Խերթվիսի բերդ

Խերթվիսի բերդ ხერთვისის ციხე
Տեսակ	ամրոց
Տեղագրություն	Վրաստան, Սամցխե Ջավախք
Վարչական միավոր	Ասպինձայի մունիցիպալիտետ
Երկիր	Վրաստան
Համալիրի մաս	Vardzia-Khertvisi?
Կառուցված	13–րդ դար
Ընթացիկ սեփականատեր	Government of Georgia?
Khertvisi fortress Վիքիպահեստում

Խերթվիս (վրացերեն՝ ხერთვისის ციხე), ֆեոդալական ժամանակաշրջանի միջնադարյան բերդ Վրաստանում, պատմական Ջավախք գավառում, ժամանակակից Սամցխե-Ջավախք մարզի Ասպինձայի (Ասպնջակ) շրջանում։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության թեկնածու է։

Աշխարհագրություն

Գտնվում է համանուն գյուղում, Կուր և Փարվանա (Թափարվան) գետերի միախառնման վայրում, Ախալքալաքից 19 կմ հյուսիս-արևմուտք։ Խերթվիսի բերդը լավ պահպանված բերդերից է, կառուցված է բարձր ժայռաբլրի վրա։

Պատմական ակնարկ

Բերդի հիմնադրումը ավանդաբար վերագրում են պարսկական Կյուրոս արքային (Ք. Ա. 529 թ.): XI դարի վրաց պատմագիր Լեոնտի Մրովելին այն հիշատակում է որպես քաղաք և պատմական Մեսխեթի կենտրոն։ Վրաց աղբյուրներում տեղ գտած մեկ այլ ավանդության համաձայն բերդը դիմագրավել է Ալեքսանդր Մակեդոնացու զորքերին։ Խերթվիսի բերդը հիշատակվել է նաև հռոմեական զորավար Պոմպեոսի արշավանքի (Ք. Ա. առաջին դար) ժամանակ։

985 թվականին բերդում կառուցվել է եկեղեցի։ XIII դարում մոնղոլները գրավել և ավերել են բերդը։ 1283 թվականի երկրաշարժից փլվել են բերդի պատերի մեծ մասը։ Բերդը վերանորոգվել է 1354-1356 թվականներին։ 1624 թվականին վրաց ազգային հերոս Գեորգի Սահակաձեն այստեղ ջարդել է պարսկական զորքերին և բերդն ազատել նրանց տիրապետությունից։ XVIII դարում բերդին տիրել են թուրքերը։ 1828 թվականին բերդը գրավել են ռուսական զորքերը, որից հետո այն կորցրել է իր պաշտպանողական նշանակությունը։

Նկարագիրը

Ընդհանուր համալիրը բազմաշերտ է։ Այն կազմված է վերնամասում գտնվող միջնաբերդից և ներքևում, հարավ-արևելքից նրան կից` ներքին ամրոցից։ Համալիրի հիմնական զանգվածը վերաբերում է X-XIV դարերին, սակայն կան նաև XVI-XVIII դարերին վերագրվող շինություններ։

Գրականություն

• Թադևոս Հակոբյան, Ստեփան Մելիք-Բախշյան, Հովհաննես Բարսեղյան, Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հատոր 2, Երևան, 1988, էջ 722։