Խիրոմանտիա
Խիրոմանտիա (հին հունարեն՝ χείρ «ձեռք» + μαντεία «գուշակություն, մարգարեություն»), գուշակության կեղծ-գիտական պրակտիկա ափի ուսումնասիրության, ընթերցանության միջոցով, տարածված ամբողջ աշխարհում՝ բազմաթիվ մշակութային վարիացիաներում: Նրանք, ովքեր զբաղվում են խիրոմանտիայով, սովորաբար կոչվում են խիրոմանտներ, ձեռքի ընթերցողներ կամ վերլուծաբաններ:
Գոյություն ունեն բազմաթիվ (և հաճախ հակասական) մեկնաբանություններ խիրոմանտիայի տարբեր ուսմունքների մեջ: Խիրոմանտիան լայնորեն դիտվում է որպես կեղծ գիտություն՝ տարբեր մեկնաբանությունների միջև հակասությունների և խիրոմանտիայի կանխատեսումների ապացույցների բացակայության պատճառով[1][2]:
Պատմություն
_02.jpg)
Հնագույն խիրոմանտիա
Խիրոմանտիան տարածված պրակտիկա էր Եվրասիական մայրցամաքի շատ տարբեր տեղերում[3], այն կիրառվում էր Շումերական, Բաբելոնյան, Արաբական, Քանանական, Պարսկական, Հնդկական, Նեպալի, Տիբեթյան և Չինական մշակույթներում։
Ասեղնաբուժ Յոշիակի Օմուրան բնութագրում էր խիրոմանտիայի արմատները հինդուական աստղագուշակության (Սանսկրիտում հայտնի է որպես jyotish), չինական Յիջինգի (I Ching) և հռոմեական գուշակների շնորհիվ[4]։ Մի քանի հազար տարի առաջ հնդիկ իմաստուն Վալմիկին[5] գրել էր 567 տաղերից բաղկացած գիրք, որի անվանումը անգլերեն թարգմանվում էր «Վալմիկի Մահարիշիի ուսմունքները արական խիրոմանտիայի մասին» (անգլ.՝ The Teachings of Valmiki Maharishi on Male Palmistry) [5][6]։ Դեռևս հին ժամանակներից խիրոմանտիան համարվում էր Samudrika Shastra-ի (սանսկրիտ. सामुद्रिक शास्त्र ) ճյուղը, որը ներառում էր մարդու մարմնի բոլոր նշանների ուսումնասիրությունը, ինչպիսիք են՝ աստղագուշակությունը և խիրոմանտիան (Hast-samudrika), ինչպես նաև Գանգագուշակությունը (kapal-samudrik) և դեմքի ընթերցանությունը (ֆիզիոգոմիա, mukh-samudrik)[7][8]։ Հնդկաստանից խիրոմանտիայի արվեստը տարածվել էր Չինաստանում, Տիբեթում և Եվրոպայի այլ երկրներում[4][9]։
Խիրոմանտիան նույնպես ինքնուրույն առաջադիմել էր Հունաստանում, որտեղ Անաքսագորասը կիրառում էր այն[4]: Հաղորդվում է, որ Արիստոտելը (մ.թ.ա. 384–322) Հերմեսի խորանի վրա հայտնաբերել էր խիրոմանտիայի թեմայով գիտական շարադրություն, որն այնուհետև ներկայացրել էր Ալեքսանդր Մակեդոնացուն (մ.թ.ա. 356–323), ով մեծ հետաքրքրություն էր ցուցաբերել իր սպաների բնավորությունը ձեռքի գծերի շնորհիվ վերլուծելու հանդեպ[10]:
Վերածննդի մոգության մեջ (անգլ.՝ Renaissance magic) խիրոմանտիան դասակարգվել էր որպես յոթ «արգելված արվեստներից» մեկը՝ նեկրոմանտիայի, գեոմանտիայի, աերոմանտիայի, պիրոմանտիայի, հիդրոմանտիայի և սպաթուլամանտիայի (սկապուլիմանտության) հետ միասին[11]։ 16-րդ դարում խիրոմանտիան ակտիվորեն ճնշվում էր կաթոլիկ եկեղեցու կողմից։ Ե՛վ Պողոս IV Պապը (անգլ.՝ Pope Paul IV), և՛ Սիքստոս V պապը (անգլ.՝ Pope Sixtus V) հրամանագրեր էին արձակել գուշակության տարբեր ձևերի, այդ թվում նաև խիրոմանտիայի դեմ[12]։
Ժամանակակից խիրոմանտիա
Խիրոմանտիան վերածնունդ էր ապրում ժամանակակից դարաշրջանում՝ սկսած կապիտան Կազիմիր Ստանիսլաս Դ'Արփենտինիի «La Chirognomie» հրապարակումից 1839 թվականին[9]։
Մեծ Բրիտանիայի Քիրոլոգիական (ձեռնախոսության) ընկերությունը (անգլ.՝ The Chirological Society of Great Britain) հիմնադրվել էր Լոնդոնում Քեթրին Սենտ Հիլլի կողմից 1889 թվականին, որի նպատակն էր առաջ մղել և համակարգել խիրոմանտիայի արվեստը և կանխել խաբեբաների կողմից արվեստը չարաշահելը[13][14]։
Ժամանակակից խիրոմանտիայի շարժման առանցքային գործիչ էր իռլանդացի Ուիլյամ Ջոն Ուորները, ով հայտնի էր իր «Շեիրո» մականունով: Հնդկաստանում գուրուների մոտ սովորելուց հետո նա Լոնդոնում հիմնել էր խիրոմանտիայի պրակտիկա և վայելում էր հայտնի հաճախորդների լայն շրջանակ ամբողջ աշխարհում, այդ թվում՝ հայտնի աստղերի, ինչպիսիք են Մարկ Տվենը, Վ. Տ. Ստեդը, Սառա Բեռնարը, Մատա Հարին, Օսկար Ուայլդը, Գրովեր Քլիվլենդը, Թոմաս Էդիսոնը, Ուելսի արքայազնը, գեներալ Քիչները, Ուիլյամ Էվարտ Գլադստոնը և Ջոզեֆ Չեմբերլենը: Շեիրոն այնքան հանրաճանաչ էր որպես «հասարակության խիրոմանտ», որ նույնիսկ նրանք, ովքեր չէին հավատում օկուլտիզմին, իրենց ձեռքերը վերլուծել էին նրա մոտ: Սկեպսիկ Մարկ Տվենը Շեիրոյի այցելուների գրքում գրել էր, որ նա «նվաստացուցիչ ճշգրտությամբ բացահայտել էր իր կերպարը»։
Անգլիացի պոլիմատոլոգ Էդվարդ Հերոն-Ալենը (անգլ.՝ Edward Heron-Allen) հրատարակել էր տարբեր աշխատություններ, այդ թվում՝ 1883 թվականի «Խիրոմանտիայի ձեռնարկություն» գիրքը (անգլ.՝ Palmistry: A Manual of Cheirosophy), որը դեռ տպագրվում է[9][15]։ Խիրոմանտիայի համար ինչ-որ գիտական հիմքեր ձևավորելու փորձեր են եղել, առավել նշանավոր էր 1900 թվականին Ուիլյամ Գուրն Բենհեմի «Ձեռքի ընթերցման գիտության օրենքները» (անգլ.՝ The Laws of Scientific Hand Reading) հրապարակումը[16]։
1970 թվականին «Parker Brothers»-ը հրապարակել էր մի խաղ՝ մշակված Մաքսին Լյուսիլ Ֆիելի կողմից, որը կոչվում էր «Խիրոմանտիայի հպում - խաղ» (անգլ.՝ Touch-Game of Palmistry)։ Խաղը թույլ էր տալիս խաղացողներին «ափի ընթերցում և վերլուծություն» կատարել՝ ընտրելով քարտեր, որոնք համապատասխանում էին ափի նշված հատվածներին[17]։
-
-
Some of the lines of the hand in palmistry: Ձեռքի որոշ գծեր խիրոմանտիայում՝- Կյանքի գիծ
- Գլխի գիծ
- Սրտի գիծ
- Վեներայի գոտի
- Արևի գիծ
- Մերկուրիի գիծ
- Ճակատագրի գիծ
-
![Հատվածները խիրոմանտիայում՝ Յուպիտեր, Սատուրն, Ապոլոն, Մերկուրի, Մարս դրական, Մարս բացասական, Մարսի, Լունայի, Նեպտունի, Վեներայի հատվածներ [18]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Mounts-melbourne-hand-analysis.JPG/164px-Mounts-melbourne-hand-analysis.JPG)
Հատվածները խիրոմանտիայում՝ Յուպիտեր, Սատուրն, Ապոլոն, Մերկուրի, Մարս դրական, Մարս բացասական, Մարսի, Լունայի, Նեպտունի, Վեներայի հատվածներ [18] -
Ճապոնացի խիրոմանտը փողոցում սպասում է հաճախորդին, 2015թ
![Հատվածները խիրոմանտիայում՝ Յուպիտեր, Սատուրն, Ապոլոն, Մերկուրի, Մարս դրական, Մարս բացասական, Մարսի, Լունայի, Նեպտունի, Վեներայի հատվածներ [18]](/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Mounts-melbourne-hand-analysis.JPG)
Քննադատություն
Խիրոմանտիայի քննադատությունը հաճախ կապված է դրա արդյունավետությունը հաստատող փորձառական ապացույցների բացակայության հետ: Գիտական գրականությունը սովորաբար դիտարկում է խիրոմանտիան որպես կեղծ գիտություն կամ սնահավատ համոզմունք[19]։ Հոգեբան և նշանավոր սկեպտիկ Ռեյ Հայմանը գրել է՝[20]
«Ես սկսեցի ձեռքի ափեր «կարդալ» դեռահաս տարիքում (որպես կախարդանք և մտավոր շոու) եկամուտս լրացնելու համար: Երբ ես սկսեցի, ես չէի հավատում խիրոմանտիային: Բայց ես գիտեի, որ այն «վաճառելու» համար ես պետք է ձևացնեմ, որ հավատում եմ: Մի քանի տարի անց ես դարձա խիրոմանտիայի ամուր հավատացյալ: Մի օր հանգուցյալ Սթենլի Ջակսը՝ ով պրոֆեսիոնալ մենթալիստ էր և ինձ համար շատ հարգելի մարդ, նրբանկատորեն ասաց, որ հետաքրքիր փորձ կստացվի, եթե ես միտումնավոր հակառակ բնութագիր տամ ափի գծերին: Ես փորձեցի սա մի քանի հաճախորդների հետ: Ի զարմանս և ի սարսափ ինձ, իմ ընթերցումները նույնքան հաջող էին, որքան նախկինում: Այդ ժամանակվանից ի վեր ինձ հետաքրքրում էին այն հզոր ուժերը, որոնք մեզ՝ ընթերցողին և հաճախորդին, համոզում են, որ ինչ-որ բան այդպես է, երբ իրականում այդպես չէ:»
Սկեպտիկները հաճախ ներառում են խիրոմանտներին ենթադրյալ էքստրասենսների ցուցակում, ովքեր զբաղվում են «սառը ընթերցանությամբ» (անգլ.՝ cold reading): Սառը ընթերցանությունը պրակտիկա է, որը թույլ է տալիս բոլոր տեսակի «ընթերցողներին»՝ ներառյալ խիրոմանտներին, հիմնվելով մյուս անձի ազդանշանների վրա բարձր հավանականության գուշակություններ և եզրակացություններ անել[21][22]։
Թեև որոշ քրիստոնյաներ դատապարտում են խիրոմանտիան որպես գուշակության ձև, հրեական և քրիստոնեական ավանդույթները հիմնականում երկիմաստ են գուշակության վերաբերյալ[23]։ 16-րդ դարում կաթոլիկ եկեղեցին դատապարտում էր խիրոմանտիայի պրակտիկաները[12]։ Այնուամենայնիվ, և՛ հրեական, և՛ քրիստոնեական խորհրդապաշտություններում կան խիրոմանտիայի ավանդույթներ[24], և որոշ պրակտիկանտներ, ինչպիսին է օրինակ Կոմս դը Սեն Ժերմենը, պնդում են, որ Աստվածաշունչը չի հակադրում դրանց [25]։
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ Park, Michael Alan (1986). «Palmistry or HandJive?». In Frazier, Kendrick (ed.). Science Confronts the Paranormal. Prometheus. էջեր 198–201. ISBN 978-1-61592-619-0.
- ↑ Chamorro-Premuzic, Tomas; Furnham, Adrian (2010). The Psychology of Personnel Selection. Cambridge University Press. էջ 19. ISBN 978-0-521-86829-7. «A more popular pseudoscience is chiromancy (or palmistry), the art of characterisation and foretelling the future through the study of the palm.»
- ↑ Dwivedi 1970, էջեր. 16–20
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Omura 2003, էջեր. 172–174 According to this theory, palmistry developed in India and then extended across the world.
- ↑ 5,0 5,1 Dwivedi 1970, էջեր. 25–26
- ↑ Sharma 1995, էջ. 95
- ↑ Modern Asian Studies Volume 41 (English). Cambridge University Press. 2007. էջ 504.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Robert Svoboda & Hart De Fouw - Light On Life (English). Lotus Press. 2003. էջ 14. ISBN 0-940985-69-1.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 9,0 9,1 9,2 Chinn 2000, էջ. 24: "It was not until the mid- to late nineteenth century that palmreading took off in Britain, France and the United States thanks to three major figures: Casimir Stanislas d'Arpentigny, Edward Heron-Allen and Cheiro."
- ↑ Benham, William George (1900). The Laws of Scientific Hand Reading: A Practical Treatise on the Art Commonly Called Palmistry (անգլերեն). Putnam.
- ↑ Johannes Hartlieb (Munich, 1456) The Book of All Forbidden Arts; quoted in Láng, p. 124.
- ↑ 12,0 12,1 Byrne, Laura (8 October 2013). «Palm Reading». 1000 Things. Royal Academy of Fine Art in The Hague. Վերցված է 10 November 2020-ին.
- ↑ «The London Cheirological Society».
- ↑ Guiley, Rosemary (2006). The Encyclopedia of Magic and Alchemy. New York: Facts On File. էջեր 240–241. ISBN 1438130007.
- ↑ Heron-Allen 2008
- ↑ «Palmistry: Origins & History» (PDF).
- ↑ «Maxine L. Fiel obituary». Post Star. Glens Falls, New York. Apr 28, 2020. Արխիվացված է օրիգինալից 22 November 2020-ին.
- ↑ Sara Sirolli (2008). «Palmistry diagram of hand».
- ↑ Preece, P. F.; Baxter, J. H. (2000). «Scepticism and gullibility: The superstitious and pseudo-scientific beliefs of secondary school students». International Journal of Science Education. 22 (11): 1147–1156. Bibcode:2000IJSEd..22.1147P. doi:10.1080/09500690050166724. S2CID 143202676.
- ↑ Hyman, Ray (1976–77). «Cold Reading: How to Convince Strangers That You Know All about Them». Zetetic. 1 (2): 18–37.
- ↑ Vernon, David (1989). Donald Laycock; David Vernon; Colin Groves; Simon Brown (eds.). Skeptical – A Handbook of Pseudoscience and the Paranormal. Canberra: Imagecraft. էջ 44. ISBN 0-7316-5794-2.
- ↑ Steiner, Bob. (2002). Cold Reading. In Michael Shermer. The Skeptic Encyclopedia of Pseudoscience. ABC-CLIO. pp. 63–66. 1-57607-654-7
- ↑ Jones, Lindsay, ed. (2005). Encyclopedia of Religion (2nd ed.). Detroit: Macmillan Reference. էջ 2373. ISBN 978-0028657332.
- ↑ Roth, Cecil, ed. (1972). Encyclopaedia Judaica. New York: Macmillan. էջեր 478–480.
- ↑ Saint-Germain, Comte C. de (1935). Practical Palmistry: Hand Reading Simplified (New illustrated ed.). Chicago: Albert Whitman. էջեր 18–19.
Արտաքին հղումներ
- Beamish, Richard. The psychonomy of the hand: or, The hand an index of mental development according to Mm. d'Arpentigny and Desbarrolles
- Chauran, Alexandra (2013). Palmistry Every Day. Llewellyn Worldwide. ISBN 978-0-7387-3494-1.
- Cheiro (1916). Palmistry for All Գուտենբերգ նախագծի կայքում
- Chinn, Sarah E. (2000). 'Technology and the logic of American racism'. Continuum. ISBN 978-0-8264-4750-0.
- de Saint-Germain, Comte C. (1897). Practical Palmistry. Chicago: Laird & Lee Publishers.
- Dwivedi, Bhorai (1970). Wonders of Palmistry. New Delhi: Diamond Pocket Books. ISBN 978-81-284-0099-5.
- Heron-Allen, Edward (2008). Palmistry – A Manual of Cheirosophy (reprint ed.). Baltzell Press. ISBN 978-1-4437-6535-0.
- Omura, Yoshiaki (2003). Acupuncture Medicine: Its Historical and Clinical Background. Dover Publications Inc. ISBN 978-0-486-42850-5.
- Sharma, Hari Dutta (1995). The A–Z of Palmistry. New Delhi: Sterling Publishers Pvt. Ltd. ISBN 978-81-207-1661-2.
- van Dijk-Rijneke, Magda. Universal Hand Analysis, 2017 Elmar Publishers 978-9038925912
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Խիրոմանտիա կատեգորիայում։ |