Խերթվիսի բերդ

Խերթվիսի բերդ ხერთვისის ციხე
Տեսակ	բնակավայր և ամրոց
Տեղագրություն	Վրաստան, Սամցխե Ջավախք
Վարչական միավոր	Ասպինձայի մունիցիպալիտետ
Երկիր	Վրաստան
Կառուցված	13–րդ դար
Ընթացիկ սեփականատեր	Cabinet of Georgia?
Khertvisi fortress Վիքիպահեստում

Խերթվիս (վրացերեն՝ ხერთვისის ციხე), ֆեոդալական ժամանակաշրջանի միջնադարյան բերդ Վրաստանում, պատմական Ջավախք գավառում, ժամանակակից Սամցխե-Ջավախք մարզի Ասպինձայի (Ասպնջակ) շրջանում։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության թեկնածու է։

Աշխարհագրություն

Գտնվում է համանուն գյուղում, Կուր և Փարվանա (Թափարվան) գետերի միախառնման վայրում, Ախալքալաքից 19 կմ հյուսիս-արևմուտք։ Խերթվիսի բերդը լավ պահպանված բերդերից է, կառուցված է բարձր ժայռաբլրի վրա։

Պատմական ակնարկ

Բերդի հիմնադրումը ավանդաբար վերագրում են պարսկական Կյուրոս արքային (Ք. Ա. 529 թ.): XI դարի վրաց պատմագիր Լեոնտի Մրովելին այն հիշատակում է որպես քաղաք և պատմական Մեսխեթի կենտրոն։ Վրաց աղբյուրներում տեղ գտած մեկ այլ ավանդության համաձայն բերդը դիմագրավել է Ալեքսանդր Մակեդոնացու զորքերին: Խերթվիսի բերդը հիշատակվել է նաև հռոմեական զորավար Պոմպեոսի արշավանքի (Ք. Ա. առաջին դար) ժամանակ:

985 թվականին բերդում կառուցվել է եկեղեցի։ XIII դարում մոնղոլները գրավել և ավերել են բերդը: 1283 թվականի երկրաշարժից փլվել են բերդի պատերի մեծ մասը։ Բերդը վերանորոգվել է 1354-1356 թվականներին: 1624 թվականին վրաց ազգային հերոս Գեորգի Սահակաձեն այստեղ ջարդել է պարսկական զորքերին և բերդն ազատել նրանց տիրապետությունից: XVIII դարում բերդին տիրել են թուրքերը: 1828 թվականին բերդը գրավել են ռուսական զորքերը, որից հետո այն կորցրել է իր պաշտպանողական նշանակությունը։

Նկարագիրը

Ընդհանուր համալիրը բազմաշերտ է։ Այն կազմված է վերնամասում գտնվող միջնաբերդից և ներքևում, հարավ-արևելքից նրան կից` ներքին ամրոցից։ Համալիրի հիմնական զանգվածը վերաբերում է X-XIV դարերին, սակայն կան նաև XVI-XVIII դարերին վերագրվող շինություններ։

Գրականություն

• Թադևոս Հակոբյան, Ստեփան Մելիք-Բախշյան, Հովհաննես Բարսեղյան, Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հատոր 2, Երևան, 1988, էջ 722: