Վասիլի Վերխովինեց
| Վասիլի Վերխովինեց | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունվարի 5, 1880[1] |
| Ծննդավայր | Ստարի Միզուն, Q11825581?, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա |
| Մահացել է | ապրիլի 11, 1938[1] (58 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Կիև, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Քաղաքացիություն |  Ավստրո-Հունգարիա և .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | մարդաբան, պարող, երաժշտագետ, պարուսույց, երաժշտության ուսուցիչ և ազգագրագետ |
| Աշխատավայր | Կիևի թատրոնի, կինոյի և հեռուստատեսության ազգային համալսարան և Պոլտավայի ազգային մանկավարժական համալսարան |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  |
 Vasyl Verkhovynets Վիքիպահեստում | |
Վասիլի Նիկոլաևիչ Վերխովինեց (իրական անունը՝ Կոստև, հունվարի 5, 1880[1], Ստարի Միզուն, Q11825581?, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա - ապրիլի 11, 1938[1], Կիև, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), խորհրդային ուկրաինացի կոմպոզիտոր, դիրիժոր և պարուսույց, ուկրաինական ժողովրդական պարի առաջին տեսաբան։ Հեղինակ է բազմաթիվ երաժշտագիտական աշխատանքների, դասավանդել է խմբերգային առարկաներ, երաժշտության տեսություն և հարմոնիա, եղել է երգչախմբի դիրիժոր, խմբավար, երգիչ և պարուսույց, երաժշտական և հասարակական գործիչ, ազգագրագետ։ Երգչուհի Նատալյա Կոստև-Սարամագի[2] և ֆլեյտահար Յարոսլավ Վերխովինեցի հայրը։
Վասիլի Վերխովինեցը, «... ոչ միայն շատ շնորհալի անձնավորություն էր», ասել է Մաքսիմ Ռիլսկին, «այլև արտասովոր կրթությամբ և մշակութային լայն հետաքրքրություններով մարդ»:
Կենսագրություն
Ծնվել է Միզուն գյուղում (այժմ՝ Հին Միզուն՝ Ուկրաինայի Իվանո-Ֆրանկիվսկի մարզի Կալուշի շրջանում), 1880 թվականի հունվարի 5-ին աղքատ գյուղացու ընտանիքում։ 12 տարեկանում հաջողությամբ ավարտել է գյուղական դպրոցը և սովորել Ստավրոպեգյան ինստիտուտին կից (Լվով) հոգևոր դպրոցում, որտեղ պատրաստել են աստվածաբանական և ուսուցչական ճեմարանի ուսանողների:
1899 թվականին Վասիլի Նիկոլաևիչը ավարտել է Սամբորի ուսուցչական սեմինարիան «Քաղաքային ժողովրդական ուսուցչի» դիպլոմով և սկսել իր մանկավարժական կարիերան որպես երաժշտության ուսուցիչ Բերեժնիցա գյուղի, այնուհետև Կալուշի շրջանի Ուգրինովի դպրոցներում:
Թատերական գործունեություն
Իրեն դրսևորել է որպես ականավոր խմբավար և դերասան։ Ռուսական ժողովրդական թատրոն տեղափոխվելուց հետո բեմում հանդես է եկել երաժշտական բեմադրություններում գլխավոր դերերգերով։ Վասիլի Նիկոլաևիչը լավ, լավ մշակված ձայն ուներ՝ քնարական-դրամատիկ տենոր էր։
1906 թվականին Նիկոլայ Կարպովիչ Սադովսկին կազմակերպել է թատրոն և այնտեղ աշխատելու է հրավիրել ինչպես ավագ սերնդի նշանավոր վարպետների, այնպես էլ սկսնակների, որոնց թվում է եղել Վերխովինեցը, որը Գալիցիայից պետք է տեղափոխվեր Կիև։ 1907 թվականին, ի թիվս այլ դերասանների, Սադովսկու թատերախմբին միանալու հրավեր է ստացել դերասանուհի Եվդոկյա Դոլյան՝ Վերխովինեցի ապագա կինը, ով կոմիկական դերեր է խաղացել։
Սադովսկու անվան թատրոնում Վերխովինեցն աշխատել է բեմական կերպարների ստեղծման վրա։ Կիևցիներին դուր է եկել նրա տենորը և բարձրարվեստ խաղը՝ Պյոտրի (Նիկոլայ Լիսենկոյի «Նատալկա Պոլտավկա»), Անդրեյի (Սեմյոն Գուլակ-Արտեմովսկու «Զապորոժցին Դանուբից այն կողմ»), Լևի (Նիկոլայ Լիսենկոյի «Մայիսյան գիշեր»), Իոնտեկի (Մոնաշկոյի «Գալկա»), Վաշկայի (Բեդրժիխ Սմետանայի «Ծախված հարսնացուն», Անդրեյի (Նիկոլա Արկասի «Կատերինա») դերերում։
Երգչախմբավարական և դիրիժորական գործունեություն
Հետագայում Վերխովինեցն անցել է խմբավարական և դիրիժորական աշխատանքի։ Միաժամանակ, նա հաջողությամբ ավարտել է Ն. Վ. Լիսենկոյի դպրոցի տեսական դասարանը՝ պրոֆեսոր Գրիգորի Լյուբոմիրսկու ղեկավարությամբ[3]։ Որոշ ժամանակ աշխատել է խմբավար-դիրիժոր Ալեքսանդր Կոշիցի հետ։ Գրել է մեծ թվով երգչախմբային երգեր, հեղափոխական երթեր և ռոմանսներ Լեսյա Ուկրաինկայի, Իվան Ֆրանկոյի, Ալեքսանդր Օլեսի, Մ. Ռիլսկու, Պավլո Տիչինայի և այլ ուկրաինացի բանաստեղծների խոսքերով։
Վերխովինեցը մեծ հաջողությունների է հասել նաև պարարվեստի ասպարեզում։ 1910 թվականի նոյեմբերի 23-ին Սադովսկու անվան թատրոնում տեղի է ունեցել Լիսենկոյի «Էնեիդա» կատակերգական օպերայի պրեմիերան։ Հատկապես հետաքրքիր է եղել Կարթագենի կանանց գարնան ծիսական երգերը և Վերխովինեցի բեմադրած հոպակ պարը Օլիմպոսում, պանդոկի մոտ երիտասարդների պարը, որը բեմադրվել է նրա կողմից Իվան Ֆրանկոյի «Գողացված երջանկություն» դրամայի համար (պրեմիերան կայացել է 1912 թվականի մարտի 7-ին): Վասիլի Նիկոլաևիչի հնարամտորեն կազմած և բեմադրած «Մարուսյա Բոգուսլավկա» պիեսի «գարնան ծիսական երգերը» բացառիկ հաջողություն են ունեցել հանդիսատեսի մոտ։
1915 թվականի գարնանը Վերխովինեցը դուրս է եկել Սադովսկու թատերախմբից և տեղափոխվել թատրոն՝ Ի. Ա. Մարյանենկոյի ղեկավարությամբ։ Այդ կոլեկտիվում նա եղել է խմբավար-դիրիժոր և պարուսույց։
Օգտվելով թատրոնի հյուրախաղերի շնորհիվ Ուկրաինայի տարբեր շրջաններ այցելելու հնարավորությունից՝ Վերխովինեցը խորապես ուսումնասիրել է ուկրաինացի ժողովրդի կենցաղն ու ստեղծագործությունը։ Նա երկար ժամանակ ուսումնասիրել է ուկրաինական ժողովրդական պարերը, կազմակերպել ազգագրական հետազոտություններ, ուկրաինական գյուղերում ձայնագրել ավանդական պարեր և պարային քայլեր, նրա կողմից ձայնագրվել են «Ռոման» և «Հոպակ», «Վասիլիխա», «Շևչիկ», «Ձկնիկ» պարերը։ Վասիլի Նիկոլաևիչը նկարագրել էրշ նաև ուկրաինական հարսանիքը։ 1912 թվականին «Ուկրաինական հարսանիք» գիրքը դարձել է նրա առաջին գիտական աշխատանքը։ Երկրորդ աշխատանքը՝ «Ուկրաինական պարերը» (1913), ժողովրդական պարերի ոլորտում հետևողական հետազոտությունների արդյունք էր։
Այդ ժամանակ պարարվեստի ոլորտում իրավիճակը լավ չի եղել։ Վասիլի Վերխովինեցն ասել է․
|
Ուկրաինական բալետը դեռ չի եղել և չկա, այն դեռ հայտնի է ժողովրդի մեջ որպես նյութ։ Այն, ինչ մենք մինչ այժմ տեսել ենք բեմերում, զվարճությունների և խնջույքների ժամանակ, միայն թույլ կամ վատ նմանակում է, բայց հիմնականում լարախաղացություն է ուկրաինական հագուստով ուկրաինացի կոզակուհու կողմից անհավանական արագ տեմպերով: | 
|
Ազգային պարարվեստի հետագա զարգացման համար կայուն տեսական հիմքեր ստեղծելու համար Վերխովինեցը գրել է «Ուկրաինական ժողովրդական պարի տեսությունը» գիրքը (1919): Դա Ուկրաինայում առաջին մանրամասն ուսումնասիրությունն էր ուկրաինական ժողովրդական պարարվեստի կայացման բնույթի և սկզբունքի վերաբերյալ, ուսումնասիրություն, որի նպատակն էր ստեղծել ազգային պրոֆեսիոնալ բալետ ժողովրդական հիմունքներով: «Ուկրաինական ժողովրդական պարի տեսությունը» վերահրատարակվել է հինգ անգամ։ 1923 թվականին լույս է տեսել Վերխովինեցի ևս մեկ աշխատանք՝ «Վեսնյանոչկա» երգերով մանկական խաղերի ժողովածուն, որտեղ ներկայացվախ էր երեխաների հետ աշխատելու մեթոդաբանությունը:
1918 թվականին Վերխովինեցը ղեկավարել է Պոլտավայի ուկրաինական ազգային երգչախումբը[4]։ 1919-1920 թվականներին Վասիլի Վերխովինեցը դասավանդել է Ն. Վ. Լիսենկոյի անվան երաժշտական-դրամատիկական ինստիտուտում։ 1920-1932 թվականներին ղեկավարել է Պոլտավայի ժողովրդական կրթության ինստիտուտի արվեստագիտության ամբիոնը, Լեոնտովիչի անվան Երաժշտական ընկերությանը կից Ստեցենկոյի անվան երգչախմբային ստուդիան (Կիև), 1927-1928 թվականներին եղել է Խարկովի դրամատիկական թատրոնի երգչախմբի ղեկավարը։
Եղել է Ուկրաինայի առաջին պետական երաժշտական կոմեդիայի թատրոնի հիմնադիրը և գլխավոր խմբավարը (1929-1931): Բեմադրել է «Օրփեոսը դժոխքում», «Գնչու բարոնը», «Գեյշա», «Կազակը Դանուբից այն կողմ» և «Վեչերնիցի» երգչախմբային ներկայացումները։
1930 թվականին Խարկովի օպերային թատրոնում բեմադրվել է ուկրաինական առաջին բալետային ներկայացումը «Պան Կանևսկի» (երաժշտությունը՝ Մ. Վերիկովսկու և Յ. Տկաչենկոյի)։ Որպես այդ ներկայացման համաբեմադրող՝ հրավիրվել է Վերխովինեցը։ Նույն թվականին Վասիլի Նիկոլաևիչը Պոլտավայում ստեղծել է «Ժենխորանս» կանանց թատերականացված երգեցողության կոլեկտիվը։ Համույթը ներկայացրել է երգը՝ այն ուղեկցելով ռիթմիկ շարժումներով, որը վերարտադրել է ստեղծագործության բովանդակությամբ առաջարկվող որոշակի պատկեր։ Սա թատերական երգի նոր օրիգինալ ժանր էր՝ հիմնված ուկրաինական դիալոգ-երգերի, խաղային երգերի և պարերի ավանդույթների վրա։ Պավել Վիրսկին գրել է․
|
|
Նրա ստեղծած «Ժենխորանս» վոկալային խորեոգրաֆիկ անսամբլի ձեռքբերումները մեր դասականներն են, սա վառ էջ է ուկրաինական պարարվեստի պատմության մեջ։ «Ժենխորանս»-ի լավագույն ավանդույթները սրբորեն հարգվում են Ուկրաինայի բոլոր պարախմբերի կողմից, մասնավորապես, այդ ավանդույթներով է դաստիարակվել Ուկրաինական ԽՍՀ-ի պետական վաստակավոր պարի անսամբլը: |
|
1933-1934 թվականներին Օդեսայի կինոստուդիայում Իվան Պետրովիչ Կավալերիձեն աշխատել է «Կոլիիվշչինա» ֆիլմի վրա, հրավիրվել է նաև Վասիլի Նիկոլաևիչ Վերխովինեցը, ով ղեկավարել է այդ ֆիլմում նկարահանված երգչախումբը։ Միաժամանակ նա մասնակցել է նաև ֆիլմի նկարահանումներին որպես դերասան։ 1936 թվականի մարտին ուկրաինական կանանց երգչախմբային անսամբլը Վերխովինեցի ղեկավարությամբ Մոսկվայում մասնակցել է ուկրաինական արվեստի տասնամյակին։ Այդ հաջող ելույթի համար ամբողջ անսամբլը պարգևատրվել է ԽՍՀՄ Ժողկոմխորհրի կողմից, իսկ Վերխովինեցը պարգևատրվել է Պատվո նշան շքանշանով[5]։
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 https://www.biografija.ru/biography/verkhovinec-vasilij-nikolaevich.htm
- ↑ Сарамага Наталія Теодорівна // Тернопільський енциклопедичний словник : у 4 т. / редкол.: Г. Яворський та ін. — Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат «Збруч», 2008. — Т. 3 : П — Я.— С. 229. — ISBN 978-966-528-279-2.
- ↑ Путятицька О. В. Григорій Любомирський і формування педагогічних засад Київської консерваторії перших десятиліть ХХ ст. Արխիվացված է Մարտ 3, 2022 Wayback Machine-ի միջոցով: // Науковий вісник Національної музичної академії України імені П. І. Чайковського. — 2014. — Вип. 112. — С. 124—138.
- ↑ Нова рада, 1918, № 153
- ↑ Дем’янко, Н. Ю. Яковлєв, В. П. Диригентсько-хорова діяльність В. Верховинця: основні етапи і специфіка Արխիվացված է Ապրիլ 22, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով:. — 2015