Յոհաննես դե Պլանո Կարպինի
| Յոհաննես դե Պլանո Կարպինի | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1182[1] |
| Ծննդավայր | Magione, Պերուջա, Ումբրիա, Իտալիա |
| Մահացել է | օգոստոսի 1, 1252[2] |
| Մահվան վայր | Bar, Չեռնոգորիա |
| Կրոն | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի[3] |
| Երկեր | Ystoria Mongalorum? |
| Մասնագիտություն | ճանապարհորդ հետազոտող, կաթոլիկ քահանա, դիվանագետ, պատմաբան, գրող և միսիոներ |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Roman Catholic Archbishop of Bar? |
 Giovanni da Pian del Carpine Վիքիպահեստում | |
Յոհաննես դե Պլանո Կարպինի (1182[1], Magione, Պերուջա, Ումբրիա, Իտալիա - օգոստոսի 1, 1252[2], Bar, Չեռնոգորիա)՝ իտալացի Ֆրանցիսկյան (Ֆրանցիսկյան մինոր[4]), եվրոպացիներից առաջինը, Ռուբրուկից և Անդրե դե Լոնջումոյից առաջ, որն այցելել է Մոնղոլական կայսրություն և թողել իր ճանապարհորդության նկարագրությունը, Բարայի արքեպիսկոպոսը (Իվան II) 1248-1252 թվականներին:
Գործունեություն Ֆրանցիսկյան կարգում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ջովաննին (Յոհաննես[4]) ծնվել է մոտ 1182 թվականին Սրբազան Հռոմեական կայսրության Ումբրիա քաղաքում, Պերուջայի մոտակայքում գտնվող պյան դել Կարպին քաղաքում (Այժմ՝ Մաջոնե)։ Եղել է իր հայրենակից Ֆրանցիսկոս Ասիզացու հետևորդը։ Նա 1221 թվականին Կեսար Շպայերի հետ մեկնել է Գերմանիա[5]։ 1222 թվականին միսիոներ է եղել Թունիսում, 1225 թվականին՝ Իսպանիայում[6]։ Զբաղեցնելով Սաքսոնիայի Ֆրանցիսկյան միաբանություն կուստոդի (Ֆրանցիսկյան միաբանության վարչական շրջանի վանահայր) պաշտոնը՝ նա այնտեղ ստեղծել է նոր միաբանական առաքելություններ և եղբայրներին ուղարկել Չեխիա, Հունգարիա, Լոթարինգիա, Լեհաստան և Նորվեգիա: 1230-1232 թվականներին եղել է վանական Իսպանիայում, այնուհետև վերադարձել է Գերմանիա՝ Սաքսոնիայի գավառական պաշտոնը զբաղեցնելու համար (մինչև 1239 թվականը)[5][7]։
Ընկեր և միաբանության ընկեր Ջորդանը Յոհանեսին նկարագրում է որպես բարեսիրտ խոշորամարմին մարդ, այնքան խոշորամարմին, որ նա ստիպված էր ձիու փոխարեն ավանակ նստել, ուր էլ որ գնար՝ առաջացնելով ուշադրություն և համակրանք։ Նա սիրված էր եղբայրների կողմից այն քաջության համար, որով նա պաշտպանում էր միաբանության գործերը իշխանների և եպիսկոպոսների առջև, և իր եղբայրների մասին հոգ տանելու համար այնպես, ինչպես «մայրը որդիների և հավը իր ճուտիկներ մասին»[8]։
Դիվանագիտական առաքելություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հռոմի պապ Իննոկենտիոս IV-ը, որը փախել է Իտալիայի կայսր Ֆրիդրիխ II-ից, 1244 թվականի դեկտեմբերին ժամանել է Լիոն, որտեղ հաջորդ տարվա սկզբին սկսել է նախապատրաստվել Տիեզերական ժողովին[9]: Լիոնի տաճարը պետք է օգներ եկեղեցուն ազատվել «հինգ վշտերից»՝ հոգևորականների և հավատացյալների վատ կյանքից, սարացինյան սպառնալիքից, հույն սխիզմատիկներից, թաթարական արշավանքներից և կայսեր ճնշումներից[10]։ Նույնիսկ տաճարի բացումից առաջ Պապը Անդրե դե Լոնջումոյի և Ասցելինի առաքելությունները ուղարկել է մերձավորարևելյան տարածաշրջան, իսկ Պլանո Կարպինին՝ Մոնղոլական կայսրություն՝ Արևելյան Եվրոպայով[11]։ Այս առաքելությունների նպատակներից մեկը Հռոմի պապ Իննոկենտիոս IV-ի նամակները մեծ Խանին հանձնելն էր։ Երկու նամակ կար՝ «Dei patris immensa» մարտի 5-ին և «Cum non solum» 1245 թվականի մարտի 13-ին։
Մեկ այլ վանականի՝ Բենեդիկտ Լեհի ուղեկցությամբ, որը նրան էր միացել Վրոցլավում, նա Չեխիայի, Լեհաստանի, Կիևի, Դոնի և Վոլգայի ստորին հատվածների, Խորեզմի, Սեմիրեչիեի, Ալակոլ լճի հովիտ միջով հասավ Օրխոն գետի վերին մասում գտնվող մոնղոլների հիմնական նստավայրը: 1246 թվականին Կարպինին այցելել է Հին Սարայ, որտեղ հանդիպել է Բաթուին, այնուհետև Կարակորումի մոտակայքում գտնվող քոչվորական ռազմակայան, որտեղ նա առժանացել է Մեծ Խանի կողմից հենց նոր ընտրված Գույուկի ընդունելությանը, իսկ 1247 թվականի աշնանը նա ապահով վերադարձել է Լիոն[12][13]։
Բարսկի արքեպիսկոպոս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1248 թվականին՝ Անտիվարի (այժմ՝ Բար) և Ռագուզայի (այժմ՝ Դուբրովնիկ) միջև պայքարի կեսին, ներկայիս Չեռնոգորիայի տարածքում եկեղեցական մետրոպոլիայի իրավունքի համար, Հռոմի պապը Կարպինին նշանակել է Անտիվարի արքեպիսկոպոսի պաշտոնում (Իվան II անունով): Վեճի քննարկումը փոխանցվել է պապական տրիբունալին, սակայն գործընթացը չափազանց դանդաղ է ընթացել, և Հռոմի պապն իր ուղերձով 1248 թվականին քաղաքացիներին խաղաղության կոչ է արել, սակայն Անտիվարիի և Ռագուզայի միջև արդեն իսկական պատերազմ է սկսվել։ Արքեպիսկոպոս Իվան II Կարպինին գերեվարվեց և նետվեց բանտ, որից հետո նա անատեմացրեց ամբողջ Ռագուզան: Կապրինիին հաջողվել է վերադարձնել ազատությունը միայն զգալի դրամական փրկագնի դիմաց։ 1252 թվականի սկզբին արքեպիսկոպոս Իվան II Կարպինին գլխավորել է բարսկյան պատվիրակությունը, որն ուղարկվել էր Պերուջայում պապական կուրիայի վեճի վերջնական քննարկման համար, որտեղ նա կիրառել է Barsky Archdiocese-ի պատմության խորը գիտելիքները մետրոպոլիտենի նկատմամբ իր իրավունքները հիմնավորելու համար: 1252 թվականի օգոստոսի 1-ին, չսպասելով Պապի վերջնական որոշմանը, Կարպինին մահացել է։ Կարծիք կա, որ նա թունավորվել է[14]։
«Մոնղոլների պատմություն»
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հովհաննեսը կայսրություն այցելելու իր փորձը նկարագրել է historia Mongalorum quos nos Tartaros appellamus («մոնղոլների պատմությունը, որը մեզ անվանում են թաթարներ») և Liber Tartarorum («Գիրք թաթարների մասին») ձեռագրերում, որոնք թարգմանվել են բազմաթիվ լեզուներով, այդ թվում՝ ռուսերեն։
Ծանոթագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Plassmann T. B. Catholic Encyclopedia — 1995.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 https://www.britannica.com/biography/Giovanni-da-Pian-del-Carpini
- ↑ Catholic-Hierarchy.org — USA: 1990.
- ↑ 4,0 4,1 «Карпини, Иоаннес де Плано». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ 5,0 5,1 Карпини, Иоанн де Плано // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Карпини, Иоанн де Плано // Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. — Т. III. — ISBN 9965-9746-4-0Կաղապար:Свободно
- ↑ «Карпини Джованни Плано». Энциклопедия Всемирная история. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 17-ին.
- ↑ Rachewiltz I. Papal envoys to the great khans. — P. 90.
- ↑ Иннокентий IV // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Шафф Ф. История христианской церкви. — М.: ЛитРес, 2017. — Т. V. Средневековое христианство. От Григория VII до Бонифация VIII. 1049-1294 г. по Р. Х.. — С. 124. — 546 с. — ISBN 5457372480, 9785457372481
- ↑ Майоров А. В. Монголы, Никея и Рим в середине XIII столетия // Золотоордынская цивилизация : журнал. —Казань, 2012. — № 5. — С. 193—208. — ISSN 2409-0875. Архивировано из первоисточника 17 Հունիսի 2020.
- ↑ Храпачевский Р. П. Военная держава Чингисхана. — М.: АСТ, 2005. — ISBN 5-17-027916-7
- ↑ Шастина Н. Вступительная статья // Путешествия в восточные страны Плано Карпини и Рубрука. — М.: Географгиз, 1957. — С. 8.
- ↑ Milenko Ratković, 2013, s. 37—39
Գրականւթյուն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Рамм Б. Я. Папство и Русь в XI—XV веках. — М., Л.: Издательство АН СССР, 1959.
- Хенниг Р. Неведомые земли / Пер. с нем. А. В. Лисовской. — М.: Издательство иностранной литературы, 1962. — Т. 3. — С. 43—49.
- Jackson P. The Mongols and the West, 1221—1410. — Pearson Education, 2005. — 448 p. — ISBN 0582368960
- Plassmann T. Giovanni da Pianô Carpine // The Catholic Encyclopedia. Vol. 12. — New York: Robert Appleton Company, 1912.
- Rachewiltz I. Papal envoys to the great khans. — Stanford University Press, 1971. — ISBN 0804707707
- «300 путешественников и исследователей», Биографический словарь, М., 1966
- Магидович И. П., Магидович В. И. «Очерки по истории географических открытий», В 5 т. М., 1982. Т. 1.
- Бейкер Дж. «История географических открытий и исследований», М., 1950
- Марков С. Н. «Земной круг», М., 1976
- Горский А. А. Свидетели путешествия Плано Карпини: уникальная информация и ошибки прочтения // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. — 2014. — № 3 (57). — С. 115—121.
- Ratković, Milenko Katolička tradicija Bara. — Podgorica: Narodna knjiga, 2013. — 137 S. — ISBN 978-9940-25-081-2
Առտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոհաննես դե Պլանո Կարպինի» հոդվածին։ |
- «Карпини, Иоаннес де Плано». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - История Монголов / Путешествие в восточные страны, СПб.: 1911, на сайте «Руниверс»
- «Johannes de Plano Carpini». Encyclopedia Britannica, 11th Edition, 1911 (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- «The long and wonderful voyage of Frier Iohn de Plano Carpini». University of Adelaide — Полный текст рукописи Карпини, на латинском и английском языках. 2004. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- «История Монголов, которых мы называем Татарами» — на русском языке. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.