Ջվարի վանք
Անվան այլ կիրառումների համար տես՝ Ջվարի (այլ կիրառումներ)
 | |
| Jvari Monastery* | |
|---|---|
| ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն | |
| |
| Երկիր |  Վրաստան
|
| Տիպ | Մշակութային |
| Չափանիշներ | iii, iv |
| Ցանկ | ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ |
| Աշխարհամաս** | Եվրոպա |
| Ընդգրկման պատմություն | |
| Ընդգրկում | 1994 (անհայտ նստաշրջան) |
| Համար | 708 |
| * Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման | |
Համաշխարհային  ժառանգություն
| |
|
ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգություն , օբյեկտ № 708 ռուս.. • անգլ.. • ֆր. |
Ջվարի (վրաց.՝ ჯვარი, թարգ. «խաչ»), վրացական վանք Մցխեթ քաղաքի մոտ, Կուր և Արագվա գետերի խառնման մոտ գտնվող լեռան գագաթին, որտեղ համաձայն պատմական աղբյուների (օրինակ՝ «Քարթլիի թագավորների կյանքը») Սուրբ Նունեն խաչ է կանգնեցրել։ Ջվարին, իր ճարատապետական ձևերի գերազանցությամբ, Վրաստանի ճարտարապետական գլուխգործոցներից մեկն է և երկրի Համաշխարհային ժառանգության առաջին հուշարձանը։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արդեն 545 թվականին «խաչի» սարում կանգնած էր փոքրիկ տաճար, հիմա այն ավերվել է։ Ավելի մեծ եկեղեցի եռաչափ ֆորմայով կանգնեցվել է 590-604 թվականներին։ Հնարավոր է, որ ճարտարապետը եղել է Միքել Տխելին։
Այն կանգնած է ժայռի գագաթին, եկեղեցին նրա օրգանական ավարտն է և ամբողջ շրջակա լանդշաֆտի կենտրոնը։ Լանդշաֆտի հետ միասնությունը ընդգծվում է նրանով, որ հենց վանքը համապատասխանում է ժայռի չափերին՝ 1-7-ը։ Տաճարի ձևը հանդիսանում է վրացի ճարտարապետների երկարատև որոնումների արդյունքը, նրանք հրաժարվել են բազիլիկ ձևից և ձգտել են ստանալ կենտրոնական խաչ, որը ապահովում է ներքին տարածություն։ Այդ որոնումներն իրենց արտացոլումն են թողել Կախեթիում գտնվող Ձվելի-Գավազի վանքի և Նինոծմինդա մայր տաճարի վրա։
Ոչ այնքան մեծ չափերով վանքը իրենից ներկայացնում է քառաձև խաչ, որի եզրերը ձևավորված են կիսաշրջան օբսիդիաներով։ Ներքին տարածությունը աչքի է ընկնում համաչափությամբ, պարզությամբ և մաքրությամբ։ Վանքը ավարտվում է ութ կլոր խորաններով թմբուկով։
Ճակատի տեսքը որոշվում է օբսիդիաներով ձևավորված եզրերի հարթ խորշերով։ Վանքի արևելյան և հարավային մասերը ձևավորված են քանդակներով։ Քանդակները կոպիտ են և հասարակ, բայց ընդհանուր զարդապատկերները լավ ընդգծում են վանքի ճարտարապետական ձևը։
Ճարտարապետական որոշումների առանձնահատկությունը բացառապես մաքուր լանդշաֆտն է։ Գմբեթի ութ կլոր խորաններով թմբուկը օրինակ է ծառայել աթենական Սիոնի և շատ ուրիշ կովկասյան վանքերի համար՝ դառնալով միջնադարյան Վրաստանի խորհրդանիշը։
2004 թվականին Ջվարին գրանցված է եղել Միջազգային հուշարձանների հիմնադրամի ցանկում, ինչպես մեկը հարյուրից, որոնց վտանգ է սպառնում, սակայն 2007 թվականին կատարվող վերականգնման աշխատանքները թույլ են տվել հանել վանքը այդ ցանկից։ Մինչդեռ վանքի պատերին մինչև հիմա կարելի է տեսնել բարբարոսական ձեռագրերի հետքերը։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Всеобщая история искусств, т. 2, М. «Искусство», 1960
- Rosen, Roger. Georgia: A Sovereign Country of the Caucasus. Odyssey Publications։ Hong Kong, 1999. ISBN 9622177484
| |||||||||||||||||
