Պտուկ
Կրծքի պտուկ (լատին․՝ papilla mammae), կաթնասունների կաթնագեղձերի արտաքին արտացցված շրջանաձև հատված, որից երեխան կաթ է ծծում[1]։
Անատոմիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պտուկը տեղակայված է կաթնագեղձի կենտրոնից քիչ ներքև, մոտավոր չորրորդ միջկողային կամ հինգերորդ կողի մակարդակի վրա[1]։ Օրինաչափորեն չծննդաբերած կանանց պտուկն ունի կոնաձև կառուցվածք, իսկ ծննդաբերածներինը՝ գլանաձև կառուցվածք։ Այն շրջապատված է արեոլայով (լատին․՝ areola mammae), որն ունի 3-5 սմ շառավիղ։ Արեոլի և պտկի գունավորումը տարբերվում է մաշկի մնացած հատվածից, այն ավելի մուգ է։ Հղիության ժամանակ գունավորումն ուժեղանում է։ Հարպտկային օղում կան քիչ քանակության ռուդիմենտար կաթնագեղձեր, որոնք կոչվում էն Մանգոմերիի գեղձեր (լատին․՝ glandulae Montgomerii), որոնք պտկի շուրջ որոշակի բարձրություն են առաջացնում։ Պտկի մաշկը ունի մանր կնճիռներ։ Պտկի գագաթին տեղակայված է փոքր անցքեր՝ կաթնային ծակոտիներ (լատին․՝ pori lactiferi), որոնք իրենցից ներկայացնում են կաթնային ծորանների վերջավորությունները (լատին․՝ ducti lactiferi), որոնք գալիս են կաթնային բլթակների (լատին․՝ lobi mammae) վերին հատվածներից։
Պտկի էրեկցիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սեռական գրգռվածության ժամանակ, ինչպես նաև օվուլյացիայի շրջանում՝ նկատվում է պտուկների էրեկտիլության և զգայունության բարձրացում[1][2][3]։ Պտկի էրեկցիան պայմանավորված է իր մեջ գտնվող մկանային թելերի կծկումով, և ի տարբերություն կլիտորի էրեկցիայի՝ կապ չունի արյունամատակարարման հետ։
Գործառույթներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պտուկների կենսաբանական նշանակությունը՝ նորածնին կաթով ապահովվում է, որն արտադրվում է կանացի կաթնագեղձերով՝ լակտացիայի ժամանակ[4]։ Նորածնի կողմից պտուկների խթանումը բերում է օքսիտոցինի ձերբազատման, որը նպաստում է արգանդի կծկմանը նույնիսկ ծննդաբերությունից հետո[5]։
Արգանդի ուժեղ կծկումները, որոնք պայմանավորված են մոր պտուկների խթանումով՝ օգնում են արգանդին կծկվել, որպեսզի արգանդային զարկերակները սեղմվեն։ Դա անհրաժեշտ է հետծննդաբերական արյունահոսությունները կանխելու նպատակով[6]։
Կաթնասուն արուների մոտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրեթե բոլոր կաթնասուններն ունեն պտուկներ։ Տղամարկանց մոտ դրանց առկայությունը բազում հետազոտությունների պատճառ է դարձել։ Սեռերի միջև տարբերությունը՝ սեռական դիմորֆիզմը, կենսաբան-էվոլյուցիոնիստների կողմից դիտարկվում է որպես ուղղակի կամ անուղղակի սեռային ընտրություն։ Գոյություն ունի ընդհանրացված կարծիք, որ արուների մոտ պտուկների թե՛ առկայությունը, թե՛ բացակայությունը չունի ոչ մի առավելություն [7][8][9]։
Մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արևմտյան մշակույթում կանացի պտուկները ծածկելու մշակույթը առավել արտահայտվել է 19-րդ դարում[10]։
Շատ մշակույթներում կանացի պտուկները սեռականացված են[11] և կարող են ընկալվել որպես սեռական ենթատեքստով առարկաներ։
Պտուկների որոշ ախտաբանություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Աթելիա՝ ի ծնե պտուկների բացակայություն
- Հիպերթելիա՝ միակողմանի կամ երրկողմանի պտուկների հիպերտրոֆիա
- Պոլիթելիա՝ հավելյալ պտուկների առկայություն՝ պտկային գծով։
- Տափակ կամ ներքաշված պտուկներ, որոց առկայությունը կարող է կրծով կերակրման բարդություններ առաջացնել
- Պտուկների ճաքեր
- Գալակտորեա
- Պտկի ադենոմա
- Պեդժետի քաղցկեղ
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Harvey John H., Wenzel Amy, Sprecher Susan (2004)։ The Handbook of Sexuality in Close Relationships։ Psychology Press։ էջ 427։ ISBN 978-1135624705։ Արխիվացված է օրիգինալից January 12, 2020-ին։ Վերցված է August 12, 2017
- ↑ Boston Women's Health Book Collective (1996)։ The New Our Bodies, Ourselves: A Book by and for Women։ Simon & Schuster։ էջ 575։ ISBN 978-0684823522։ Արխիվացված է օրիգինալից February 27, 2023-ին։ Վերցված է August 12, 2017։ «A few women can even experience orgasm from breast stimulation alone.»
- ↑ Kinsey Alfred C., Pomeroy Wardell B., Martin Clyde E., Gebhard Paul H. (1998)։ Sexual Behavior in the Human Female։ Indiana University Press։ էջ 587։ ISBN 978-0253019240։ Վերցված է August 12, 2017։ «There are some females who appear to find no erotic satisfaction in having their breasts manipulated; perhaps half of them derive some distinct satisfaction, but not more than a very small percentage ever respond intensely enough to reach orgasm as a result of such stimulation (Chapter 5). [...] Records of females reaching orgasm from breast stimulation alone are rare.»
- ↑ «nipple»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-02-13-ին։ Վերցված է 2017-08-04
- ↑ «Glossary - womenshealth.gov»։ womenshealth.gov։ 2017-01-10։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-02-03-ին։ Վերցված է 2017-08-12
This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ↑ «Breastfeeding or nipple stimulation for reducing postpartum haemorrhage in the third stage of labour»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 1 (1): CD010845։ 27 January 2016։ PMC 6718231 ։ PMID 26816300։ doi:10.1002/14651858.CD010845.pub2
- ↑ «Why do men have nipples?»։ Nature News (անգլերեն)։ 5 August 1999։ doi:10.1038/news990805-1։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-04-14-ին։ Վերցված է 2021-08-08
- ↑ «Do Male Dogs Have Nipples?»։ American Kennel Club (անգլերեն)։ 2017-07-19։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-03-02-ին։ Վերցված է 2021-08-08
- ↑ «Why do men have nipples?»։ Scientific American (անգլերեն)։ 2003-01-13։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-09-26-ին։ Վերցված է 2021-08-08
- ↑ «Toplessness - the one Victorian taboo that won't go away»։ BBC News։ 2014-11-15։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-08-08-ին։ Վերցված է 13 August 2017
- ↑ Dewar Gwen (October 2012)։ «The sexualization of girls: Is the popular culture harming our kids?»։ parentingscience.com։ Parenting Science։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-04-01-ին։ Վերցված է 2021-08-08
