Շաֆհաուզեն (կանտոն)
 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Շվեյցարիա | ||||
| Մասն է | Eastern Switzerland? և Northeastern Switzerland? | ||||
| Կարգավիճակ | Շվեյցարիայի վարչական բաժանում | ||||
| Մտնում է | Շվեյցարիա | ||||
| Վարչկենտրոն | Շաֆֆհաուզեն | ||||
| Ամենաբարձր կետ | Hagen? | ||||
| ԲԾՄ | 392 մետր | ||||
| Օրենսդրական մարմին | Cantonal Council of Schaffhausen? | ||||
| Պաշտոնական լեզուներ | գերմաներեն | ||||
| Բնակչություն | 81 991 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2018)[1] | ||||
| Տարածք | 298,42 կմ² | ||||
 | |||||
| Հիմնադրված է | 1501 թ. | ||||
| Սահմանակցում է | Բադեն-Վյուրթեմբերգ, Ցյուրիխ, Տուրգաու և Բյուզինգեն ամ Հոխրհայն | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
| ISO 3166-2 կոդ | CH-SH | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | SH | ||||
| sh.ch(գերմ.) | |||||
Շաֆհաուզեն (գերմ.՝ Schaffhausen; ֆր.՝ Schaffhouse; իտալերեն՝ Sciaffusa; Schaffusa), գերմանախոս ոչ մեծ կանտոն Շվեյցարիայի հյուսիսային մասում։ Վարչական կենտրոնը նույնանուն քաղաքն է։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կանտոնը տարածվում է Հռենոս գետի երկու ափերին (հիմնականում աջ ափին. ձախ ափին միայն մի փոքր մասն է ընկած), Կոնստանս լճից արևմոտք; Զբաղեցնում է 298 քառակուսի կիլոմետր տարածք[2]։ Ընդ որում՝ 134.4 քառակուսի կիլոմետրը (կամ՝ շուրջ 45%-ը) օգտագործվում է գյուղատնտեսական նպատակներով, դրանից մի փոքր պակաս տարածք՝ 128.7 քառակուսի կիլոմետր (մոտավորապես 43%) անտառապատ է։ Արտադրական նպատակներով օգտագործվում է 31.8 քառակուսի կիլոմետրը (կամ՝ շուրջ 10%-ը), և միայն 3,8 քառակուսի կիլոմետր (1.3%) են կազմում ոչ արտադրական տարածքները (գետեր, լճեր, լեռներ)[3]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միջին դարերում Շաֆհուզենը եղել է քաղաք-պետություն, որը 1045 թվականից իր դրամն է հատել[4], 1501 թվականից էլ շվեյցարական համադաշնության մաս է կազմել։
Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կանտոնը վարչականորեն բաժանված է հետևյալ 27 համայնքների.
- Բերգեն
- Բեգինգեն
- Բերինգեն
- Բուխ
- Բուխբերգ
- Բյուտենհարդ
- Դյորֆլինգեն
- Գեխլինգեն
- Գունտմադինգեն
- Հալլաու
- Հեմիսհոֆեն
- Լոն
- Լյոնինգեն
- Մերիսհաուզեն
- Նոյհաուզեն ամ Ռայնֆալ
- Նոյկիրխ
- Օբերհալլաո]
- Ռամզեն
- Ռյուդլինգեն
- Շաֆհաուզեն
- Շլայտայմ
- Զիբլինգեն
- Հռենոսի Շտայն
- Շտետեն
- Թայնգեն
- Թրազադինգեն
- Վիլխինգեն
Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2018 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով կանտոնի բնակիչների թվաքանակը եղել է 81,991։ Նրանցից 16,323-ը կամ ամբողջ բնակչության շուրջ 21,9 %-ը օտարերկրացիներ էին[5]։ Գերմաներեն խոսվածքը և բողոքական դավանանքը գերակշռում են. բողոքականներ են բնակիչների շուրջ 50, կաթոլիկներ՝ 24 տոկոսը[6]։
Կանտոնի բնակչության թվաքանակը պատմական ժամանակի ընթացքում կրել է հետևյալ փոփոխությունները.
| Տարին | 1850 | 1880 | 1900 | 1950 | 1970 | 2000 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակչությունը | 35 300 | 38 241 | 41 514 | 57 515 | 72 854 | 73 392 |
| Լեզուն | ||||||
| Գերմաներեն | 38 117 | 40 290 | 55 257 | 61 518 | 64 323 | |
| Իտալերեն | 39 | 886 | 1 490 | 6 682 | 1 897 | |
| Ֆրանսերեն | 149 | 264 | 529 | 553 | 370 | |
| Ռոմանշերեն | 4 | 16 | 101 | 139 | 80 | |
| Այլ | 39 | 58 | 138 | 3 962 | 6 722 | |
| Դավանանքը | ||||||
| Բողոքական | 33 880 | 33 897 | 34 046 | 44 408 | 46 772 | 37 025 |
| Կաթոլիկ | 1 411 | 4 154 | 7 403 | 12 431 | 23 277 | 17 790 |
| Շվեյց. քրիստ.-կաթոլիկ եկեղեցի | 275 | 192 | 83 | |||
| Այլ | 9 | 297 | 65 | 401 | 2 613 | 18 494 |
| Ազգությունը | ||||||
| Շվեյցարացի | 33 938 | 33 963 | 33 860 | 53 950 | 58 907 | 58 290 |
| Այլ | 1 362 | 4 278 | 7 654 | 3 565 | 13 947 | 15 102 |
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շաֆհաուզենը տնտեսապես ներգրավված է Ցյուրիխի մետրոպոլիսային տարածաշրջանում։
Կանտոնի գյուղատնտեսության կարևոր ճյուղերից է խաղողագործությունը. այստեղ աճեցվում են հանրաճանաչ ռիսլինգ և այլ խաղողատեսակներ[8][9]։ Արդյունաբերության բնագավառում կարևոր դեր են խաղում մետաղագործությունը, մեքենաշինությունը, ժամացույցագործությունը, ոսկերչությունը։ Համեմատաբար փոքր են տեքստիլի, կաշվեղենի, ցեմենտի, թղթի,ապակեգործական արտադրությունների, քիմիական արդյունաբերության ծավալները[10]։ Կանտոնում կա նաև գարեջրի գործարան։
Ռայնաուում գործում է հիդրոէլեկտրակայան, որի արտադրանքը սպառվում է ոչ միայն կանտոնում, այլև նրա սահմաններից դուրս։ Էլեկտրաէներգիայի խոշոր սպառողներ են Ռայնֆելդենի քիմիական ձեռնարկությունները, Նոյհաուզեն ամ Ռայնֆալի ալյումինի գործարանը, կանտոնի վարչական կենտրոնը՝ Շաֆհաուզեն քաղաքը։ Կանտոնում իրենց գործունեությունն են ծավալել այնպիսի խոշոր ընկերություններ, ինչպես՝ Tyco International-ը, Tyco Electronics-ը, SIG-ը, Georg Fischer AG-ը, International Watch Company-ն, Cilag AG-ը...
Շաֆհաուզենի տարածքով է անցնում Միլան-Ցյուրիխ-Շտուտգարտ անչափ բանուկ երկաթուղին, որն սպասարկում են Շվեյցարիայի Համադաշնության և Գերմանիայի Դաշնության գնացքներն ու երկաթուղայինները[11]։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Шафгаузен, кантон»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հռենոսի ջրվեժը
Վյորտ ամրոցը
Հռենոսի առափնյան
Փողոց Շմիդենում
Վարչական կենտրոնի քաղաքապետարանը
Կանտոնի վարչական շենքը
Բուխբերգ գյուղը
Մյունստեր և սբ. Յոհանտուրմը Շաֆհաուզենում
International Watch Company-ի շենքը
Օստերֆինգեն գյուղը
Հռենոսի Շտայն քաղաքը
Քաղաքապետարանի առջևի հրապարակը Հռենոսի Շտայնում
Կանտոնային դպրոցը
Կայարանը
Կամուրջ Հռենոսի վրա
Զբոսաշրջություն Հռենոսով
Ռանդեն-Ցելգի վայրը ձմռանը
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Bilanz der ständigen Wohnbevölkerung nach Kanton, definitive Jahresergebnisse, 2018 — FSO.
- ↑ Canton Schaffhausen website, Geography (գերմ.). Retrieved 18 April 2009
- ↑ Federal Department of Statistics (2008)։ «Arealstatistik – Kantonsdaten nach 15 Nutzungsarten» (Microsoft Excel)։ Արխիվացված է օրիգինալից հուլիսի 25, 2009-ին։ Վերցված է 2009-01-15 (գերմ.)
- ↑ «Schaffhausen (city)»։ Encyclopædia Britannica 24։ 1911։ էջ 312։ Վերցված է 2009-04-18
- ↑ Federal Department of Statistics (2008)։ «Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeit, Geschlecht und Kantonen» (Microsoft Excel)։ Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 15, 2008-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 5, 2008
- ↑ Federal Department of Statistics (2004)։ «Wohnbevölkerung nach Religion» (Interactive Map)։ Արխիվացված է օրիգինալից սեպտեմբերի 24, 2016-ին։ Վերցված է 2009-01-15
- ↑ http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/d/D7388.php
- ↑ Canton Schaffhausen website, Wine Production (գերմ.). Retrieved 18 April 2009
- ↑ Canton Schaffhausen website, Wine Production (գերմ.)
- ↑ Canton Schaffhausen website- Economic Promotion Archived 2010-07-17 at the Wayback Machine.. Retrieved 18 April 2009
- ↑ «Economic Promotion: Canton Schaffhausen: Geographic Location»։ Canton Schaffhausen։ Արխիվացված է օրիգինալից սեպտեմբերի 23, 2009-ին։ Վերցված է հունվարի 6, 2015
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Շաֆհաուզեն (կանտոն) Վիքիպահեստում |
|---|
- Պաշտոնական կայք (գերմ.)
- Արխիվ (գերմ.)
- Պաշտոնական վիճակագրություն
- 34 townships
| ||||||||||||||||
