Սևագիր:Վասիլի առաջինի ներքին և արտաքին քաղաքականություն
| Վասիլի առաջինի ներքին և արտաքին քաղաքականություն |
|---|
| Վասիլի առաջինի ներքին և արտաքին քաղաքականություն | |
|---|---|
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 30, 1371թ |
| Մահացել է | 1425 |
| Մահվան վայր | Մոսկվա |
| Ազգություն | ռուս |
| Կրոն | քրիստոնեություն |
| Ծնողներ | Դմիտրի Իվանովիչ Դոնսկոյ, Մեծ դքսուհի Եվդոկիա |
Վասիլի I-ի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վասիլի I Դմիտրիևիչ, Մոսկվայի մեծ իշխան Դմիտրի Դոնսկոյի ժառանգորդը(դեկտեմբերի 30, 1371, Մոսկվա - փետրվարի 27, 1425, Մոսկվա.)Մոսկվայի և Վլադիմիրի մեծ դուքս 1389 թվականից: Նա եղել է Դմիտրի Իվանովիչ Դոնսկոյի և Մեծ դքսուհի Եվդոկիայի ավագ որդին։
Վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է Սուրբ Բարսեղ Կեսարացու հիշատակի տոնակատարությունից մեկ օր առաջ և իր անունը ստացել նրա պատվին, հետագայում նրան պատկերել է իր կնիքների վրա[1]:
1382 թվականի օգոստոսին Ոսկե Հորդայի խանը Թոխտամիշը ավերեց Մոսկվան,իսկ աշնանը խանի դեսպանը Մոսկվայից հեռացնելով մետրոպոլիտ Կիպրիանոսին՝ Ոսկե Հորդայի դեմ ռուսական հողերի համախմբման կողմնակիցին, Դմիտրի Իվանովիչին տվեց Մեծ Դուքս պաշտոնը,այնուհետև պատանդ վերցրեց վերջինիս որդուն՝ Վասիլիին։[2]1386-ին 14-ամյա Վասիլին փախավ Հորդայից Մոլդովական իշխանությունների կառավարիչ` Պիտեր Մուշատայի մոտ:1387 թվականի ամռանը Վասիլին Լիտվա է ժամանել Կոստանդնուպոլսից ճանապարհորդող մետրոպոլիտ Կիպրիանոսի հետ միասին։ Կիպրիանոսը համոզեց Վիտաուտասին գլխավորել հակալեհական կոալիցիան և նշանեց Վիտաուտասի դստերը՝ Սոֆիային, Վասիլի Դմիտրիևիչի հետ։ 1389 թվականի մայիսի 19-ին Դմիտրի Իվանովիչը մահացավ, Վասիլին դարձավ Մոսկվայի մեծ դուքս: 1390 թվականի մարտի 6-ին Կիպրիանոսը ժամանում է Մոսկվա և 1391 թվականի հունվարի 9-ին Վասիլի Դմիտրիևիչին ամուսնացնում Սոֆյա Վիտովտովնայի հետ։
Վասիլի Դմիտրևիչի իշխանությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1389 թվականին Դմիտրի Դոնսկոյի մահից հետո Վասիլին Հորդայից ստացավՌուսաստանում կառավարելու իրավունք:Ռուսաստանի ներսում իրեն պաշտպանելու համար Վասիլին ստիպված էր բանակցություններ վարել ամենավտանգավոր մրցակիցների հետ՝ իր հորեղբոր՝ Վլադիմիր Անդրեևիչի և
իր եղբայր Յուրի Դմիտրիևիչի հետ:Քաղաքական հարցերը լուծելիս Վասիլիին օգնեց Կիպրիանոսը:Արդեն 1392-ին Վասիլին կատարեց իր առաջին ձեռքբերումը ՝ Հորդայից գնելով Նիժնի Նովգորոդը, որը նախկինում պատկանում էր Գորոդեցի արքայազն Բորիս Կոնստանտինովիչին, և վերջինիս ուղարկեց հարկադիր բնակություն Սուզդալ՝ բաժանելով նրան իր ընտանիքից:
Հարաբերություններ Լիտվայի Մեծ Դքսության հետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վասիլի I-ը դաշինքի մեջ է մտել Լիտվայի հետ (1392) և չի հակադրվել 1395 թվականին Սմոլենսկում Լիտվայի ազդեցության հաստատմանը։ Վեց ամիս անց Վասիլին Սմոլենսկում հանդիպում անցկացրեց իր աներոջ հետ, որտեղ քննարկեց սահմանային և կրոնական հարցերը։ Միևնույն ժամանակ հայտնի է, որ Ռյազանի մեծ դուքս Օլեգ Իվանովիչը, ով Մոսկվայից բավականին անկախ քաղաքականություն էր վարում, սատարում էր Սմոլենսկի արքայազն Յուրի Սվյատոսլավիչին, ով ամուսնացած էր իր դստեր հետ:
Վիտովտն իր հերթին հարձակվել է Ռյազանի հողի վրա։ Երբ Օլեգ Ռյազանսկին երկրորդ անգամ գնաց Լիտվա, Վասիլի Դմիտրիևիչը նույնիսկ նախատեց Ռյազանի արքայազնին ատնանշելով` Լիտվայի և Ռուսաստանի միջև խաղաղությունը:
Միևնույն ժամանակ Թոխտամիշը, ով ցանկանում էր վերադարձնել Ոսկե Հորդայի գահը, որը կորցրել էր ԼենկԹեմուրի կողմից Հորդայի պարտությունից հետո, օգնության համար դիմեց Վիտովտին՝ խոստանալով նրան դարձնել ամբողջ Ռուսաստանի և Նովգորոդի տիրակալ։Նույն թվականին արքայազն Օլեգ Ռյազանսկին կազմակերպեց Սմոլենսկի գրավումը։ Վիտովտի հովանավորյալ և Կուլիկովոյի ճակատամարտի մասնակից արքայազն Ռոման Միխայլովիչ Բրյանսկին սպանվել է, իսկ Օլեգի փեսան Յուրի Սվյատոսլավիչը հաստատվել է Սմոլենսկում։Երբ 1405-ին Վիտովտը արշավեց Պսկովի դեմ և գրավեց Կոլոժեն, Վասիլի I-ը սկսեց բանակ հավաքել նրա դեմ՝ իր դրոշի տակ կանչելով Տվերացիներին և թաթարներին. սկսվեց Լիտվա-Մոսկվա պատերազմը (1406-1408): 1406 թվականի գարնանը հակառակորդ ազգականների զորքերը հանդիպեցին Պլավա գետի մոտ, բայց ամեն ինչ ավարտվեց զինադադարով: Առանց Տվերի բնակիչների իմացության կնքված այս զինադադարը վիրավորեց Տվերի արքայազնին, որը հաջորդ տարի հրաժարվեց աջակցել Վասիլի I-ին։
1408 թվականին,Մոսկվայի Մեծ Դքսի հրամանով սկսվեց Կրեմլի հզորացումը։ Նույն թվականին Վիտովտը գրավեց Օդոևին։ Դրան ի պատասխան Վասիլին հարձակվեց Լիտվայի վրա՝ գրավելով Դմիտրովեց ամրոցը, որը պահպանում էր Ուգրա գետի մոտ գտնվող Վյազմա տանող ճանապարհը։ Ռուսական և Լիտվայի բանակները միավորվեցին Ուգրայի վրա, որտեղ նրանք կանգնեցին միմյանց դեմ գրեթե կես ամիս, բայց ոչ մի ճակատամարտ չեղավ և խաղաղություն կնքվեց։ Սա ժամանակին քայլ էր Վասիլի Դմիտրիևիչի կողմից, քանի որ նույն թվականին հարձակում տեղի ունեցավ ռուսական հողերի վրա Էդիգեյի զորքերի կողմից, որոնք միաժամանակ արշավեցին Լիտվայի հարավային ռուսական ունեցվածքը:
Հարաբերություններ Հորդայի հետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վասիլին դադարեց ենթարկվել Ոսկե Հորդային այն բանից հետո, երբ մոնղոլները ջախջախիչ պարտություն կրեցին 1395 թվականին Լենկ Թեմուրից: Թիմուրն անձամբ հետապնդում էր Թոխտամիշի նահանջող հրամանատարներին, մինչև նրանք լիովին ջախջախվեցին Դնեպրում։ Ամենայն հավանականությամբ, Թամերլանը արշավի նպատակ չի դրել հատուկ ռուսական հողերի դեմ, բացի այդ, Մոսկվայի իշխանությունների միությունը Լիտվայի հետ կարող էր ազդել նրա որոշման վրա: Նրա զորքերի մի մասը, ոչ թե ինքը, մոտեցան Ռուսաստանի սահմաններին: Այստեղ, ամառային Հորդայի հարմարավետ արոտավայրերում, որը ձգվում է Վերին Դոնի ջրհեղեղից մինչև ժամանակակից Տուլա, նրա բանակի մի փոքր մասը կանգ առավ երկու շաբաթով: Թեև տեղի բնակչությունը լուրջ դիմադրություն ցույց չի տվել, սակայն շրջանը մեծ ավերածություններ է կրել։ Ինչպես վկայում են Թիմուրի արշավանքի մասին ռուսական տարեգրության պատմությունները, նրա բանակը երկու շաբաթ կանգնել է Դոնի երկու կողմերում, «գրավել» Ելեցի երկիրը և «գրավել» (գերել) Ելեցի իշխանին։1407-1408 թվականներին Իվան Վլադիմիրովիչը՝ արքայազն Պրոնսկին, Էդիգեյի օգնությամբ գրավեց Ռյազանը, ապա Սմյադվայի ճակատամարտում նա հաղթեց Ռյազանի արքայազն Ֆյոդոր Օլգովիչին, ով օգնություն ստացավ իր եղբոր՝ Վասիլի I-ից, բայց խաղաղությամբ համաձայնագիրը Ֆյոդորը վերադարձավ Ռյազանի գահակալությանը։
Մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1395-1405 թվականներին Մոսկվայում աշխատում էր Թեոֆանես Հույնը, ով ուներ իր արհեստանոցը և կատարում էր եկեղեցական և աշխարհիկ պատվերներ, օրինակ՝ նկարել է Մեծ Դքս Վասիլի Դմիտրիևիչի և Վլադիմիր Անդրեևիչի աշտարակը, ինչպես նաև Կրեմլի երեք եկեղեցի. Աստվածածնի Սուրբ Ծնունդ (1395), Արխանգելսկ (1399), Ավետման (1405) տաճարներ։
Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Литвина А. Ф., Успенский Ф. Б. Выбор имени у русских князей в X—XVI вв. Династическая история сквозь призму антропонимики. — М.: Индрик, 2006. — 904 с. — 1000 экз. — ISBN 5-85759-339-5. С. 227.
- ↑ Шабульдо Ф. М. Земли Юго-Западной Руси в составе Великого княжества Литовского Архивная копия от 29 октября 2013 на Wayback Machine.