Մեթա ֆոն Սալիս

Մեթա ֆոն Սալիս;
Ծնվել է	մարտի 1, 1855
Ծննդավայր	Մարշլինս ամրոց
Մահացել է	մարտի 15, 1929 (74 տարեկան)
Մահվան վայր	Բազել, Շվեյցարիա
Գերեզման	Cemetery Daleu
Քաղաքացիություն	Շվեյցարիա
Կրոն	reformed?
Կրթություն	Ցյուրիխի համալսարան (1887)
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր
Մասնագիտություն	պատմաբան, լրագրող և սուֆրաժիստ
Ծնողներ	հայր՝ Ուլիսես Ադալբերտ ֆոն Սալիս
	Meta von Salis Վիքիպահեստում

Բարբարա Մարգարեթա «Մեթա» ֆոն Սալիս (գերմ.՝ Barbara Margaretha "Meta" von Salis, մարտի 1, 1855(1855-03-01)^[1]^[2]^[3], Մարշլինս ամրոց^[2] - մարտի 15, 1929(1929-03-15)^[1]^[3], Բազել, Շվեյցարիա^[2]), շվեյցարացի ֆեմինիստ, պատմաբան։

Ֆրիդրիխ Նիցշեի թղթակիցը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեթա ֆոն Սալիսը ծնվել է 1855 թվականին իրենց ընտանեկան կալվածքում՝ Մարսչլինս ամրոցում (Իգիս, Գրաուբյուդեն կանտոնում)։ Նրա ծնողներն էին Ուրսուլա Մարգարեթան և բնագետ Ուլիսես Ադալբերտ ֆոն Սալիսը։ 1863-1868 թվականներին Ֆրիենդրիխշաֆենում (Գերմանիա) ընդունվել է աղջիկների համար նախատեսված դպրոց, իսկ այնուհետև մինչև 1871 թվականը սովորել է Շվեյցարիայի մեկ այլ՝ աղջիկների համար նախատեսված դպրոցում՝ Ռոշարխում։ Դպրոցը ավարտելուց հետո, նախքան 1883 թվականին պատմություն և փիլիսոփայություն ուսումնասիրելու համար Ցյուրիխի համալսարան ընդունվելը, նա որպես տնային դաստիարակչուհի աշխատել է Գերմանիայի, Անգլիայի և Իռլանդիայի բազմաթիվ հարուստ ընտանիքների համար^[5]^[6]։ 1887 թվականի Ագնես Պուատոյի մասին դոկտորականը պաշտպանելով դարձել է շվեյցարացի առաջին կինը, ով ստացել է պատմական գիտությունների թեկնածու^[7]։ Նա ասում է, որ գիտական աստիճանն իրեն պետք էր ոչ թե իր անձի համար, ավելի շուտ նա ստացել էր այն «կանանց հարցերի» համար^[7]։

Համալսարանից հետո, Մեթա ֆոն Սալիսը Շվեյցարիայում կանանց ընտրական իրավունքի համար աշխատել է որպես ֆրիլանսեր՝ արտահաստիքային լրագրող և խոսնակ։ 1887 թվականին նա «Zurich Post»-ում հոդված է գրել, որն առաջիններից էր, ով պնդում էր վիճարկել Շվեյցարիայի քաղաքացիների համընդհանուր ընտրական իրավունքը^[5]։ 1884 թվականին Ցյուրիխում հանդիպել է փիլիսոփա և գրող Ֆրիդրիխ Նիցշեին^[6]։ Չնայած ֆեմինիստների և կանանց շարժման նկատմամբ Նիշցեի անտարբերությանը` նրանց հանդիպումը «ոսկե շող էր տալիս» նրա կյանքի մնացած ժամանակահատվածին, որի արդյունքում նրանց միջև երկարատև ընկերություն ձևավորվել^[7]։ Իրենց առաջին հանդիպումից հետո, ֆոն Սալիսը 1886–1887 թվականներին մի քանի շաբաթ անցկացրել է Սիլս Մարիայում գտնվող նրա ամառանոցում^[6]։ Թեև նրանք մտերիմ ընկերներ էին, ֆոն Սալիսը զարհուրել էր, երբ ինչ-որ մեկից լսել էր, որ Նիշցեն և ինքը պետք է ամուսնանան^[7]

։ 1894 թվականին օգնել է Նիշցեի քրոջը՝ Էլիզաբեթ Ֆորսթեր-Նիշցեին, հիմնել Նիշցեի արխիվը, սակայն Նիշցեի հետ վեճից հետո ֆոն Սալին դադարեցրել է արխիվում իր աշխատանքները^[6]։ Բացի սրանից, ֆոն Սալիսն էր, որ Վիլլա Սիլբերբլիքում Նիշցեի և իր քրոջ համար տուն է գնել, որտեղ Նիշցեն ապրում էր մինչև իր կյանքի մայրամուտը։ Նրա մահից հետո տունը դարձել էր Նիշցե-արխիվ հավաքածուի մշտական պահպանման վայրը^[7]։

Ֆոն Սալիսը 1904 թվականին կարճ ժամանակով ազատազրկվել է, քանի որ պաշտպանում էր երկու սխալմբամբ մեղադրվող կանանց՝ փողերի հափշտակության համար^[8]։ Հիասթափվելով շվեյցարական ժողովրդական գործընթացից, նա իր վաղեմի ընկեր Հեդվիգ Կիմի հետ բնակություն է հաստատել Իտալիայի Կապրի կղզում։ Հեդվիգի և Էրնսթ ֆիգ Վինթերի ամուսնությունից հետո ֆոն Սալիսը 1910 թվականի մինչև իր մահը (1929) զույգի հետ ապրել է Բազելի նրանց տանը։ Հետագայում նա թողել է ֆեմինիստական շարժումը, փոխարենը իր աշխատություններից շատերը կենտրոնացած էին գերմանական ազգայնականության և պահպանողական ռասայական տեսության վրա^[5]^[6]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Friedrichs E. Die deutschsprachigen Schriftstellerinnen des 18. und 19. Jahrhunderts (գերմ.) — Stg: J.B. Metzler. — S. 261—262. — ISBN 978-3-476-00456-7 — doi:10.1007/978-3-476-03141-9
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Historische Lexikon der Schweiz, Dictionnaire historique de la Suisse, Dizionario storico della Svizzera (գերմ.) — Bern: 1998.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/009378/2017-03-13/
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Bollinger, Andrea (2011 թ․ դեկտեմբերի 12). «Salis, Meta von (Marschlins)». Historical Dictionary of Switzerland. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 «Porträt: von Salis-Marschlins, Meta (Barbara Margaretha)». Nietzsche Online. Saarland University. 2002 թ․ հուլիսի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 Young, Julian (2010). Friedrich Nietzsche: A Philosophical Biography. Cambridge University Press. էջ 390. ISBN 978-1-139-48712-2.
↑ Diethe, Carol (2013). «Salis-Marschlins, Meta von (1855–1929)». Historical Dictionary of Nietzscheanism. Scarecrow Press. էջեր 311–312. ISBN 978-0-8108-8032-0.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Meta_von_Salis

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մեթա ֆոն Սալիս» հոդվածին։

[_49fce25e2f9a2ebd-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)

[_99745fb9f83a3410-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Friedrichs E. Die deutschsprachigen Schriftstellerinnen des 18. und 19. Jahrhunderts (գերմ.) — Stg: J.B. Metzler. — S. 261—262. — ISBN 978-3-476-00456-7 — doi:10.1007/978-3-476-03141-9

[_4dbce9a6e40cdbf2-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Historische Lexikon der Schweiz, Dictionnaire historique de la Suisse, Dizionario storico della Svizzera (գերմ.) — Bern: 1998.

[_6a391c829011d4cf-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/009378/2017-03-13/

[hls-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Bollinger, Andrea (2011 թ․ դեկտեմբերի 12). «Salis, Meta von (Marschlins)». Historical Dictionary of Switzerland. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.

[nietzsche-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 «Porträt: von Salis-Marschlins, Meta (Barbara Margaretha)». Nietzsche Online. Saarland University. 2002 թ․ հուլիսի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.

[young-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 Young, Julian (2010). Friedrich Nietzsche: A Philosophical Biography. Cambridge University Press. էջ 390. ISBN 978-1-139-48712-2.

[8] Diethe, Carol (2013). «Salis-Marschlins, Meta von (1855–1929)». Historical Dictionary of Nietzscheanism. Scarecrow Press. էջեր 311–312. ISBN 978-0-8108-8032-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]