Պտկային արտադրություն
Ենթակատեգորիա | կրծքագեղձի հիվանդություն, լակտացիայի խաթարում, արտադրություն, հեղուկ մարմնում | |
---|---|---|
Թեմայով վերաբերում է | կանանց առողջություն | |
Բժշկական մասնագիտություն | գինեկոլոգիա |
Պտկային արտադրություն, հեղուկ պտուկից՝ կրծքագեղձը սեղմելով կամ առանց դրա[1][2]։ Արտահոսքը կարող է լինել կաթնագույն, թափանցիկ, կանաչ, թարախային, արյունոտ կամ թույլ դեղնավուն[3]։ Հետևողականությունը կարող է լինել հաստ, բարակ, կպչուն կամ ջրային[2][3]։
Պտկային արտադրությունները կարող են լինել նորմալ, օրինակ՝ կաթը հղիության վերջում կամ ծննդաբերությունից հետո, և նորածինների մոտ՝ կյանքի առաջին շաբաթներին[1][4]։ Այն կարող է նաև նորմալ լինել կծկվելուց հետո՝ վերարտադրողական տարիներին կանանց մոտ[1][2]։ Մեծ հավանականությամբ, այն աննորմալ է, եթե այն տեղի է ունենում տղամարդկանց մոտ, պարունակում է արյուն, առաջանում է միայն մեկ կրծքից կամ կապված է կրծքագեղձի ուռուցքի, այտուցի, կարմրության կամ մաշկի վրա ծածկված փոփոխությունների հետ[1][4]։ Աննորմալ արտադրության պատճառները ներառում են ինտրադուկտալ պապիլոմա, ծորանային էկտազիա, խցանված կաթի ծորան, վարակված կրծքագեղձ (մաստիտ կամ կրծքագեղձի թարախակույտ), կրծքագեղձի քաղցկեղ, որոշ դեղամիջոցներ և պրոլակտինի բարձրացման պայմաններ[5][4][6]։
Կաթնային արտադրությունը ոչ հղի, ոչ կրծքով կերակրող կանանց մոտ գնահատվում են այլ կերպ, քան մյուս աննորմալ արտադրությունները[6]։ Հաճախ պատճառը կարող է որոշվել՝ հիմնվելով ախտանիշների և հետազոտության վրա[2]։ Արյան անալիզներ կարող են արվել՝ բացառելու վահանաձև գեղձի ցածր մակարդակը կամ բարձր պրոլակտինը[7]։ Այլ թեստերը կարող են ներառել մամոգրաֆիա, կրծքագեղձի ուլտրաձայնային հետազոտություն, կրծքագեղձի բիոպսիա կամ մաշկի բիոպսիա[8]։
Բուժումը կախված է հիմքում ընկած պատճառից[1]։ Ծորանային էկտազիան կարող է բուժվել ներգրավված ծորանների վիրահատական հեռացմամբ[1]։ Վարակիչ պատճառները կարող են պահանջել հակաբիոտիկներ կամ կտրվածք և դրենաժ[1]։ Կրծքագեղձի արտահոսքը կանանց կողմից կրծքագեղձի երրորդ ամենատարածված գանգատն է՝ կրծքի ցավից և կրծքագեղձի ուռուցքից հետո։ Կրծքագեղձի քաղցկեղի դեպքերի մոտ 3%-ը կապված է արտադրության հետ[6][9]։
Նշաններ և ախտանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պտուկի արտահոսքը հեղուկ է պտուկից՝ կրծքագեղձը սեղմելով կամ առանց դրա[1][2]։ Արտահոսքը կարող է լինել կաթնագույն, թափանցիկ, կանաչ, թարախային, արյունոտ կամ թույլ դեղնավուն։ Հետևողականությունը կարող է լինել հաստ, բարակ, կպչուն կամ ջրային[2][3]։
Պատճառները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պտուկի արտահոսքը կարող է առաջանալ 15-ից 20 կաթնային ծորաններից որևէ մեկից կամ մի քանիսից, որոնք կան յուրաքանչյուր կրծքագեղձում, և դրա պատճառները կարելի է բաժանել նորմալ (ֆիզիոլոգիական) և աննորմալ (պաթոլոգիական)[1][2]։
Նորմալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կաթնային հեղուկը պտուկներից նորմալ է հղիության վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում, ծննդաբերությունից հետո և կրծքով կերակրման ժամանակ[1][2]։ Որոշ նորածիններ կարող են կաթնագույն հեղուկ արտահոսել, որը սովորաբար նորմալ է և տևում է մի քանի շաբաթ[4]։
Կրծքագեղձերը մերսման միջոցով, կրծքագեղձի պոմպի միջոցով կամ մամոգրաֆիայից հետո կարող են առաջացնել դեղին, կաթնագույն կամ կանաչ պտուկների արտահոսք վերարտադրողական տարիքի շատ առողջ կանանց մոտ[2]։
Աննորմալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հղիության կամ լակտացիայի հետ կապ չունեցող ինքնաբուխ արտահոսքը համարվում է աննորմալ, բայց հիմնականում չունի որևէ լուրջ պատճառ[2]։ Տղամարդկանց մոտ պտուկներից արտահոսքը նորմալ չէ[4]։ Պտուկներից արտահոսքը նույնպես ավելի հավանական է, որ լինի աննորմալ (պաթոլոգիական), եթե այն բյուրեղյա մաքուր է կամ արյունով ներկված, միայն մեկ կրծքից է կամ կապված է կրծքագեղձի ուռուցքի, այտուցի, կարմրության կամ մաշկի վրա ծածկված փոփոխությունների հետ[1][4][6]։
Խցանված կամ մեծացած կաթի ծորան կարող է հանգեցնել պտուկների արտահոսքի[4]։
Ինտրադուկտալ պապիլոմաները ոչ քաղցկեղային ախտահարումներ են և ամենատարածվածը 30-ից 50 տարեկան կանանց մոտ։ Բաժանված կենտրոնական և ծայրամասային պապիլոմաների, պտուկնիերց արտահոսքն ավելի հաճախ նկատվում է, երբ դրանք կենտրոնական են[10]։ Ինտրադուկտալ պապիլոմաներ ունեցող կանանց մոտ կեսը կարող է դրսևորվել արյունոտ արտահոսքով, բայց այն կարող է նաև լինել ծղոտի գույն[6]։ Նրանք սովորաբար չափազանց փոքր են զգալու համար և հազվադեպ կապ ունեն կրծքագեղձի քաղցկեղի հետ[2][10]։
Պտուկներից արտադրություն ունեցող մարդկանց 15-20%-ի մոտ հայտնաբերվել է ծորանային էկտազիա[6]։ Սա սովորաբար տեղի է ունենում նախադաշտանադադարի և դաշտանադադարի շրջանում գտնվող կանանց մոտ, որոնք կարող են ուղեկցվել պտուկի ցավով և հետմղմամբ։ Կարող է նաև լինել գունդ[11]։
Ծորանային ոչ ինվազիվ քաղցկեղը (DCIS) սովորաբար դրսևորվում է մամոգրաֆիայի աննորմալ բացահայտումներով, բայց կանանց մոտ կարող է ավելի հազվադեպ դրսևորվել գնդերով կամ պտուկից արտադրությամբ, մինչդեռ DCIS-ով տղամարդկանց մոտ պտուկից արտահոսքը սովորական դրսևորում է[12]։
Կրծքագեղձում վարակները՝ կա՛մ մաստիտը, կա՛մ կրծքի թարախակույտը կարող է արտահոսք առաջացնել[5][4]։ Պտուկի էկզեման կարող է հանգեցնել պտուկի մաշկի կեղևավորմամբ արտահոսքի[2]։
Արտահոսքը կարող է պայմանավորված լինել կրծքագեղձի քաղցկեղով, հատկապես, եթե կա կրծքագեղձի ուղեկցող գունդ[6]։ Արնագույն արտահոսքը կարող է հայտնվել Փաջեթի հիվանդության ժամանակ[2]։
-
Ծորանային էքսատզիան պտուկի հետմղմամբ[6]
-
Մաստիտը կրծքում[5]
-
Դիագրամ, որը ցույց է տալիս ծորանային ոչ ինվազիվ քաղցկեզը (DCIS)[13]
-
Պտուկի Փաջեթի հիվանդություն[2]
Կաթնանման հեղուկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Որոշ պայմաններ, որոնք առաջացնում են պրոլակտինի բարձրացում, կարող են հանգեցնել պտուկներից կաթնագույն հեղուկի հայտնվելուն։ Դրանք ներառում են էնդոկրին պատճառներ, ինչպիսիք են հիպոֆիզի և վահանաձև գեղձի հիվանդությունները, ինչպես նաև որոշ դեղամիջոցներ[2]։ Նման դեղամիջոցներից են[5][4][14].
- Գերճնշման դեմ դեղամիջոց՝ մեթիլդոպա, ռեզերպին, վերապամիլ
- Աղեստամոքսային ագենտներ՝ ցիմետիդին, մետոկլոպրամիդ
- Հորմոններ՝ էստրոգեն, հակաբեղմնավորիչ հաբեր
- Օփիատներ՝ կոդեին, հերոին, մեթադոն, մորֆին
- Հոգեմետ դեղամիջոցներ՝ հակահոգեներգործուն միջոցներ, մոնոամին օքսիդազի ինհիբիտորներ, նեյրոէլպտիկներ, սերոտոնինի վերաբաշխման ընտրովի ինհիբիտորներ, տրիցիկլիկ հակադեպրեսանտներ[5]
Որոշ խոտաբույսեր, ներառյալ անիսոնը և սամիթը, նույնպես ներգրավված են որպես պտուկներից հեղուկի արտահոսքի պատճառ[8]։
Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պտուկից կաթնային արտահոսքի գնահատումը ոչ հղի, ոչ կրծքով կերակրող կանանց մոտ տարբերվում է պտուկներից այլ աննորմալ արտանետումների գնահատումից[6]։ Հաճախ պատճառը հնարավոր է պարզել առանց թեստերի[2]։
Երբ արյան անալիզներ են պահանջվում, դրանք սովորաբար ներառում են վահանաձև գեղձի և պրոլակտինի թեստեր՝ հիպոթիրեոզը և հիպերպրոլակտինեմիան բացառելու համար[7]։ Այլ թեստեր, որոնք կարող են դիտարկվել, ներառում են մամոգրաֆիա, կրծքագեղձի ուլտրաձայնային հետազոտություն, գլխի CT սկանավորում՝ հիպոֆիզի ուռուցքը բացառելու համար, կրծքագեղձի բիոպսիան, կրծքագեղձի խողովակների ռենտգեն պատկերումը կամ մաշկի բիոպսիան[8]։
Պտուկի արտահոսքի նմուշներում քաղցկեղային բջիջների բացակայությունը չի բացառում քաղցկեղը, հետևաբար արտահոսքի բջջաբանությունը սովորաբար չի իրականացվում[5][9]։ Այնուամենայնիվ, հետազոտության վերաբերյալ ուղեցույցները տարբեր են, և թեստերն ավելի հավանական է, որ կատարվեն, եթե արտահոսքն արյունոտ է, մեկ կրծքից, և կինը 50-ից բարձր տարիքի է[6]։ Եթե թեստն անցկացվի, և չարորակ բջիջներ հայտնաբերվեն, ապա քաղցկեղի հավանականությունը մեծ է[2][15]։
Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սկզբում նշվում է քաղցկեղի գնահատում։ Բուժումը կախված կլինի հայտնաբերված պատճառից և կարող է ներառել դեղորայքի փոփոխություն, ուռուցքի հեռացում, մաշկային հիվանդություն բուժելու համար կրեմի կիրառում կամ արտահոսք առաջացնող վիճակի բուժման համար դեղորայքի ընդունում։ Ծորանային էկտազիան կարող է բուժվել ներգրավված ծորանների վիրահատական հեռացմամբ[1]։ Վարակիչ պատճառները կարող են պահանջել հակաբիոտիկներ և/կամ կտրվածք և դրենաժ[1]։ Երբեմն բուժում չի պահանջվում[8]։
Եթե որևէ աննորմալություն չի հայտնաբերվել, վիրաբուժական եղանակով ծորանի հեռացումը կարող է լուծել ախտանիշները։ Բուժումը կախված է նաև նրանից, թե արդյոք առկա է մեկ ծորանով կամ մի քանի ծորանով արտահոսք, և արդյոք պտուկի արտահոսքի ախտանիշները անհանգստացնող են մարդու համար։ Որոշ դեպքերում հետագա միջամտության կարիքը կարող է լինել, մյուսների դեպքում կարող է տեղին լինել միկրոդոխեկտոմիա կամ ծորանների ամբողջական հեռացում։ Եթե անձը ցանկանում է պահպանել կրծքով կերակրելու կարողությունը, և առկա է միայն մեկ ծորանով արտահոսք, ապա պետք է դիտարկել դուկտոսկոպիա կամ գալակտոգրաֆիա՝ հաշվի առնելով ծորանի տեղայնացված հեռացումը[1][16]։
Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պտկային արտահոսքը կանանց կողմից կրծքագեղձի երրորդ ամենատարածված գանգատն է՝ կրծքի ցավից և կրծքագեղձի ուռուցքից հետո։ Կանանց 10%-ը կարող է կրծքից սեղմելիս նկատել արտահոսք, իսկ կանանց ավելի քան 50%-ը կարող է դա զգալ կրծքի պոմպի միջոցով[6]։
Պտուկներից աննորմալ արտահոսքի մեծ մասը կապված չէ կրծքագեղձի քաղցկեղի հետ, սակայն կրծքագեղձի քաղցկեղի դեպքերի 1-5%-ը դրսևորվում է պտուկների արտահոսքով[6][9]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 Saj2020, Karima R.; Sugumar, Kavin; Adigun, Rotimi (2020), «Breast Nipple Discharge», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 28613688, Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 2-ին
{{citation}}
: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link) - ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 Brennan, Meagan; Houssami, Nehmat; French, James (2005 թ․ մայիս). «Management of benign breast conditions. Part 3 – other breast problems» (PDF). Australian Family Physician. 34 (5): 353–355. PMID 15887938.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Barry, Michele (1990), Walker, H. Kenneth; Hall, W. Dallas; Hurst, J. Willis (eds.), «Nipple Discharge», Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations (3rd ed.), Boston: Butterworths, ISBN 978-0-409-90077-4, PMID 21250127, Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 30-ին
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 «Nipple discharge». nhs.uk (անգլերեն). 2017 թ․ հոկտեմբերի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Salzman, B; Fleegle, S; Tully, AS (2012 թ․ օգոստոսի 15). «Common breast problems». American Family Physician. 86 (4): 343–9. PMID 22963023.
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 Danielle Mazza (2011). «11. Nipple discharge». Women's Health in General Practice. Churchill Livingstone Elsevier. էջ 189. ISBN 9780729538718.
- ↑ 7,0 7,1 Arthur, Rhonda (2014). «13. Gynaecologic guidelines». In Jill C., Cash; Glass, Cheryl A. (eds.). Family Practice Guidelines, Third Edition. Springer Publishing Company. էջ 450. ISBN 978-0-8261-9782-5.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 DeMuro, Jonas (2018 թ․ հոկտեմբերի 30). «Nipple discharge: MedlinePlus Medical Encyclopedia». medlineplus.gov (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 3-ին.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Saad, Reda S.; Silverman, Jan F. (2008). «25. Breast». In Marluce Bibbo (ed.). Comprehensive Cytopathology (անգլերեն). David Wilbur (Third ed.). Saunders Elsevier. էջեր 760–761. ISBN 978-1-4160-4208-2.
- ↑ 10,0 10,1 Stuart J. Schnitt; Laura C. Collins (2009). «8. Papillary lesions». Biopsy Interpretation of the Breast. Lippincott Williams & Wilkins. էջ 205-206. ISBN 978-0-7817-9146-5.
- ↑ Stuart J. Schnitt; Laura C. Collins (2009). Biopsy Interpretation of the Breast. Lippincott Williams & Wilkins. էջ 35-36. ISBN 978-0-7817-9146-5.
- ↑ Stuart J. Schnitt; Laura C. Collins (2009). Biopsy Interpretation of the Breast. Lippincott Williams & Wilkins. էջ 403. ISBN 978-0-7817-9146-5.
- ↑ Stuart J. Schnitt; Laura C. Collins (2009). Biopsy Interpretation of the Breast. Lippincott Williams & Wilkins. էջ 69. ISBN 978-0-7817-9146-5.
- ↑ Hall, Mellisa; Cash, Jill C. (2014). «19. Endocrine guidelines». In Jill C., Cash; Glass, Cheryl A. (eds.). Family Practice Guidelines, Third Edition. Springer Publishing Company. էջ 644. ISBN 978-0-8261-9782-5.
- ↑ «Nipple discharge cytology | Eurocytology». www.eurocytology.eu. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
- ↑ J Michael Dixon (2013 թ․ հունիսի 22). Breast Surgery: Companion to Specialist Surgical Practice. Elsevier Health Sciences. էջ 274. ISBN 978-0-7020-4967-5.