Մեթա ֆոն Սալիս

Մեթա ֆոն Սալիս;
Ծնվել է	մարտի 1, 1855
Ծննդավայր	Մարշլինս ամրոց
Մահացել է	մարտի 15, 1929 (74 տարեկան)
Մահվան վայր	Բազել, Շվեյցարիա
Քաղաքացիություն	Շվեյցարիա
Կրթություն	Ցյուրիխի համալսարան
Գիտական աստիճան	դոկտորի աստիճան
Մասնագիտություն	պատմաբան, լրագրող և սուֆրաժիստ
Ծնողներ	հայր՝ Ուլիսես Ադալբերտ ֆոն Սալիս
	Meta von Salis Վիքիպահեստում

Բարբարա Մարգարեթա «Մեթա» ֆոն Սալիս (գերմ.՝ Barbara Margaretha "Meta" von Salis, մարտի 1, 1855(1855-03-01)^[1]^[2]^[3], Մարշլինս ամրոց^[2] - մարտի 15, 1929(1929-03-15)^[1]^[3], Բազել, Շվեյցարիա^[2]), շվեյցարացի ֆեմինիստ, պատմաբան։

Ֆրիդրիխ Նիցշեի թղթակիցը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեթա ֆոն Սալիսը ծնվել է 1855 թվականին իրենց ընտանեկան կալվածքում՝ Մարսչլինս ամրոցում (Իգիս, Գրաուբյուդեն կանտոնում)։ Նրա ծնողներն էին Ուրսուլա Մարգարեթան և բնագետ Ուլիսես Ադալբերտ ֆոն Սալիսը։ 1863-1868 թվականներին Ֆրիենդրիխշաֆենում (Գերմանիա) ընդունվել է աղջիկների համար նախատեսված դպրոց, իսկ այնուհետև մինչև 1871 թվականը սովորել է Շվեյցարիայի մեկ այլ՝ աղջիկների համար նախատեսված դպրոցում՝ Ռոշարխում։ Դպրոցը ավարտելուց հետո, նախքան 1883 թվականին պատմություն և փիլիսոփայություն ուսումնասիրելու համար Ցյուրիխի համալսարան ընդունվելը, նա որպես տնային դաստիարակչուհի աշխատել է Գերմանիայի, Անգլիայի և Իռլանդիայի բազմաթիվ հարուստ ընտանիքների համար^[4]^[5]։ 1887 թվականի Ագնես Պուատոյի մասին դոկտորականը պաշտպանելով դարձել է շվեյցարացի առաջին կինը, ով ստացել է պատմական գիտությունների թեկնածու^[6]։ Նա ասում է, որ գիտական աստիճանն իրեն պետք էր ոչ թե իր անձի համար, ավելի շուտ նա ստացել էր այն «կանանց հարցերի» համար^[6]։

Համալսարանից հետո, Մեթա ֆոն Սալիսը Շվեյցարիայում կանանց ընտրական իրավունքի համար աշխատել է որպես ֆրիլանսեր՝ արտահաստիքային լրագրող և խոսնակ։ 1887 թվականին նա «Zurich Post»-ում հոդված է գրել, որն առաջիններից էր, ով պնդում էր վիճարկել Շվեյցարիայի քաղաքացիների համընդհանուր ընտրական իրավունքը^[4]։ 1884 թվականին Ցյուրիխում հանդիպել է փիլիսոփա և գրող Ֆրիդրիխ Նիցշեին^[5]։ Չնայած ֆեմինիստների և կանանց շարժման նկատմամբ Նիշցեի անտարբերությանը` նրանց հանդիպումը «ոսկե շող էր տալիս» նրա կյանքի մնացած ժամանակահատվածին, որի արդյունքում նրանց միջև երկարատև ընկերություն ձևավորվել^[6]։ Իրենց առաջին հանդիպումից հետո, ֆոն Սալիսը 1886–1887 թվականներին մի քանի շաբաթ անցկացրել է Սիլս Մարիայում գտնվող նրա ամառանոցում^[5]։ Թեև նրանք մտերիմ ընկերներ էին, ֆոն Սալիսը զարհուրել էր, երբ ինչ-որ մեկից լսել էր, որ Նիշցեն և ինքը պետք է ամուսնանան^[6]։ 1894 թվականին օգնել է Նիշցեի քրոջը՝ Էլիզաբեթ Ֆորսթեր-Նիշցեին, հիմնել Նիշցեի արխիվը, սակայն Նիշցեի հետ վեճից հետո ֆոն Սալին դադարեցրել է արխիվում իր աշխատանքները^[5]։ Բացի սրանից, ֆոն Սալիսն էր, որ Վիլլա Սիլբերբլիքում Նիշցեի և իր քրոջ համար տուն է գնել, որտեղ Նիշցեն ապրում էր մինչև իր կյանքի մայրամուտը։ Նրա մահից հետո տունը դարձել էր Նիշցե-արխիվ հավաքածուի մշտական պահպանման վայրը^[6]։

Ֆոն Սալիսը 1904 թվականին կարճ ժամանակով ազատազրկվել է, քանի որ պաշտպանում էր երկու սխալմբամբ մեղադրվող կանանց՝ փողերի հափշտակության համար^[7]։ Հիասթափվելով շվեյցարական ժողովրդական գործընթացից, նա իր վաղեմի ընկեր Հեդվիգ Կիմի հետ բնակություն է հաստատել Իտալիայի Կապրի կղզում։ Հեդվիգի և Էրնսթ ֆիգ Վինթերի ամուսնությունից հետո ֆոն Սալիսը 1910 թվականի մինչև իր մահը (1929) զույգի հետ ապրել է Բազելի նրանց տանը։ Հետագայում նա թողել է ֆեմինիստական շարժումը, փոխարենը իր աշխատություններից շատերը կենտրոնացած էին գերմանական ազգայնականության և պահպանողական ռասայական տեսության վրա^[4]^[5]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 FemBio: Հայտնի կանանց տվյալների բանկ
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Friedrichs E. Die deutschsprachigen Schriftstellerinnen des 18. und 19. Jahrhunderts (գերմ.) — Stg: J.B. Metzler. — S. 261—262. — ISBN 978-3-476-00456-7 — doi:10.1007/978-3-476-03141-9
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Historische Lexikon der Schweiz, Dictionnaire historique de la Suisse, Dizionario storico della Svizzera (գերմ.) — Bern: 1998.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Bollinger Andrea (դեկտեմբերի 12, 2011)։ «Salis, Meta von (Marschlins)»։ Historical Dictionary of Switzerland։ Վերցված է սեպտեմբերի 29, 2014
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 «Porträt: von Salis-Marschlins, Meta (Barbara Margaretha)»։ Nietzsche Online։ Saarland University։ հուլիսի 25, 2002։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-16-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 29, 2014
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 Young Julian (2010)։ Friedrich Nietzsche: A Philosophical Biography։ Cambridge University Press։ էջ 390։ ISBN 978-1-139-48712-2
↑ Diethe Carol (2013)։ «Salis-Marschlins, Meta von (1855–1929)»։ Historical Dictionary of Nietzscheanism։ Scarecrow Press։ էջեր 311–312։ ISBN 978-0-8108-8032-0

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Meta_von_Salis

[_8a171fbd9db1e4cc-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 FemBio: Հայտնի կանանց տվյալների բանկ

[_99745fb9f83a3410-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Friedrichs E. Die deutschsprachigen Schriftstellerinnen des 18. und 19. Jahrhunderts (գերմ.) — Stg: J.B. Metzler. — S. 261—262. — ISBN 978-3-476-00456-7 — doi:10.1007/978-3-476-03141-9

[_8c47c84220721a71-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Historische Lexikon der Schweiz, Dictionnaire historique de la Suisse, Dizionario storico della Svizzera (գերմ.) — Bern: 1998.

[hls-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Bollinger Andrea (դեկտեմբերի 12, 2011)։ «Salis, Meta von (Marschlins)»։ Historical Dictionary of Switzerland։ Վերցված է սեպտեմբերի 29, 2014

[nietzsche-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 «Porträt: von Salis-Marschlins, Meta (Barbara Margaretha)»։ Nietzsche Online։ Saarland University։ հուլիսի 25, 2002։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-16-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 29, 2014

[young-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 Young Julian (2010)։ Friedrich Nietzsche: A Philosophical Biography։ Cambridge University Press։ էջ 390։ ISBN 978-1-139-48712-2

[7] Diethe Carol (2013)։ «Salis-Marschlins, Meta von (1855–1929)»։ Historical Dictionary of Nietzscheanism։ Scarecrow Press։ էջեր 311–312։ ISBN 978-0-8108-8032-0

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]