահայտվել, բայց դրանք հակասել են ղեկավարության «արժեքավոր հրահանգներին», պիտակավորումներ են տրվել դրանց և անհաջողության մատնվել ղեկավարների կողմից։ Ինչում ասես չէին մեղադրում մեզ և՛ կամայականության, և՛ կոլեկտիվ կարծիքին չենթարկվելու և Աստված գիտի թե ուրիշ ինչում։ Հիմա մենք դա անվանում ենք քննադատության ճնշում վերևից, բայց այն ժամանակ դա կանոնակարգված էր։ Հարց է առաջանում՝ ո՞ւմ էին պետք այդ հանդիպումները, որոնք ոչ թե արագացնում էին ի հայտ եկած խնդիրների լուծումը, այլ անտեղի ժամանակ էին խլում այդ ծրագիրն իրականացնողներից։ Օրեր էին լինում, որ ամբողջովին հագեցած էին տարբեր մակարդակների նմանատիպ հանդիպումներով (ԸՄՆ -ից, ԽՍՀՄ ԳԱ-ից մինչև ՌԱՀ և ԽՄԿԿ Կենտկոմ)՝ նվիրված նույն հարցերին, երբ հնարավոր չէր լինում աշխատել աշխատանքային ժամերին։ Որպես կանոն, ոչ ԸՄՆ-ին, ոչ էլ ռազմարդյունաբերական համալիրին չէր հաջողվում օպերատիվ կերպով լուծել ի հայտ եկած խնդիրները։ Ստիպված էինք լինում դիմել ԽՄԿԿ Կենտկոմ, այդ հարցերով զբաղվող Դ. Ֆ. Ուստինովին։ Բայց նույնիսկ նա չէր շտապում լուծել այդ հարցերը, այլ չլուծված հարցերի պատասխանատվությունը դնում էր «գլխամասային նախարարությունների» և «գլխավոր կոնստրուկտորական բյուրոյի վրա։

Դ․ Ֆ. Ուստինովը «Ստալինյան անձի պաշտամունքի» դարաշրջանի տիպիկ ներկայացուցիչ է եղել, «լճացման ժամանակաշրջանի» կուսակցության առաջնորդ, որը հանգեցրեց մեր երկրի հեղինակության կորստին տիեզերական տարածության ուսումնասիրության և հետազոտության բնագավառում։ Այդ անթիվ ու անպտուղ խորհրդակցությունները լավ քողարկում էին նրա և իր անձնակազմի համար իրենց վստահված գործը տնօրինելու անկարողության մեջ։

Բուն բարձրագույն մարմիններում այդ աշխատանքների կազմակերպման հարցում լուրջ թերություններ կային, խզվել էր պլանավորում, ֆինանսավորում, մատակարարում, ընդհանուր և գիտատեխնիկական կառավարում իրականացնող կազմակերպությունների աշխատանքների համակարգումը։ Այդ ծրագրի ընդհանուր կառավարումը, պլանավորումը և աշխատանքների համակարգումը գործնականում իրականացվում էր ԽՄԿԿ Կենտկոմի (մասնավորապես՝ Դ. Ֆ. Ուստինովի) կողմից ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդին առընթեր ռազմաարդյունաբերական հանձնաժողովի միջոցով (հանձնաժողովի նախագահը՝ Լ. Վ. Սմիրնով), որին հաշվետու էին միայն արդյունաբերության 9 պաշտպանական ճյուղեր, մինչդեռ 326-ի աշխատանքների համար կոնկրետ պատասխանատու էր Միշինը։ «HI-Л3» ծրագրի իրականացմանը մասնակցում էր շուրջ 500 ձեռնարկություն 28 գերատեսչություններից։ Ծրագրի ֆինանսավորումն իրականացնում էին Պետպլանը և ֆինանսների նախարարությունը՝ համապատասխան ոլորտային նախարարությունների միջոցով, իսկ վերջնական արդյունքների (լուսնային էքսպեդիցիայի իրականացում) պատասխանատվությունը կրում էր այսպես կոչված «գլխամասային նախարարությունը»՝ Ընդհանուր մեքենաշինության նախարարությունը (ԸՄՆ) և նրա «գլխամասային» ՓԿԲ - ՓԿԲ-1 (ՓՄԿԿԲ), որոնք «գլխամասային» կազմակերպությունների դեր կատարելու իրավունք չունեին։ Կարճ ասած, «Н1-Л3» ծրագրով աշխատանքների կազմակերպումը բնորոշ էր մեր հասարակության «լճացման ժամանակաշրջանին»։ Ըստ էության, մեր երկրում լուսնային էքսպեդիցիայի ծրագրի իրականացման կենտրոնացված գիտատեխնիկական կառավարում չկար։ Մենք չունեինք Կառավարության կողմից ֆինանսավորվող այնպիսի իրավասու մարմին, որն իրականացներ նաև գիտատեխնիկական ղեկավարում, համակարգում և վերահսկում լուսնային էքսպեդիցիայի աշխատանքների վրա, ինչպես ԱՄՆ-ում ՆԱՍԱ-ն՝ «Սատուրն V-Ապոլոն» ծրագրում։ Մեր ղեկավարությունում, ցավոք սրտի, որակյալ մասնագետների պակաս կար։ Երկրում ծաղկում էր «Կատարիր, կատարիր, հետո կպարզենք» ղեկավարման սկզբունքը։ Տարբեր մակարդակների բազմաթիվ հանդիպումներ ու քննարկումներ են եղել լուսնային էքսպեդիցիայի իրականացման հետ կապված, բայց դրանք, որպես կանոն, ցանկալի արդյունք չեն տվել։ Այդ ծրագրերով աշխատանքների կատարման ժամկետները սահմանվել են կամայական կերպով՝ առանց պատշաճ գիտատեխնիկական հիմնավորման և արտադրական հզորությունների ու ռեսուրսների ձեռքբերման ֆինանսական հատկացումների մակարդակը հաշվի առնելու։ Նախագծերի իրականացման, դրանց զարգացման և հետագա առաջընթացի գնահատման փորձագիտական հանձնաժողովներ նշանակելու պրակտիկան իրեն չէր արդարացնում։ Այդ փորձագիտական հանձնաժողովները նախագծերը գնահատում էին ոչ թե ըստ էության, այլ իրենց վերադասների հանձնարարականների համաձայն։

«Ժամանակի կորուստը հանգեցրեց ուշացման և շտապողականության և որոշվեց Н-1 լուսնային հրթիռի մշակումներն իրականացնել առանց առաջին աստիճանի ստենդային փորձարկումների։ Հիմնականում այդ պատճառով էլ 1969-1972 թվականներին հրթիռի թռիչքային փորձարկումներն ավարտվեցին դժբախտ պատահարով։ Այդ ժամանակ ամերիկացի տիեզերագնացներն արդեն հասցրել էին լինել Լուսի վրա և մեր երկրի ղեկավարությունը կորցրեց հետաքրքրությունը լուսնային ծրագիրը շարունակելու նկատմամբ, չնայած հաջորդ երկու հրթիռները պատրաստ էին և շարունակվում էին դրանց փորձարկումները, հինգ հրթիռների համար անհրաժեշտ հանգուցամասերի և ագրեգատների հսկայական պաշար էր ստեղծվել և այդ ժամանակ արդեն պատրաստ էր նոր ՀՀՇ 1-ը և սկսվել է դրա առաքումը։ Չնայած դրան, H-1 ծրագիրը փակվեց ամբողջ պաշարներն ու փաստաթղթերը հետագայում ոչնչացվեցին։ Նրանք, ովքեր ջանքեր գործադրեցին լուսնային ծրագիրը փակելու համար, հասան նաև Վասիլի Պավլովիչի հեռացմանը, որն այդ ժամանակ 57 տարեկան էր։ Սակայն ՀՀՇ – НК-33-ի հրթիռային շարժիչները պահպանվել են Ն. Դ. Կուզնեցովի կողմից և 40 տարի անց վերջապես դրանք տեղադրվել են ամերիկյան «Անտարես» հրթիռի և հայրենական «Սոյուզ-2.1 в» հրթիռի վրա։ Ըստ իրենց տեխնիկական բնութագրի՝ դրանք դեռևս հնացած չեն եղել և կասկած չի եղել, որ դրանք հուսալի կաշխատեին նաև H-1-ի կազմում։ - «Ըմբռնման երկիմաստության» մասին ակադեմիկոս Օ. Մ. Ալիֆանովի կարծիքը

Կինեմատոգրաֆիայում

• Սերգեյ Կորոլյովի կենսագրության հիման վրա նկարահանված «Կրակի սանձահարումը» (1972, ԽՍՀՄ) գեղարվեստական ֆիլմի հերոսներից մեկը ՓԿԲ-1-ի առաջին գլխավոր կոնստրուկտորի զինակիցն է, ով հանդես է գալիս Եվգենի Օգնև անվանումով։ Ընդհանրապես ընդունված է, որ այս կերպարի նախատիպը Վալենտին Գլուշկոն է։ Սակայն Օգնյովը, ում մարմնավորում է դերասան Իգոր Գորբաչովը, արտաքինով ավելի շատ նման է Վասիլի Միշինին։
• «Պայքար տիեզերքի համար» հեռուստասերիալում (2005, Ռուսաստան, ԱՄՆ, Գերմանիա, Մեծ Բրիտանիա), որը նվիրված է տիեզերական մրցավազքում ԽՍՀՄ-ի և ԱՄՆ-ի մրցակցությանը, Վասիլի Միշինի դերը կատարել է բրիտանացի դերասան Ջոն Վարնաբին։

Յուրի Կարայի «Գլխավորը» (2015) ֆիլմում Միշինի դերը խաղացել է Ռուսաստանի ժողովրդական արտիստ Վլադիմիր Բորիսովը։

Պարգևներ և մրցանակներ

• Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս - ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության № 235/13 հրամանագրով, «հույժ գաղտնի», թվագրված 1956 թվականի ապրիլի 20-ով «հեռահար բալիստիկ հրթիռների ստեղծման գործում ունեցած վաստակի համար»,
• Լենինի երեք շքանշան (1956, 1961, 1967),
• Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1971),
• Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան,
• Կարմիր աստղի շքանշան (1945),
• Լենինյան մրցանակ (1957),
• ԽՍՀՄ պետական մրցանակ (1984),
• Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի շնորհակալագիր (1999, հունիսի 4) - հայրենական գիտության զարգացման գործում ունեցած մեծ ավանդի, երկար տարիների բարեխիղճ աշխատանքի և Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի 275-ամյակի կապակցությամբ։

Երկեր

• Мишин В. П. Введение в машинное проектирование летательных аппаратов. — М.: Машиностроение, 1978. — 128 с.
• Карлен Арамович Абгарян, Калязин Э. Л., Мишин В. П., Рапопорт И. М. Динамика ракет. — изд. 2-е, перераб. и доп. — М.: Машиностроение, 1990. — 463 c. — 4400 экз. — ISBN 5-217-00354-5.
• Мишин В. П. Основы авиационной и ракетно-космической техники: Учебное пособие. — М.: Изд-во МАИ, 1998. — 227 с. — ISBN 5-7035-2080-0

Գիտահանրամատչելի աշխատություններ

• Мишин В. П. Почему мы не слетали на Луну?. — М.: Знание, 1990. — 61 с. — ISBN 5-07-001569-9
• Мишин В. П. От создания баллистических ракет к ракетно-космическому машиностроению. — М.: Информационно-издательский центр «Информ-Знание», 1998. — 126 с. — ISBN 5-8032-0001-8

Օրագրեր և հիշողություններ

• Мишин В. П. Дневники. Записи и воспоминания (1960—1974 годы) / Под общей ред. чл.-корр. РАН Олег Михайлович Алифанов. — Воронеж: Кварта, 2014. — Т. 1—3.
• Мишин В. П. Записки ракетчика. Воспоминания, дневники, интервью. — Изд. 2-е, перераб. и доп.. — М.: Фонд «Русские витязи», 2017. — 562 с. — ISBN 978-5-9908748-6-2

Գրականություն

• Белоглазова Е. Т. Совершенно секретный генерал. — М.: Герои Отечества, 2005. ISBN 5-98698-012-3;
• Берег Вселенной / под редакцией А. С. Болтенко — Киев: Феникс, 2014. ISBN 978-966-136-169-9;
• Иванченко Ю. В. России прерванный полёт. — М.: Рестарт, 2010. [1]
• Каманин Н. П. Скрытый космос. — М.: Инфортекс-ИФ, 1995;
• Осташев А. И. Сергей Павлович Королёв — гений XX века. Прижизненные личные воспоминания об академике С. П. Королёве. — М.: ГОУ ВПО МГУЛ 2010. ISBN 978-5-8135-0510-2;
• Позамантир Р. Д., Бондаренко Л. К. К космическим высотам — из глубины веков: Калининград — Королёв. — М: Московский журнал, 1998;
• С. П. Королёв: Энциклопедия жизни и творчества / под редакцией В. А. Лопоты. РКК «Энергия» им. С. П. Королёва, 2014. ISBN 978-5-906674-04-3;
• Черток Б. Е. Ракеты и люди. — М.: Машиностроение, 1999. — ISBN 5-217-02942-0.
• Позамантир Р. Д. «Ракетно-космический наукоград Королёв». — М.: ИП Струченевская О.В., 2018. — 260 с. — ISBN 978-5-905234-12-5.