Jump to content

Ջվարի վանք

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ջվարի (այլ կիրառումներ)
Ջվարի վանք
Jvari Monastery*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն

Երկիր Վրաստան Վրաստան
Տիպ Մշակութային
Չափանիշներ iii, iv
Ցանկ ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս** Եվրոպա
Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում 1994  (անհայտ նստաշրջան)
Համար 708
* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում
** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
Համաշխարհային ժառանգություն
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դրոշը ՅՈւՆԵՍԿՕՀամաշխարհային ժառանգություն ,
օբյեկտ № 708
ռուս..անգլ..ֆր.

Ջվարի (վրաց.՝ ჯვარი, թարգ. «խաչ»), վրացական վանք Մցխեթ քաղաքի մոտ, Կուր և Արագվա գետերի խառնման մոտ գտնվող լեռան գագաթին, որտեղ համաձայն պատմական աղբյուների (օրինակ՝ «Քարթլիի թագավորների կյանքը») Սուրբ Նունեն խաչ է կանգնեցրել։ Ջվարին, իր ճարատապետական ձևերի գերազանցությամբ, Վրաստանի ճարտարապետական գլուխգործոցներից մեկն է և երկրի Համաշխարհային ժառանգության առաջին հուշարձանը։

Արդեն 545 թվականին «խաչի» սարում կանգնած էր փոքրիկ տաճար, հիմա այն ավերվել է։ Ավելի մեծ եկեղեցի եռաչափ ֆորմայով կանգնեցվել է 590-604 թվականներին։ Հնարավոր է, որ ճարտարապետը եղել է Միքել Տխելին։

Այն կանգնած է ժայռի գագաթին, եկեղեցին նրա օրգանական ավարտն է և ամբողջ շրջակա լանդշաֆտի կենտրոնը։ Լանդշաֆտի հետ միասնությունը ընդգծվում է նրանով, որ հենց վանքը համապատասխանում է ժայռի չափերին՝ 1-7-ը։ Տաճարի ձևը հանդիսանում է վրացի ճարտարապետների երկարատև որոնումների արդյունքը, նրանք հրաժարվել են բազիլիկ ձևից և ձգտել են ստանալ կենտրոնական խաչ, որը ապահովում է ներքին տարածություն։ Այդ որոնումներն իրենց արտացոլումն են թողել Կախեթիում գտնվող Ձվելի-Գավազի վանքի և Նինոծմինդա մայր տաճարի վրա։

Ոչ այնքան մեծ չափերով վանքը իրենից ներկայացնում է քառաձև խաչ, որի եզրերը ձևավորված են կիսաշրջան օբսիդիաներով։ Ներքին տարածությունը աչքի է ընկնում համաչափությամբ, պարզությամբ և մաքրությամբ։ Վանքը ավարտվում է ութ կլոր խորաններով թմբուկով։

Ճակատի տեսքը որոշվում է օբսիդիաներով ձևավորված եզրերի հարթ խորշերով։ Վանքի արևելյան և հարավային մասերը ձևավորված են քանդակներով։ Քանդակները կոպիտ են և հասարակ, բայց ընդհանուր զարդապատկերները լավ ընդգծում են վանքի ճարտարապետական ձևը։

Ճարտարապետական որոշումների առանձնահատկությունը բացառապես մաքուր լանդշաֆտն է։ Գմբեթի ութ կլոր խորաններով թմբուկը օրինակ է ծառայել աթենական Սիոնի և շատ ուրիշ կովկասյան վանքերի համար՝ դառնալով միջնադարյան Վրաստանի խորհրդանիշը։

2004 թվականին Ջվարին գրանցված է եղել Միջազգային հուշարձանների հիմնադրամի ցանկում, ինչպես մեկը հարյուրից, որոնց վտանգ է սպառնում, սակայն 2007 թվականին կատարվող վերականգնման աշխատանքները թույլ են տվել հանել վանքը այդ ցանկից։ Մինչդեռ վանքի պատերին մինչև հիմա կարելի է տեսնել բարբարոսական ձեռագրերի հետքերը։

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Всеобщая история искусств, т. 2, М. «Искусство», 1960
  • Rosen, Roger. Georgia: A Sovereign Country of the Caucasus. Odyssey Publications։ Hong Kong, 1999. ISBN 9622177484
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջվարի վանք» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 9, էջ 523