Jump to content

Հրատարակչական արդյունաբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հրատարակչություն
արդյունաբերություն, տնտեսական գործունեություն Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիագործունեություն, շփում Խմբագրել Wikidata
Հետազոտվում էpublishing history Խմբագրել Wikidata
Product or material produced or service providedհրատարակություն Խմբագրել Wikidata
Ով է կիրառումհրատարակիչ Խմբագրել Wikidata
ACM Clas­si­fi­ca­tion Code (2012)10010477 Խմբագրել Wikidata
Ավստրալիայի Տորես նեղուցի աբորիգենների և կղզիների բնակիչների ուսումնասիրության ինստիտուտի հրատարակչության գրախանութ։

Հրատարակչական արդյունաբերություն (անգլ.՝ Publishing industry), գործընթաց, որը հանրությանը վաճառում կամ անվճար տրամադրում է  տեղեկատվություն, գրականություն, երաժշտություն, ծրագրակազմ կամ այլ բովանդակություն[1]։ Ավանդաբար, տերմինը վերաբերում է տպագիր ստեղծագործությունների ստեղծմանը և տարածմանը, ինչպիսիք են գրքերը, կոմիքսները, թերթերը և ամսագրերը: Թվային տեղեկատվական համակարգերի գալուստով շրջանակը ընդլայնվել է և ներառում է թվային հրատարակչական ծառայություններ, ինչպիսիք են էլեկտրոնային գրքերը, թվային ամսագրերը, կայքերը, սոցիալական լրատվամիջոցները, երաժշտությունը և տեսախաղերը:

Առևտրային հրատարակչական արդյունաբերությունը տարածվում է խոշոր բազմազգ կոնգլոմերատներից, ինչպիսիք են News Corp-ը, Pearson-ը, Penguin Random House-ը և Thomson Reuters-ը[2], մինչև խոշոր մանրածախ ապրանքանիշեր և հազարավոր փոքր անկախ հրատարակչություններ: Այն ունի տարբեր ստորաբաժանումներ, ինչպիսիք են գեղարվեստական և լրագրողական գրականության մանրածախ հրատարակությունը, կրթական հրատարակչությունը և ակադեմիական և գիտական հրատարակչությունը[3]։ Հրապարակումն իրականացվում է նաև կառավարությունների, քաղաքացիական հասարակության և մասնավոր ընկերությունների կողմից վարչական նպատակներով կամ օրենսդրության, բիզնեսի, հետազոտությունների, շահերի պաշտպանության նպատակով[4]։ Դրանք կարող են լինել տարեկան հաշվետվություններ, հետազոտական զեկույցներ, շուկայի ուսումնասիրություններ, քաղաքական ճեպազրույցներ և տեխնիկական հաշվետվություններ: Ինքնահրապարակումը շատ տարածված է դարձել։

Հրատարակչությունը հնագույն ձև է, որը սահմանափակված է օրենքով կամ կրոնով, վերածվել է ժամանակակից, լայնածավալ արդյունաբերության, որը տարածում է բոլոր տեսակի տեղեկատվությունը[5]։

«Հրատարակիչը» կարող է վերաբերել հրատարակչական ընկերությանը, կազմակերպությանը կամ անհատին, որը ղեկավարում է հրատարակչական ընկերություն, տպագիր հրատարակություն, պարբերական հրատարակություն կամ թերթ:

Հրապարակման փուլեր

Հրատարակչական գործընթացը, որն ընդգրկում է ամսագրերի և գրքերի արտադրանքի հրատարակչությունների մեծ մասը, ներառում է. (տարբեր փուլերը վերաբերում են տարբեր տեսակի հրատարակչություններին) [6]

Հրատարակիչների տեսակները

Թերթերի հրատարակում

Թերթերը կամ լրատվական կայքերը լրագրողների կողմից գրված համապատասխան զեկույցների, հոդվածների և ակնարկների հրապարակումներ են: Դրանք անվճար են, երբեմն պրեմիում հրատարակությամբ, կամ վճարվում են առանձին կամ բաժանորդագրությամբ: Դրանք պարունակում են լուսանկարներ կամ այլ նյութեր և, ընդհանուր առմամբ, ֆինանսավորվում են գովազդի միջոցով: Նրանք, ընդհանուր առմամբ, լուսաբանում են տեղական, ազգային և միջազգային նորությունները կամ ներկայացնում են որոշակի արդյունաբերություն: Որոշ կազմակերպություններ լրացուցիչ վճարներ են գանձում, եթե նրանք ունեն փորձ և բացառիկ գիտելիքներ: Լրատվական արդյունաբերությունը կոչված է ծառայելու հանրային շահերին, մարդկանց և ձեռնարկություններին պատասխանատվության ենթարկելու և տեղեկատվության և խոսքի ազատությունը խրախուսելու համար[7]։ Խմբագիրները կարգավորում են իրենց հրապարակումների տոնայնությունը. օրինակ՝ բացասական և դրական հոդվածների հակադրությունը կարող է ազդել ընթերցողի տեսակետի վրա[8]։

Ամսագրի հրատարակում

Ամսագիրը ակադեմիական կամ տեխնիկական հրատարակություն է, որը հասանելի է նաև թվային և (կամ) տպագիր ձևաչափով, որը պարունակում է հետազոտողների, դասախոսների և մասնագիտական գիտելիքներ ունեցող անձանց կողմից գրված հոդվածներ: Այս հրապարակումները պատկանում են որոշակի ոլորտի և հաճախ դուրս են գալիս այդ ոլորտներում հաստատված շրջանակներից: Նրանք սովորաբար կատարում են փորձագիտական գնահատում նախքան հրապարակելը՝ բովանդակության վավերականությունն ու որակը ստուգելու համար[9]։

Պարբերականի հրատարակում

Ամսագիրը, որը պարբերական հրատարակություն է, լույս է տեսնում կանոնավոր պարբերականությամբ, կոչվում է պարբերական: Այն ներկայացնում է ստեղծագործական դասավորություններ, լուսանկարներ և նկարազարդումներ, որոնք վերաբերում են որոշակի թեմային կամ հետաքրքրություն են ներկայացնում: Ամսագրերը հասանելի են տպագիր կամ թվային ձևաչափով, և դրանք կարելի է ձեռք բերել հավելվածներից կամ կայքերից, ինչպիսիք են Read-ը, կամ անվճար մուտք գործել ծրագրեր կամ կայքեր, ինչպիսիք են Issuu-ն:

Գրահրատարակչություն

Համաշխարհային գրահրատարակչական արդյունաբերությունը բաղկացած է գրքերից, որոնք պատկանում են գեղարվեստական և ոչ գեղարվեստական գրականության կատեգորիային, ինչպես նաև տպագիր, էլեկտրոնային և աուդիոգրքերին: Գրքի շուկան հսկայական է․ մոտ 1,5 միլիարդ մարդ խոսում է անգլերեն[10]։ Հասանելի են նաև թարգմանչական ծառայություններ, որոնք թույլ են տալիս այս տեքստերը հասանելի դարձնել այլ լեզուներով: Ինքնահրապարակումը հրատարակություններն ավելի մատչելի է դարձնում փոքր տպաքանակով թվային հրատարակիչների կամ ինքնահրապարակման առցանց հարթակների շնորհիվ: Էլեկտրոնային ընթերցողների էկրանային տեխնոլոգիաները շարունակում են կատարելագործվել՝ ավելացնելով հակադրությունը և լուծաչափը, ինչը նրանց ավելի հեշտ է դարձնում կարդալը: Յուրաքանչյուր գիրք ունի գրանցված ISBN՝ այն նույնականացնելու համար:

Թղթապանակների հրատարակում

Թղթապանակները պարունակում են ինդեքսավորված տվյալներ որոնելի ընկերությունների, ապրանքների և ծառայությունների վերաբերյալ: Դրանք նախկինում տպագրվում էին, բայց այժմ հիմնականում հասանելի են առցանց: Մատչելի են որպես որոնելի ցուցակներ, քարտեզի վրա, որպես արդյունաբերական պորտալ, վերանայման կայք (փորձագիտական կամ սպառողական) կամ համեմատության կայք: Չնայած որոշ ընկերություններ կարող են իրենց հրատարակիչներ չհամարել։ Տվյալների ցուցադրման եղանակը հանրային է:

Դասագրքերի հրատարակում

Դասագիրքը ուսումնական ձեռնարկ կամ էլեկտրոնային գիրք է, որը պարունակում է տեղեկատվություն որոշակի առարկայի վերաբերյալ և օգտագործվում է այդ առարկան ուսումնասիրող մարդկանց կողմից[11]։ Դասագրքերի հրատարակման անհրաժեշտությունը պահպանվում է կրթության համաշխարհային անհրաժեշտության պատճառով[12][13]։ Խոշոր հրատարակչությունների դասագրքերը ինտեգրվում են առցանց ուսուցման հարթակներին՝ փորձագիտական գիտելիքներ ձեռք բերելու և թվային բովանդակությամբ գրքերի գրադարան մուտք գործելու համար[14]։ Համալսարանի մամուլը համալսարանի կողմից ղեկավարող ակադեմիական հրատարակիչ է: Oxford University Press-ը ամենամեծն է աշխարհում եւ մասնագիտացած է միջազգային մակարդակով հետազոտական, կրթական և անգլերենի դասավանդման ոլորտներում[15]։

Կատալոգի հրատարակում

Կատալոգը տեսողական գրացուցակ է կամ ապրանքների ցուցակ, որը թույլ է տալիս թերթել և գնել որոշակի ընկերությունից: Կատալոգը կարող է օգտագործվել տարբեր ձևերով[16]։ Տպելիս դրանք սովորաբար ներկայացվում են որպես գիրք կամ թղթե կատալոգ: Փոքր տեսողական կատալոգները կարելի է անվանել բրոշյուրներ: Ինտերնետի գալուստով դրանք վերածվել են որոնելի ապրանքների տվյալների շտեմարանների, որոնք հայտնի են «էլեկտրոնային առևտուր» անունով: Ինտերակտիվ կատալոգներ և բրոշյուրներ, ինչպիսիք են IKEA-ն[17] և Էյվն-ը[18] հաճախորդներին հնարավորություն տվեց ծանոթանալ ամբողջական տեսականուն, եթե նրանք դեռ չեն կողմնորոշվել գնման հարցում: Վեբ կայքի և հավելվածների պատասխանատու ձևավորումը կապահովի ինտերակտիվ կատալոգի և որոնելի ապրանքների տվյալների բազաների տեսողական տարրերի հետագա ինտեգրումը:

Վեբ հրատարակում

Մինչև վերջերս տեղեկատվության հիմնական աղբյուրը էլեկտրոնային գրքերն էին։ Հասանելի և գլոբալ հասանելիություն ապահովելու համար այս բովանդակությունը կարող է օգտագործվել առցանց: Օրինակ՝ Բրիտանական գրադարանում պահվում է ավելի քան 170 միլիոն պահեստային միավոր, որոնք տարեկան համալրվում են 3 միլիոնով[19]։ Ձեր համաձայնությամբ բովանդակությունը կարող է հրապարակվել առցանց՝ էլեկտրոնային գրքերի, աուդիոգրքերի, CMS-ի վրա հիմնված կայքերի, առցանց ուսուցման հարթակների, տեսանյութերի կամ բջջային հավելվածների միջոցով: Ինտերնետում տեքստերի հեղինակներն ու խմբագիրները հայտնի են որպես բովանդակության հեղինակներ և բովանդակության կազմողներ, չնայած նրանց գործառույթները տարբերվում են տպագիր հրատարակություններում աշխատող իրենց գործընկերների գործառույթներից:

Գովազդ

Գովազդը կարող է հրատարակիչներին եկամուտ կամ սուբսիդավորվող եկամուտ բերել: Եթե գովազդը բերում է ներդրումների եկամուտ (ROI), ապա հրատարակիչը կարող է էքսպոնենտորեն ավելացնել եկամուտը՝ ավելացնելով ծախսերը: Ինչպես երևում է John Lewis & Partners-ի Սուրբ ննդյան արշավներից, ROI-ն կարող է հասնել մինչև 10 ֆունտ ստեռլինգի յուրաքանչյուր ներդրված 1 ֆունտ ստեռլինգի համար[20][21]։ Նմանապես, ծախսերի ցանկացած խնայողություն, որը խաթարում է հաճախորդների փորձը, երկարաժամկետ հեռանկարում կարող է բացասաբար ազդել ապրանքանիշի վրա: Բազմաալիքային շուկայավարումը կարող է ավելի արդյունավետ լինել ծախսերի առումով, երբ ստեղծում է ընկղմման էֆեկտ, որը հնարավոր չէ վերարտադրել մեկ ալիքով: Օրինակ, եթե հաշվի առնենք շուկայավարման ծախսերը, ապա վեբ կայքի համեմատ փոքր մարժա (կամ առանց դրա) խանութը ծախսերի առումով շատ ձեռնտու է, քանի որ այն հանդես է գալիս որպես հսկայական գովազդային վահանակ, որն ապահովում է զննարկման հարմարավետություն և թույլ է տալիս սպառողներին գնման որոշումներ կայացնել: Այնուամենայնիվ, դա չի նշանակում, որ դուք պետք է հաշվի առնեք, թե որքան գումար է ծախսվում: Սա նրանց պատկերացում է տալիս ապրանքանիշի մասին, ապահովում է ներկայություն հասարակության մեջ և ստեղծում աշխատատեղեր: Բացի այդ, գովազդի համար սոցիալական լրատվամիջոցների հրապարակումների օգտագործումը լավ ROI է տալիս, եթե ստեղծվում է գերժամանակակից, բարձրորակ բովանդակություն, որը դրականորեն է անդրադառնում ապրանքանիշի վրա:

Tie-in հրատարակչություն

Ֆիլմերը, հեռուստատեսությունը, ռադիոն և գովազդները տեղեկատվություն են հրապարակում իրենց լսարանի համար: Համակարգչային խաղերը, հոսքային հավելվածները և սոցիալական լրատվամիջոցները բովանդակություն են հրապարակում տարբեր ձևերով, որոնք կարող են հետաքրքրել հանդիսատեսին: Լրացուցիչ արտադրանքի շուկայավարումը, որը սերտորեն կապված է խոշոր ֆիլմի հետ, ինչպիսին Է «Աստղային պատերազմները», պարտադիր հրապարակման օրինակ է: Այս ապրանքները ներառում են, բայց չեն սահմանափակվում միայն լրացուցիչ գրքերով, գրաֆիկական վեպերով, սաունդթրեքերով ալբոմներով, համակարգչային խաղերով, մոդելներով և խաղալիքներով, սոցիալական լրատվամիջոցների հրապարակումներով և գովազդային հրապարակումներով: Գրքերի վրա հիմնված լրացուցիչ հրատարակությունների օրինակներ են Հարի Փոթերի և Ջեյմս Բոնդի արտոնությունները:

Գրքի հրատարակման ենթաբաժիններ

Գրահրատարակչության մեջ հրատարակիչների չորս հիմնական տեսակ կա:

  • Առևտրային հրատարակչություններն ավելի պահանջկոտ և ընտրովի են, թե ինչ գրքեր են հրատարակում: Հեղինակները չեն վճարում հրատարակչական ծախսերը՝ իրենց աշխատանքի նկատմամբ իրավունքները վաճառելու դիմաց, եթե դրանք ընդունվեն: Նրանք ստանում են խմբագրման, դիզայնի, տպագրության, շուկայավարման և բաշխման ծառայություններ, ինչպես նաև ստանում են վաճառքի հոնորարներ[22]։
  • Ինքնահրատարակները հրատարակող  կազմակերպություններ են, որոնք իրավունք ունեն  իրենց գրքերը հրատարակելո և իրենց ստեղծագործությունների նկատմամբ Բոլոր իրավունքները պահպանել: Ինքնահրատարակչական հրատարակչություններն ավելի բաց են, քան ավանդականները և թույլ են տալիս սկսնակ և ճանաչված հեղինակներին հրատարակել իրենց աշխատանքները: Մի քանի ժամանակակից հրատարակչություններ կամ ինքնահրատարակիչներ առաջարկում են առաջադեմ ծառայություններ (Օրինակ՝ խմբագրում, ձևավորում), և հեղինակները կարող են ընտրել դրանցից մեկը կամ մի քանիսը: Հեղինակները իրենց վրա են վերցնում հրապարակման նախապատրաստման ծախսերը և պահպանում են իրենց աշխատանքի իրավունքները, պահպանում են լիակատար վերահսկողությունը և ստանում են վաճառքի հոնորարներ[23]։
  • «Վանիթի» մամուլը իրենց ներկայացնում է որպես ավանդական քարոզիչներ, սակայն իրականում դրանք պարզապես ինքնհրատարակման ծառայություն են։ Ի տարբերություն իրական ինքնհրատարակման ծառայությունների, ունայնության սեղմումներով հեղինակը հաճախ պարտավորվում է օգտագործել իրենց լրացուցիչ ծառայությունների մի մասը կամ ամբողջը, և մամուլը սովորաբար իր պայմանագրի մասով իրավունքներ կվերցնի աշխատանքի համար[24]։
  • Հիբրիդային հրատարակիչները գործում են նույն սկզբունքներով, ինչ ավանդական հրատարակիչները, բայց օգտագործում են եկամտի այլ մոդել: Այս բացը կամրջելու փորձեր են արվել հիբրիդային մոդելների միջոցով։ Այս փուլում մոդելներից ոչ մեկը ամբողջությամբ չի փորձարկվել[25]։

2013 թվականին Պինգվինը (Փիրսոնի սեփականությունը) և Random House-ը (Բերտելսմանի սեփականությունը) միավորվեցին՝ արդյունաբերությունը նեղացնելով մի քանի մեծ հրատարակիչների, երբ այն հարմարվում էր թվային մեդիա[26]։ Միաձուլումը ստեղծեց աշխարհի ամենամեծ սպառողական գրականության հրատարակչությունը՝ համաշխարհային շուկայի ավելի քան 25 տոկոս մասնաբաժնով[27] Անգլերեն լեզվով գրքերի մոտավորապես 60%[28] թողարկվում է «Big Five» հրատարակչական տների միջոցով՝ Penguin Random House, Hachette, HarperCollins, Simon &Schuster եւ Macmillan: 2020 թվականի նոյեմբերին ViacomCBS-ը համաձայնել է ԱՄՆ-ում գրքի երրորդ խոշորագույն հրատարակիչ Simon &Schuster-ը վաճառել Penguin Random House-ին մի գործարքի մեջ, որը, եթե այն անցներ, կստեղծեր աշխարհի ամենամեծ հրատարակչական ընկերությունը[26]։ 2021 թվականի նոյեմբերի 2-ին Միացյալ Նահանգների արդարադատության նախարարությունը հայց է ներկայացրել (U. S. V. Bertelsmann SE & CO. KGaA և այլն)՝ հակամենաշնորհային հիմքերով միաձուլումը արգելափակելու համար[29], Եվ 2022 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Կոլումբիայի շրջանի շրջանային դատարանը վճիռ կայացրեց հօգուտ արդարադատության դեպարտամենտի՝ սահմանելով միաձուլման մշտական արգելք[30]։

Չնայած թերթերի և ամսագրերի ընկերությունները դեռ հաճախ ունեն տպարաններ և պարտադիր խանութներ, գրահրատարակիչները հազվադեպ են դա անում: Նմանապես, առևտուրը, ընդհանուր առմամբ, վաճառում է պատրաստի արտադրանքը դիստրիբյուտորի միջոցով, որը պահպանում և տարածում է հրատարակչության արտադրանքը տոկոսային վճարով կամ վաճառում է վաճառքի կամ վերադարձի պայմաններով:

Ինտերնետի գալուստը ապահովել է գրքերի տարածման այնպիսի եղանակ, որը վերացնում է ֆիզիկական տպագրության, առաքման կամ պահպանման անհրաժեշտությունը: Գիրքը էլեկտրոնային եղանակով հրատարակելու համար պատրաստելը ոչնչով չի տարբերվում տպագիր հրատարակությունից, բացառությամբ գործընթացի աննշան փոփոխությունների, որոնք կապված են տարբեր հրատարակչական միջոցների օգտագործման հետ. էլեկտրոնային գրքի հրատարակումը նաև խուսափում է որոշ ծախսերից, ինչպիսիք են մանրածախ վաճառողներին տրամադրվող զեղչը (սովորաբար մոտ 45 տոկոս)[31]։

Որոշ խոշոր հրատարակիչներ ունեն ամբողջ ստորաբաժանումները նվիրված մեկ ֆրանշիզին, օրինակ, Ballantine Del Rey LucasBooks ունի բացառիկ իրավունքներ Star Wars միացյալ նահանգներում; Random House UK (Bertelsmann)/Century LucasBooks-ը նույն իրավունքներն ունի Միացյալ Թագավորությունում: Տեսախաղերի ինդուստրիայի ինքնավերարտադրումը BL Publishing/Black Library (Warhammer) եւ Wizards of the Coast (Dragonlance, Forgotten Realms եւ այլն) միջոցով: BBC-ն ունի իր սեփական հրատարակչական բաժինը, որը շատ լավ է կատարում երկարատեւ սերիաների հետ, ինչպիսիք են Doctor Who-ը: Այս մուլտիմեդիա աշխատանքները ագրեսիվորեն փոխկապակցված են, եւ վաճառքը հաճախ գերազանցում է միջին առանձին հրատարակված աշխատանքը, ինչի շնորհիվ դրանք դառնում են կորպորատիվ հետաքրքրությունների կենտրոն[32]։

Վերջին իրադարձություններ

Մատչելի հրատարակչությունը օգտագործում է գրքերի թվայնացումը՝ դրանք XML-ի մեջ նշելու և հաճախորդներին վաճառելու բազմաթիվ ձև աչափեր ստեղծելու համար, հաճախ նպատակակետ դնելով նրանց վրա, ովքեր դժվարանում են կարդալ: Ֆորմատները ներառում են տարբեր ավելի մեծ տպաքանակի չափեր, հատուկ տպման ձեւաչափեր դիսլեքսիայի համար[33] աչքի հետքրքրության խնդիրներ եւ մակուլյար դեգեներացիա, ինչպես նաև Բրայլի, DAISY, աուդիոգիրքեր և էլեկտրոնային գրքեր[34]։

Կանաչ գրքերի հրատարակումը նշանակում է հրատարակչական գործընթացի հարմարեցում այնպես, որ նվազագույնի հասցվի շրջակա միջավայրի վրա ազդեցությունը: Մեկ օրինակ է պահանջարկի տպագրության հայեցակարգը՝ օգտագործելով թվային տեխնոլոգիա կամ պահանջարկի տպագրության տեխնոլոգիա: Սա նվազեցնում է գրքեր ուղարկելու անհրաժեշտությունը, քանի որ դրանք արտադրվում են հաճախորդի անմիջական հարևանությամբ և ճիշտ ժամանակին[35]։

Հետագա զարգացումը առցանց հրատարակչական գործունեության աճն է, երբ ֆիզիկական գրքերը չեն թողարկվում: Հեղինակը ստեղծում է էլեկտրոնային գիրք և վերբեռնում այն կայք, որտեղից յուրաքանչյուրը կարող է ներբեռնել և կարդալ այն:

Ավելի ու ավելի շատ հեղինակներ օգտագործում են խորշ շուկայավարումը առցանց՝ ավելի շատ գրքեր վաճառելու համար՝ առցանց շփվելով իրենց ընթերցողների հետ[36]։

Ստանդարտացում

Լրացուցիչ տեղեկությունների համար դիմել ICS 01.140.40 և 35.240.30 ICS-ի ISO ստորաբաժանումներին[37][38]։

Իրավական հարցեր

Հրապարակումը պատճենների կամ բովանդակության տարածումն է հանրությանը[39][40]։ Բեռնի կոնվենցիան պահանջում է, որ դա արվի միայն հեղինակային իրավունքի սեփականատիրոջ համաձայնությամբ, որն ի սկզբանե միշտ հեղինակն է[39]։ Հեղինակային իրավունքի մասին համաշխարհային կոնվենցիայում «Հրապարակում» հոդվածում սահմանվում է որպես «նյութական ձևով վերարտադրություն և հասարակության մեջ Ստեղծագործության պատճենների ընդհանուր տարածում, որոնցից այն կարող է ընթերցվել կամ այլ կերպ տեսողականորեն ընկալվել»[40]։

Մասնավոր

Մասնավորեցումը (մասնավոր հրատարակչություն, բայց չպետք է շփոթել ինքնահրատարակչության հետ) ժամանակակից տերմին է, որը վերաբերում է գրքի հրատարակմանը, բայց այնքան քիչ օրինակներով կամ շուկայավարման, գովազդի կամ վաճառքի աջակցության այնպիսի բացակայությամբ, որ այն իրականում չի հասնում լայն հանրությանը[41]։ Չնայած գիրքը անվանականորեն հրատարակված է, այն գրեթե անհնար է ձեռք բերել սովորական ալիքներով, ինչպիսիք են գրախանութները, հաճախ այն չի կարող պատվիրվել հատուկ, և հրատարակիչը ակնհայտորեն չի աջակցում դրան, այդ թվում՝ հրաժարվում է վերատպել դա: Տրամադրված գիրքը կարող է կոչվել «սպանված»: Կախված դրդապատճառներից, սեփականաշնորհումը կարող է լինել պայմանագրի խախտում, գրաքննություն[42], կամ պատշաճ բիզնես պրակտիկայով (օրինակ՝ ավելի շատ գրքեր չտպելը, քան հրատարակիչը կարծում է, որ կվաճառվի ողջամիտ ժամանակահատվածում):

Պատմություն

15-րդ դարի Գուտենբերգի վաղ տպագրության հետ աշխատող տպագրիչ (1877 թվականի փորագրություն)

Հրատարակչությունը հնարավոր դարձավ գրերի գյուտով և ավելի գործնական դարձավ տպագրության գալուստով։ Մինչև գրատպության ի հայտ գալը տարածվող ստեղծագործությունները վերաշարադրվում էին ձեռքով։ Գրատպության շնորհիվ հրատարակչությունը զարգացավ գրքերի զարգացմանը զուգահեռ։

Չինացի գյուտարար Բի Շենը մոտավորապես նույն ժամանակ պատրաստել է շարժական տիպի խեցեղեն, սակայն նրա աշխատանքի պահպանված նմուշները չեն պահպանվել: Կորեացի պետական ծառայող Չոե Յուն-յին, ով ապրել է Կորե դինաստիայի օրոք, Մ.թ. 1234-1250 թվականներին հորինել է առաջին մետաղական շարժական տպագրական մեքենան[43]։

Մոտ 1450 թվականին Յոհան Գուտենբերգը Եվրոպայում մշակեց շարժական տառատեսակ, որը սովորաբար համարվում է ինքնուրույն գյուտ։ Տպագրական մեքենայի գյուտը աստիճանաբար ավելի թանկ և մատչելի դարձրեց գրքերի արտադրությունը, ինչպես նաև նորարարություն մտցրեց մատրիցայի վրա հիմնված տառատեսակների ձուլման և ձեռքի ձևավորման մեջ:

Եվրոպայում մինչև 1501 թվականը ստեղծված վաղ տպագիր գրքերը, առանձին թերթիկները և պատկերները հայտնի են որպես ինկունաբուլներ։ «Մի մարդ, ով ծնվել է 1453 թվականին՝ Կոստանդնուպոլսի անկման տարում, կարող է հետ նայել իր հիսունամյա կյանքին, որի ընթացքում տպագրվել է մոտ ութ միլիոն գիրք, ինչը, հավանաբար, ավելին է, քան ստեղծվել է Եվրոպայի բոլոր դպիրների կողմից, քանի որ Կոնստանտինը հիմնել է իր քաղաքը Մ.թ. 330 թվականին»[44]։

1609 թվականին Գերմանիայում սկսվել է Ժամանակակից թերթերի պատմությունը  իսկ  1663 թվականին՝ ամսագրերի հրատարակումը։

18-րդ դարի կեսերին միսիոներները տպագրական մեքենաներ բերեցին ենթասահարական Աֆրիկա[45]։

Պատմականորեն հրատարակիչները զբաղվում էին հրատարակչությամբ, չնայած որոշ հեղինակներ իրենց աշխատանքները հրատարակում էին ինքնուրույն[46]։1989 թվականին Համաշխարհային ցանցի ստեղծումը շուտով կայքը վերածեց գերիշխող հրատարակչական միջավայրի: Շուտով հայտնվեցին վիքի կայքեր և բլոգեր, որին հաջորդեցին առցանց գրքեր, առցանց թերթեր և առցանց ամսագրեր: Այն նաև նպաստեց առևտրային բովանդակության և ինքնուրույն հրատարակվող բովանդակության տեխնոլոգիական կոնվերգենցիային, ինչպես նաև հրատարակչական գործունեության և արտադրության միավորմանը առցանց արտադրության մեջ՝ մուլտիմեդիա բովանդակության մշակման միջոցով:

2016 թվականին ԱՄՆ-ում անցկացված ուսումնասիրությունը, որը հարցազրույց է անցկացրել 34 հրատարակիչների հետ, ցույց է տվել, որ ԱՄՆ-ում հրատարակչական արդյունաբերությունը ճնշող մեծամասնությամբ ներկայացնում են հետերոսեքսուալ, աշխատունակ սպիտակամորթ կանայք[47]։ Սալոնը իրավիճակը նկարագրեց որպես «գրքի աշխարհի կուլիսներում բազմազանության բացակայություն»[48]։ Նույն խմբի կողմից 2020 թվականին անցկացված հարցումը ցույց է տվել, որ անցկացված հարցումից ի վեր բազմազանության բացակայության վերաբերյալ էական վիճակագրական փոփոխություններ չեն եղել[49]։ Ամերիկյան հրատարակչական արդյունաբերության բազմազանության բացակայությունը տարիների ընթացքում խնդիր է առաջացրել: Այս արդյունաբերության մեջ ամենաքիչ բազմազանությունը եղել է ավելի բարձր մակարդակի խմբագրական պաշտոններում[50]։

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ «Publishing | meaning». Cambridge English Dictionary (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 5 July 2019-ին. Վերցված է 2020-02-07-ին.
  2. ↑ «GLOBAL 50. The world ranking of the publishing industry 2019». Issuu (անգլերեն). 28 October 2019. Արխիվացված է օրիգինալից 27 July 2020-ին. Վերցված է 2020-02-07-ին.
  3. ↑ International Publishers Association (2018). «The Global Publishing Industry in 2016». WIPO (անգլերեն). doi:10.34667/tind.29034. Արխիվացված օրիգինալից 15 June 2020-ին. Վերցված է 2020-02-07-ին.
  4. ↑ Börjesson, Lisa (2016). «Research outside academia? – An analysis of resources in extra-academic report writing». Proceedings of the Association for Information Science and Technology (անգլերեն). 53 (1): 1–10. doi:10.1002/pra2.2016.14505301036. S2CID 7212603.
  5. ↑ «Publishing industry history and challenges | Britannica». www.britannica.com (անգլերեն). Վերցված է 2024-01-19-ին.
  6. ↑ New Oxford Style Manual. Oxford University Press. 2016.
  7. ↑ «Freedom of expression, media freedom and safety of journalists». Արխիվացված օրիգինալից 19 January 2023-ին. Վերցված է 22 June 2023-ին. (last checked 2023-01-19)
  8. ↑ Heuristics and Biases Kahneman, D.; Tversky, A. (1982). Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases. Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511809477. ISBN 9780511809477. Արխիվացված օրիգինալից 30 December 2023-ին. Վերցված է 31 January 2023-ին.
  9. ↑ «Journals». The Royal Society. Արխիվացված օրիգինալից 13 January 2023-ին. Վերցված է 13 January 2023-ին.
  10. ↑ «The Most Spoken Languages Worldwide». Արխիվացված օրիգինալից 23 January 2023-ին. Վերցված է 23 January 2023-ին.
  11. ↑ «textbook». Colins Dictionary. Արխիվացված օրիգինալից 12 January 2023-ին. Վերցված է 12 January 2023-ին.
  12. ↑ «The Global Publishing Industry in 2021» (PDF). WIPO. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 12 January 2023-ին. Վերցված է 12 January 2023-ին.
  13. ↑ «Finance». UNESCO. Արխիվացված օրիգինալից 28 January 2023-ին. Վերցված է 28 January 2023-ին. «$5 trillion spent on education worldwide»
  14. ↑ «Pearson+». Արխիվացված օրիգինալից 10 January 2023-ին. Վերցված է 22 June 2023-ին.
  15. ↑ «About Oxford University Press». Արխիվացված օրիգինալից 29 January 2023-ին. Վերցված է 29 January 2023-ին.
  16. ↑ «Catalog – (US Spelling)». Collins Dictionary. Արխիվացված օրիգինալից 15 January 2023-ին. Վերցված է 15 January 2023-ին.
  17. ↑ «IKEA Business Brochure 2023». Արխիվացված օրիգինալից 15 January 2023-ին. Վերցված է 15 January 2023-ին.
  18. ↑ «Avon Catalog». Արխիվացված օրիգինալից 15 January 2023-ին. Վերցված է 15 January 2023-ին.
  19. ↑ «The British Library». 2023-01-12. Արխիվացված օրիգինալից 31 July 2020-ին. Վերցված է 12 January 2023-ին. (last checked 2023-01-12)
  20. ↑ «John Lewis & Partners and Waitrose & Partners launch first-ever joint Christmas TV Advert, 'Excitable Edgar'». John Lewis & Partners. Արխիվացված է օրիգինալից 1 March 2023-ին. Վերցված է 1 March 2023-ին.
  21. ↑ «John Lewis Christmas Campaigns». Արխիվացված օրիգինալից 16 February 2023-ին. Վերցված է 16 February 2023-ին. (last checked 2023-02-16).
  22. ↑ Steven, Daniel. «Self-publishing – In traditional royalty publishing». publishlawyer.com. Daniel N. Steven, LLC. Արխիվացված օրիգինալից 1 March 2018-ին. Վերցված է 1 March 2018-ին.
  23. ↑ Steven, Daniel. «What is self-publishing». publishlawyer.com. Daniel N. Steven, LLC. Արխիվացված օրիգինալից 1 March 2018-ին. Վերցված է 1 March 2018-ին.
  24. ↑ «Self-publishing vs vanity publishing. Confused?». www.writersandartists.co.uk. Արխիվացված օրիգինալից 16 October 2019-ին. Վերցված է 2020-02-09-ին.
  25. ↑ Klems, Brian A. (2016-08-11). «What is Hybrid Publishing? Here Are 4 Things All Writers Should Know». Writer's Digest (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 20 December 2019-ին. Վերցված է 2020-02-09-ին.
  26. ↑ 26,0 26,1 Alter, Alexandra; Lee, Edmund (November 25, 2020). «Penguin Random House to Buy Simon & Schuster». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 16 November 2021-ին. Վերցված է November 25, 2020-ին.
  27. ↑ Pfanner, Eric; Chozick, Amy (October 29, 2012). «Random House and Penguin Merger Creates Global Giant». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 26 November 2020-ին. Վերցված է November 25, 2020-ին.
  28. ↑ Losowsky, Andrew (20 February 2013). «Indie Bookstores File Lawsuit Against Amazon». Huffington Post. Արխիվացված օրիգինալից 12 December 2013-ին. Վերցված է 5 December 2013-ին.
  29. ↑ «U.S. V. Bertelsmann SE & CO. KGaA, et al». www.justice.gov. 2 November 2021. Արխիվացված օրիգինալից 8 August 2022-ին. Վերցված է August 6, 2022-ին.Կաղապար:Title missing
  30. ↑ Alter, Alexandra; Harris, Elizabeth (October 31, 2022). «Judge Blocks a Merger of Penguin Random House and Simon & Schuster». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 22 November 2022-ին. Վերցված է December 3, 2022-ին.
  31. ↑ «Book Cost Analysis – Cost of Physical Book Publishing – Kindle Review – Kindle Phone Review, Kindle Fire HD Review». Kindle Review. Արխիվացված օրիգինալից 2 April 2015-ին. Վերցված է 26 March 2015-ին.
  32. ↑ Shelagh Vainker in Anne Farrer (ed.), "Caves of the Thousand Buddhas", 1990, British Museum publications, 0-7141-1447-2.
  33. ↑ Dwight Garner (20 May 2008). «Making Reading Easier – Paper Cuts Blog». NYTimes.com. Արխիվացված օրիգինալից 25 August 2010-ին. Վերցված է 22 September 2008-ին.
  34. ↑ «Overview of the Technology- Awards, Cost Savings». Radhowyouwant.com. Արխիվացված է օրիգինալից 29 July 2009-ին. Վերցված է 19 November 2012-ին.
  35. ↑ Kanter, James (2 December 2008). «Reading Green On Demand». Green blogs, New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 31 May 2009-ին. Վերցված է 19 November 2012-ին.
  36. ↑ Rinzler, Alan (29 July 2010). «The Magic of Niche Marketing for Authors». Forbes. Արխիվացված օրիգինալից 18 April 2012-ին. Վերցված է 3 July 2012-ին.
  37. ↑ International Organization for Standardization. «01.140.40: Publishing». Արխիվացված օրիգինալից 6 June 2011-ին. Վերցված է 14 July 2008-ին.
  38. ↑ International Organization for Standardization. «35.240.30: IT applications in information, documentation and publishing». Արխիվացված օրիգինալից 6 June 2011-ին. Վերցված է 14 July 2008-ին.
  39. ↑ 39,0 39,1 WIPO. «Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works». Wipo.int. Արխիվացված է օրիգինալից 11 September 2012-ին. Վերցված է 19 November 2012-ին.
  40. ↑ 40,0 40,1 «Microsoft Word – The Universal Copyright Convention _Geneva Text—September» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 25 November 2012-ին. Վերցված է 19 November 2012-ին.
  41. ↑ Winkler, David (11 July 2002). «Journalists Thrown 'Into the Buzzsaw'». CommonDreams.org. Արխիվացված է օրիգինալից 4 August 2007-ին.
  42. ↑ Sue Curry Jansen; Brian Martin (July 2003). «Making censorship backfire». Counterpoise. 7. Արխիվացված օրիգինալից 19 June 2010-ին. Վերցված է 28 May 2010-ին.
  43. ↑ Newman, Sophia (19 June 2019). «So, Gutenberg Didn't Actually Invent Printing As We Know It». Literary Hub. Արխիվացված օրիգինալից 21 December 2020-ին. Վերցված է 1 June 2021-ին.
  44. ↑ Clapham, Michael, "Printing" in A History of Technology, Vol 2. From the Renaissance to the Industrial Revolution, eds,. Charles Singer et al. (Oxford 1957), p. 377. Cited from Elizabeth L. Eisenstein, The Printing Press as an Agent of Change (Cambridge University, 1980).
  45. ↑ Gazemba, Stanley (2019-12-13). «African Publishing Minefields and the Woes of the African Writer». The Elephant (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 11 February 2020-ին. Վերցված է 2020-02-29-ին.
  46. ↑ FitzGerald, Jamie (2013-11-01). «Notable Moments in Self-Publishing History: A Timeline». Poets & Writers (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 27 July 2020-ին. Վերցված է 2020-02-08-ին.
  47. ↑ Flood, Alison (2016-01-27). «Publishing industry is overwhelmingly white and female, US study finds». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Արխիվացված օրիգինալից 9 November 2020-ին. Վերցված է 2020-11-09-ին.
  48. ↑ Lee, Paula Young (2016-01-26). «White women of publishing: New survey shows a lack of diversity behind the scenes in book world». Salon (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 8 November 2020-ին. Վերցված է 2020-11-09-ին.
  49. ↑ Flood, Alison (2020-01-30). «US publishing remains 'as white today as it was four years ago'». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Արխիվացված օրիգինալից 29 November 2020-ին. Վերցված է 2020-11-10-ին.
  50. ↑ Italie, Hillel (2020-02-11). «Missteps lead publishing industry to review diversity effort». Associated Press. Արխիվացված օրիգինալից 10 November 2020-ին. Վերցված է 2020-11-10-ին.

Հրապարակումներ

    • Ամորի, Հ., &ըլ, Դ. Դ. (2005): Բիբլիոգրաֆիան եւ գրքի ավանդները : Ուսումնասիրություններ վաղ Նոր Անգլիայի տպագիր մշակույթում: Փենսիլվանիայի համալսարանի մամուլի ծառայությունը։
    • Փաթեն, Է., Մաքելլիգոտ, Ջ. (Էդս)։ (2014)։ Տպագրական մշակույթի վտանգները. գիրք, տպագիր եւ հրատարակչական պատմություն տեսությունում եւ պրակտիկայում։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հրատարակչական_արդյունաբերություն&oldid=10061273» էջից