Մարդու իրավունքները Հյուսիսային Կորեայում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Մարդու իրավունքները Հյուսիսային Կորեայում, ԿԺԴՀ-ում մարդու իրավունքների իրավիճակի գնահատումը դժվար է Հյուսիսային Կորեայի պետության փակ բնույթի պատճառով։ Չնայած այն հանգամանքին, որ ԿԺԴՀ տարեկան այցելում է մոտ 250 հազար զբոսաշրջիկ, այդ թվում՝ Արևմուտքի զարգացած երկրներից մոտ 5-6 հազար մարդ[1][2][3][4][5], նրանց ճնշող մեծամասնությունը այցելում է Կիմգանսան լեռների շրջան[6]։ Օտարերկրացիներին արգելվում է այցելել երկրի որոշակի շրջաններ, որոնք, ըստ ԿԺԴՀ իշխանությունների պաշտոնական հայտարարությունների, ռազմավարական նշանակություն ունեն։ Ցանկացած տուրիստական խմբի նշանակվում է առնվազն երկու զբոսավար, զբոսաշրջիկների անկախ ճանապարհորդությունը սահմանափակվում է զբոսաշրջային վայրերի անմիջական հարևանությամբ, և տեղի բնակչության հետ շփումները չեն խրախուսվում։ Այնուամենայնիվ, վերջին տարիներին, ռեժիմի ընդհանուր ազատականացման և ռեժիմի թեթևացման հետ կապված, այս վերահսկողությունը դարձել է ավելի քիչ պարտադրված[7]։ Ըստ ԱՄՆ պետդեպարտամենտի հայտարարության` 1996 թվականից ի վեր միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպություններին մուտքն ամբողջությամբ արգելվել է[8]։

ԿԺԴՀ քաղաքացիներն իրավունք չունեն ազատորեն լքել իրենց երկիրը[9], և, հետևաբար, տեղեկատվությունը գալիս է փախստականների, հայրենիք չվերադարձողների և այլ անձանց կողմից, ովքեր լքել են Հյուսիսային Կորեան։ Չնայած այն հաճախ սուբյեկտիվ բնույթ է կրում, փախստականների մասին մեծ թվով զեկույցների հիման վրա, մի շարք կազմակերպություններ եզրակացություններ են անում Հյուսիսային Կորեայում տիրող ընդհանուր իրավիճակի վերաբերյալ։

Համաձայն ԿԺԴՀ կառավարության պաշտոնական դիրքորոշման՝ երկիրը «խնդիրներ չունի մարդու իրավունքների բնագավառում»[10], քանի որ ԿԺԴՀ-ում գոյություն ունեցող սոցիալիստական համակարգը «ընտրվել է իր քաղաքացիների կողմից կամավոր և ուղղված է նրանց նյութական և հոգևոր կարիքների լիարժեք բավարարմանը»[11]։

Միևնույն ժամանակ, վերլուծելով առկա տվյալները, շատ միջազգային կազմակերպություններ եզրակացրեցին, որ հյուսիսկորեական պետությունը տոտալիտար է[12][13]։

Որոշ իրավապաշտպան կազմակերպություններ և կառավարություններ դատապարտել են մարդու իրավունքների խախտումները Հյուսիսային Կորեայում։ Դրանց թվում է Միջազգային ամնիստիան։ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան դատապարտեց Հյուսիսային Կորեայում մարդու իրավունքների ոտնահարումը՝ ընդունելով բանաձև, որը պատրաստել էին Եվրամիության անդամ երկրները[14]։ 2014 թվականի նոյեմբերի 18-ին ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի 69-րդ նստաշրջանի 3-րդ հանձնաժողովը առաջարկեց Անվտանգության խորհրդին դիտարկել ԿԺԴՀ-ում իրավունքների իրավիճակը Միջազգային քրեական դատարանում քննարկելու հարցը և մարդկության դեմ հանցագործությունների համար պատասխանատու անձանց նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառելու հնարավորությունը[15]։

2004 թվականին Միացյալ Նահանգներում ընդունվեց ԿԺԴՀ-ում մարդու իրավունքների մասին օրենքը (թիվ 108–333)[16]՝ դատապարտելով Հյուսիսային Կորեային և ուրվագծելով այն քայլերը, որոնք Միացյալ Նահանգները պետք է ձեռնարկի Հյուսիսային Կորեայում ժողովրդավարություն և ազատություն հաստատելու համար։ Բացառությամբ ճապոնացիների առևանգման խնդրի, որը մասամբ լուծվեց, Հյուսիսային Կորեան ամբողջությամբ հերքում էր մարդու իրավունքների խախտումների մասին բոլոր հաղորդումները և փախստականներին մեղադրում է ստախոսության և ամերիկյան քարոզչության տարածման մեջ[11][17]։

Հյուսիսային Կորեայում մարդու իրավունքների վերաբերյալ ոչ կառավարական գիտաժողովները պարբերաբար անցկացվում են միջազգային մակարդակում։ 2003 թվականի մարտին նման համաժողով անցկացվեց Բրյուսելում[18], իսկ 2006 թվականի մարտին՝ Պրահայում[19]։

Քաղաքացիական իրավունքների և մարդու իրավունքների իրավական հիմքերը ԿԺԴՀ-ում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԿԺԴՀ իրավական համակարգը հիմնված է ռոմանո-գերմանական և սոցիալիստական իրավական համակարգերի կոնվերգենցիայի սկզբունքների վրա[20]։ ԿԺԴՀ իրավական համակարգը հիմնված է սահմանադրության վրա, որն ունի բարձրագույն իրավական ուժ ամբողջ երկրում։ ԿԺԴՀ Սահմանադրությունը քաղաքացիներին երաշխավորում է հետևյալ իրավունքները[21]։

  • Պաշտպանության իրավունք. Քաղաքացին, անկախ իր բնակության վայրից, պաշտպանված է ԿԺԴՀ-ի կողմից (հոդված 62)։
  • Համընդհանուր հավասար ընտրական իրավունք, ինչպես նաև ընտրվելու իրավունք՝ անկախ սեռից, ազգությունից, մասնագիտությունից, նյութական դրությունից, կրթության մակարդակից, քաղաքական հայացքներից և կրոնից։ Այս իրավունքը երաշխավորված է բոլոր այն քաղաքացիների համար, ովքեր հասել են 17 տարեկանը, բացառությամբ դատական կարգով ընտրական իրավունքներից զրկված դատարանի կողմից դատապարտվածների (հոդված 66)։
  • Խոսքի, մամուլի, հավաքների, ցույցերի և միությունների ազատություն (հոդված 67)։
  • Խղճի ազատություն (v. 68):
  • Բողոքների և դիմումների ներկայացման իրավունք (հոդված 69)։
  • Աշխատանքի իրավունք։
  • Բնակարանի իրավունք։
  • Հանգստի իրավունք։
  • Անվճար բժշկական օգնություն ստանալու իրավունք։
  • Կրթության իրավունք։
  • Գիտական, գրական և գեղարվեստական գործունեության ազատություն։
  • Բնակության վայրի և ճանապարհորդության ընտրության ազատություն։
  • Կանանց իրավահավասարություն, մայրության և մանկության պաշտպանություն։
  • Անձի և բնակարանի անձեռնմխելիություն և նամակագրության գաղտնիություն։

Բացի այդ, ԿԺԴՀ սահմանադրությունը երաշխավորում է խաղաղության, ժողովրդավարության, ազգային անկախության և սոցիալիզմի համար պայքարող օտարերկրյա քաղաքացիների ապաստանի, գիտական և մշակութային գործունեության և իրենց երկրներում հետապնդումներից ազատության իրավունք (հոդված 80)։

Բացի այդ, ԿԺԴՀ-ն միացել է Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիային[22], Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրին, Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների միջազգային դաշնագրին, Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիային[23]։

ԿԺԴՀ-ում պաշտոնապես գոյություն ունեն երեք քաղաքական կուսակցություններ, իշխող՝ Կորեայի աշխատանքի կուսակցությունը (로동당 로동당), Կորեայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունը (조선 사회 민주당) և Երկնային ուղու երիտասարդ ընկերների կուսակցությունը (조선 천도교 청우당): ՄԱԿ-ի առաջատար դերը ամրագրված է ԿԺԴՀ-ի Սահմանադրությամբ[21]։ Բոլոր քաղաքական կուսակցությունները, ինչպես նաև մի շարք հասարակական միություններ, անդամակցում են Միավորված դեմոկրատական հայրենական ճակատին (ՄԴՀՃ), որը ձևավորվել է 1946 թվականի հուլիսի 25-ին և հանդես է գալիս Կորեայի միավորման համար։

ԿԺԴՀ-ում գործում են արհմիութենական երկու կենտրոններ։ Կորեայի Միացյալ արհմիությունները (ԿՄԱ), որոնք ստեղծվել են 1945 թվականին և ներառում են 9 ոլորտային արհմիություններ, որոնք միավորում են հիմնականում բանվորներին և ծառայողներին։

Կորեայի միավորված արհմիություններն ունեն 1,6 միլիոն անդամ, 1965 թվականին հիմնադրված Կորեայի գյուղատնտեսական աշխատողների միությունը (ԿԳԱՄ) ունի 1,4 միլիոն անդամ։ ԿԺԴՀ արհմիությունների առանձնահատկությունն այն է, որ նյութական արտադրության ոլորտում ներգրավված աշխատողները և աշխատակիցները կարող են լինել իրենց անդամը միայն այն դեպքում, եթե նրանք որևէ կուսակցական, երիտասարդական կամ կանանց կազմակերպությունների անդամ չեն։

ԿԺԴՀ դատական համակարգ, քրեական օրենսդրություն և մարդու իրավունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաձայն ԿԺԴՀ Սահմանադրության՝ երկրում գոյություն ունեն տարբեր մակարդակների դատախազություններ և դատարաններ՝ սկսած Կենտրոնական դատախազությունից և Կենտրոնական դատարանից մինչև շրջանային մակարդակի հաստատություններ։ Սահմանադրությունը պաշտոնապես ամբաստանյալներին ապահովում է դատական պաշտպանության և անկախության իրավունք։ Դատական լսումները պետք է լինեն բաց, եթե օրենքով այլ բան նախատեսված չէ[21]։ Սահմանադրության համաձայն, դատարաններն ու դատախազները իրենց գործունեության մեջ հաշվետու են Հյուսիսային Կորեայի Ազգային ասսամբլեային` Գերագույն Ազգային ժողովին։ Համաձայն ԿԺԴՀ քրեական օրենսգրքի` Հյուսիսային Կորեայում գոյություն ունեն պատժամիջոցների հետևյալ պատժատեսակները`

  1. Մահապատիժ
  2. Ուղղիչ աշխատանքներ
  3. Գույքի բռնագրավում
  4. Պաշտոնից ազատում և որոշակի իրավունքներից զրկում
  5. Քվեարկության իրավունքից զրկում

Ըստ Քրեական օրենսգրքի ՝ մահապատիժը կիրառվում է միայն պետական ինքնիշխանության և ժողովրդի ազատագրական պայքարի դեմ ուղղված հանցագործությունների համար։ Պատժի հիմնական տեսակը ուղղիչ աշխատանքն է։ Մեկ հանցագործության համար, ԿԺԴՀ քրեական օրենսգրքի 24-րդ հոդվածի համաձայն, կարող է նշանակվել 6 ամսից մինչև 15 տարվա ուղղիչ աշխատանք։

Գույքի բռնագրավումը և ընտրական իրավունքներից զրկումը, ըստ Քրեական օրենսգրքի, կիրառվում են միայն հակապետական հանցագործությունների համար։ Վաղեմության ժամկետը սահմանվում է 15 տարի, բայց այն չի տարածվում սպանությունների և պետության դեմ կատարված հանցագործությունների վրա[24]։

Քաղաքական և քաղաքացիական իրավունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԿԺԴՀ-ի քաղաքական և սոցիալական համակարգը խստորեն քննադատվում են միջազգային հանրության և արևմտյան երկրներում տեղակայված իրավապաշտպան կազմակերպությունների կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանության բնագավառում։ ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի գրասենյակը պաշտոնապես ճանաչել է Հյուսիսային Կորեայում մարդու իրավունքների համատարած խախտումների փաստը[25]։ Մեջբերումներ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների 2005/11 բանաձևից, որոնք վերաբերում են ԿԺԴՀ-ին[25].

Խոշտանգումներ և մարդկանց նկատմամբ այլ դաժան, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունք ՝ ներառյալ հրապարակային մահապատիժ, արտակարգ հրատապ բանտարկություն, դատավարության և օրենքի գերակայության բացակայություն, քաղաքական գործերով մահապատժի դատապարտում, մեծ թվով բանտային ճամբարների առկայություն և հարկադիր աշխատանքի լայնորեն կիրառում։

Արտասահմանում գտնվող ԿԺԴՀ քաղաքացիների պատիժները` նրանց երկրից դուրս գալը համարել դավաճանություն, բանտարկություն, խոշտանգում, դաժան կամ նվաստացնող վերաբերմունք կամ մահապատժի դատապարտում։

Մտքի ազատության, խղճի, կրոնի, խոսքի, խաղաղ հավաքների և միությունների, տեղեկատվության մատչելիության և սահմանափակումների վերաբերյալ ընդհանուր լուրջ սահմանափակումներ այն մարդկանց նկատմամբ, ովքեր ցանկանում են ազատ տեղաշարժվել երկրի ներսում կամ երկրից դուրս գալ։ Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների շարունակական խախտումները, հատկապես կանանց մարմնավաճառության կամ հարկադիր ամուսնության նպատակով թրաֆիքինգը, էթնիկ դրդապատճառներով վիժեցումներ կատարելը, այդ թվում ՝ <...> հայրենադարձված մայրերի երեխաներին սպանելը։

Որոշ փորձագետներ կարծում են, որ ԿԺԴՀ Սահմանադրությունը մտացածին փաստաթուղթ է, և որ Հյուսիսային Կորեայում հասարակության և պետության միջև հարաբերությունները կառուցված են տոտալիտար մոդելով[20]։ ԿԺԴՀ-ն փորձ արեց չեղյալ հայտարարել Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագիրը, բայց Մարդու իրավունքների հանձնաժողովի հայտարարությունից հետո պարզվեց, որ պայմանագիրը չեղյալ հայտարման ենթակա չէ և զեկույց ներկայացվեց դրա իրականացման վերաբերյալ ՝ այդպիսով իրեն ճանաչելով որպես Պայմանագրի մասնակից պետություն[26]։

ԿԺԴՀ բնակչության երեք շերտեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Հյուսիսային Կորեայի բնակչություն

Ըստ տարբեր աղբյուրների և սոնբուն (성분) համակարգին համապատասխան` ԿԺԴՀ-ի ողջ բնակչությունը բաժանված է երեք շերտերի՝ «հիմնական», «տատանվող» և «թշնամական», որի մասին հայտնում է հետազոտող Լուիզա Հանթերը (ոչ հեղինակավոր աղբյուր)։ Որոշակի շերտին պատկանելը որոշվում է ճապոնական գերիշխանության և Կորեական պատերազմի ժամանակահատվածում սոցիալական ծագմամբ և զբաղմունքով և ժառանգվում է տղամարդկային գծով։ Կորեայի Աշխատանքային կուսակցության (ԿԱԿ) անդամները ավտոմատ կերպով դասվում են «հիմնական» շերտին, քաղաքական կուսակցությունից վտարված անձինք` «թշնամական»։ Չինաստանից և Ճապոնիայից հայրենադարձվողները նույնպես պատկանում են «թշնամական» շերտին[27][28]։

ԿԱԿ Կենտկոմի չորրորդ գումարման ութերորդ պլենումի կողմից 1964 թվականի փետրվարի վերջին ընդունված «Բնակչության տարբեր շերտերի և խմբերի հետ տարվող աշխատանքների հետագա ամրապնդման մասին» որոշման համաձայն, իրականացվել է բնակչության կատեգորիաների էական մանրակրկիտ նկարագրություն, ըստ որի յուրաքանչյուր շերտ բաժանվել է առանձին խմբերի (ընդհանուր առմամբ 51)։ Այս աշխատանքը կատարվել է 1964-1969 թվականներին, այդ նպատակով հատուկ ձևավորված, այսպես կոչված, «620 խմբի» ուժերի կողմից։ Ըստ Անդրեյ Լանկովի, այս գործունեությունն ուղեկցվում էր ռեժիմի թշնամիների վտարմամբ, ձերբակալություններով և մահապատժով (ինչպես իրական, այնպես էլ պոտենցիալ, կամ պարզապես հորինված)[29]։

Ըստ Անդրեյ Լանկովի, գործնականում անհնար է գնահատել շերտերի մոտավոր թիվը, չխոսելով առանձին խմբերի մասին, քանի որ այս տեղեկատվությունը Հյուսիսային Կորեայում գաղտնի է[29]։

Համաձայն Միացյալ Նահանգների Սենատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի զեկույցի, «թշնամական» շերտին դասվող անձինք, մասնավորապես, չեն կարող ծառայել բանակում, ընդունվել ԿԱԿ-ի շարքերը և բուհերի մեծ մասը[30]։ Նրանք գրեթե ոչ մի հնարավորություն չունեն ապրելու Փհենյանում կամ Կեսոնում։ Ըստ Անդրեյ Լանկովի, որոշակի շերտին անդամակցությունը կախված է աշխատանքի կամ ուսման ընդունվելուց[29]։

Այսպիսով, նրա կարծիքով, ոտնահարվում են աշխատանքի ազատ ընտրության, կրթության և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնելու հավասար մատչելիության իրավունքը, որոնք երաշխավորված են Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների միջազգային դաշնագրով։ Միևնույն ժամանակ, ըստ Անդրեյ Լանկովի, մինչև 1990-ականները, որոշակի շերտին պատկանելը (բացառությամբ բյուրոկրատիայի) չի ազդում պարենաբաժնի չափի վրա[29][31]։

Մահապատժի կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի շարք կազմակերպություններ, ներառյալ Եվրամիությունը, մեկնաբանում են Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրով երաշխավորված կյանքի իրավունքը որպես մահապատժի կիրառման բացառում[32], այնուամենայնիվ, ԿԺԴՀ-ում պարբերաբար անցկացվում են պետական մահապատիժներ, ինչպես հայտնում են տարբեր աղբյուրներ[33][34][35][36][37]։

Մահապատժի ենթակա հանցագործությունների թիվը 1983-2000 թվականներին կրճատվել է` 33-ից հասնելով 5-ի[38]։

Տեղեկություններ խոշտանգումների կիրառման մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագիրը յուրաքանչյուր մարդու երաշխավորում է խոշտանգումներից պաշտպանվելու իրավունք[39]։

Միջազգային ամնիստիա և Human Rights Watch իրավապաշտպան կազմակերպությունները հայտնում են, որ կատարված հետաքննությունների ընթացքում պարզվել է, որ խոշտանգումները տարածված են Հյուսիսային Կորեայում[40][41][42]։ Ֆրանսիացի իրավապաշտպան Պիեռ Ռիգուլոն նշում է ջրով, էլեկտրականությամբ, ինչպես նաև քնի անբավարարությամբ և ծեծի միջոցով խոշտանգումների մասին[43]։ Հայտնի է դարձել նաև կանանց բռնաբարության դեպքերի մասին[29][44]։

2008 թվականի մարտի 21-ին Հյուսիսային Կորեայի ժողովրդավարացման գրասենյակի (북한 민주화 운동 본부) կողմից «Cecil» ռեստորանում (세실 레스토랑) կայացած մամուլի ասուլիսում փախստական Կիմ Սոնղին ասաց, որ փորձել է փախչել Չինաստան, բայց հայրենադարձել է։ Հյուսիսային Կորեայի անվտանգության աշխատակիցները, փորձել են իր մարմնից հանել կուլ տրված գումարները, որի համար պղպեղով խառնած ջուրը են լցրել քթի մեջ։ Բացի այդ, զինվորները մատները խոթել են նրա հեշտոցի և հետանցքի մեջ, ինչպես նաև ծեծի են ենթարկել նրան[44]։ Նույն կոնֆերանսի ժամանակ, փախստական Լի Բոկնամը հաղորդել է, որ զինվորները նրան հրացանով հարվածել են ծեծի ենթարկելով և խոշտանգումների ժամանակ կոտրել են ատամները[44]։

2007 թվականի մարտի 2-ին Հյուսիսային Կորեայում «Մարդու իրավունքների քաղաքացիական միության» կողմից կազմակերպված մամուլի ասուլիսում այլ փախստականներ հայտնեցին «աղավնական խոշտանգումների մասին»։ Բանտարկյալի ձեռքերը կապած էր հետևից, և նրան գամում էին գերանին, ինչի արդյունքում նա ոչ կարողանում էր նստել, ոչ էլ վեր կենալ։ Այս դիրքում մեկ օր անց մարդկային մարմինը նմանվում էր թռչնի[45]։ Հայտնաբերվել է նաև խոշտանգումների այլ դեպքեր, որի ժամանակ մարդու ձեռքերը կապել են ոտքերի հետ և ծեծի ենթարկել[45]։ Բացի այդ, փախստականները պատմել են, որ մեկի վրա վերմակ են գցել, որից հետո նրան ստիպել են 500 անգամ նստել և վեր կենալ[45]։

Հյուսիսային Կորեայի ճամբարային նախկին պահակ Ան Մյոնչհոլը, որը փախել էր Հարավային Կորեա, Հարավային Կորեայի իրավապաշտպան կազմակերպությանը՝ «Հյուսիսային Կորեայի ժողովրդավարացման խմբին» (북한 민주화 네트워크) պատկանող «Daily NK» լրատվական ծառայության համար իր հոդվածներում, նկարագրում է խոշտանգումների հետևյալ դեպքերը. Աքսորված 26-ամյա Խան Ջինդոկին սպաները բռնաբարել են, այնուհետև այրվածքներ և վնասվածքներ են հասցրել կրծքավանդակին[46]։ Բացի այդ, Ան Մյոնհոլը պատմում է, թե ինչպես է բանտի ղեկավարը օձ մտցրել բանտարկյալ Կիմ Բոկտոկի հեշտոցի մեջ, ստիպելով նրան մատնել այն բանտապահին, որը իր համար թուղթ և գրիչ էր բերել, աղջիկը ցանկացել էր նամակ գրել Ճապոնիայում բնակվող իր հարուստ բարեկամին։ Այն բանից հետո, երբ Կիմը խոստովանել էր, բանտապահին վտարել էին կուսակցությունից, ազատել աշխատանքից և ցմահ աքսորել հանքում տաժանակիր աշխատանքի[47]։

ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների հանձնաժողովի Ժնևում կայացած 61-րդ մամուլի ասուլիսի ընթացքում փախստական Կիմ Թհեջինը տանջանքների մասին հաղորդել է հետևյալը` մարդուն կարգադրվում է չշարժվել։ Եթե նա խախտում է կարգը, կապում էին ձեռքերը ձեռնաշղթաներով և երկաթե ձողերով ծեծում նրան։ Ըստ նրա ցուցմունքի, բանտարկյալներին ցուրտ պայմաններում մերկ էին թողնում[48]։

«The Guardian» թերթը, վկայակոչելով փախստականների ցուցմունքները, հայտնում է գազի խցերի և թունավորված սննդի կիրառմամբ խոշտանգումների մասին[49]։ Հյուսիսային Կորեայի իշխանությունները հերքել են երկրի բանտերում գազի խցերի կիրառումը և նման մեղադրանքների տարածումը համարել իրենց երկրի դեմ տեղեկատվական պատերազմի մաս[50]։

Բացի այդ, խոշտանգումների անուղղակի ձև էր համարվում բոլոր բանտարկյալների պարտադիր ներկայությամբ հրապարակային մահապատիժների իրականացումը։ Վերոհիշյալ իրավապաշտպան կազմակերպությունը՝ «Հյուսիսային Կորեայի ժողովրդավարացման խումբը», հայտնում է, որ նախկին բանտարկյալ Սին Դոնհյոկի մորը և ավագ եղբորը ճամբարից անհաջող փախուստի համար իր աչքի առջև կախաղան բարձրացնելուց հետո, կորցրել էր հույզեր ընկալելու կարողությունը[51]։

Բանտային խոշտանգումների արդյունքում հաշմանդամ դարձած, փախստական Լի Սուն Օկը գրել է հուշերի մի գիրք՝ «Անպոչ գազանների աչքերը. Հյուսիսկորեացի կնոջ բանտային հուշերը»։ ԱՄՆ Սենատի Իրավաբանական հանձնաժողովին տված իր ցուցմունքներում նա նշում է Հյուսիսային Կորեայի բանտերում խոշտանգումների բազմաթիվ դեպքերի մասին։ Մասնավորապես, նա նկարագրում է սառը խոշտանգումների դեպք, 1987 թվականին, երբ տղամարուն ստիպում էին ծնկի գալ, սառը ջուր էին լցնում նրա վրա և ստիպում մեկ ժամ անշարժ մնալ։ Այս խոշտանգումների արդյունքում նրա աչքի առաջ վեց բանտարկյալ էր մահացել[52]։ Walk Free Foundation հիմնադրամի հրապարակած ստրկության համաշխարհային ինդեքսի վերջին տվյալների համաձայն, ԿԺԴՀ-ում ավելի շատ ստրուկներ կան, քան աշխարհի ցանկացած այլ երկրում[53]։

Տեղեկություններ բանտարկյալների հետ դաժան վերաբերմունքի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի շարք աղբյուրներ նշում են Հյուսիսային Կորեայում առկա բանտարկյալների ճամբարների համակարգի մասին, որոնք բաժանված են երկու տեսակի՝ ավելի մեղմ «թիվ 149 որոշման գործողության ավելի մեղմ տարածքներ» (149 호 대상 지역), որտեղ մարդիկ ստիպված են լինում կատարել ծանր ֆիզիկական աշխատանք և որը նրանք չեն կարող լքել առանց իշխանությունների թույլտվության և «բռնապետական օբյեկտների հատուկ տարածքներ» (특별 독재 대상): Վերջիններս, իրենց հերթին, բաժանված են «հեղափոխականացված գոտիների» (zones 화,), որտեղ բանտարկյալներն իրենց ընտանիքների հետ ապրում են գետնափոր տներում կամ բարաքներում և ստիպված են լինում օրական 12 ժամ ծանր աշխատանք կատարել և ինչը դիտվում է որպես վերադաստիարակություն, և «Լիակատար վերահսկողության գոտիներ» (완전 통제,), որտեղ բանտարկյալներն ապրում են առանց ընտանիքների և այլևս ազատման հնարավորություն չունեն[54]։

Ամերիկացի դիվանագետ Դենիս Հալպինի գնահատականներով, ԿԺԴՀ ճամբարներում կան 200 հազար բանտարկյալներ, այդ թվում կոլեկտիվ պատասխանատվության սկզբունքով դատապարտվածները[55]։

2006 թվականին «Թայմ» ամսագիրը, ինչպես նաև փախստական Կան Չհոլհվանը (իր հուշերում) հայտնում են կանանց հղիության արհեստական ընդհատման, մանկահասակ երեխաների սպանության, բանտարկյալների ծեծի (ներառյալ մահվան հասցնելը) և ճամբարներում սովահարության դեպքերի մասին[56]։

Բի-Բի-Սի-ի կողմից նկարահանված «Ճանապարհ դեպի դժոխք» վավերագրական ֆիլմում (անգլ.՝ Access to Evil) պատմվում է, որ ճամբարներից մեկում Հյուսիսային Կորեան բանտարկյալների վրա քիմիական զենք էր փորձարկել[57], ինչպես նաև մարդկանց վրա այլ փորձեր էր իրականացրել։

Փախստական Կան Չհոլհվանն իր հուշերում պատմում է ԿԺԴՀ ճամբարներում պատժախցերի մասին։ Եթե ճամբարում գտնվող բանտարկյալը խախտում է ռեժիմը (կամ եթե նա մեղադրվում է այլ խախտումների համար), նրան ուղարկում են պատժախուց։ Պատժախցում բանտարկյալները ծնկի են գալիս, նրանց չի թույլատրվում խոսել։ Եթե նրանք ուզում են զուգարանից օգտվել, պետք է բարձրացնեն ձախ ձեռքը, եթե իրենց վատ են զգում, պետք է բարձրացնեն իրենց աջ ձեռքը։ Այլ ժեստեր թույլ չեն տալիս։ Նրա դիտարկմամբ, բանտարկյալները սովորաբար մահանում են պատժախցում սովից կամ ելնում են այնտեղից հաշմանդամ դարձած[58]։

Ըստ Կան Չհոլհվանի, պատժախցում գտնվելու յուրաքանչյուր դեպք հինգ տարով ավելացնում է ազատազրկման ժամկետը[58]։

Ճամբարային համակարգ և մարդու իրավունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ ԿԺԴՀ համակենտրոնացման ճամբարներ

Ստորև ներկայացված է ԿԺԴՀ ուղղիչ հաստատությունների ցանկը, որտեղ, ըստ Հյուսիսային Կորեայում ԱՄՆ մարդու իրավունքների հանձնաժողովի զեկույցի, խախտվում են մարդու իրավունքները։

Ճամբարի անվանում Նահանգ
Կեչխոն Պխյենան-Նամդո
Յոդոկ Խամգյոն Նամդո
Խվասոն Խամգյոն-Պուկտո
Պուկչխան Պխյոնան-Նամդո
Խենյոն Խամգեն-Պուտկո
Չխոնջին Խամգյոն-Պուկտո
Խվերյոն Խամգյոն-Պուկտո
Կեչխոն Պխյոնան-Նամդո
Սինիյդժու Խամգյոն-Պուկտո
Կանդոն Պխյոնան-Նամդո
Յոնդամ Կանվոնդո
Չոնգոլլի Խամգյոն-Պուկտո
Օրո Խամգյոն-Նամդո
Տանչխոն Խամգյոն-Նամդո[59]

Արդար դատաքննության իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԿԺԴՀ Քրեական օրենսգրքի 10-րդ հոդվածը նախատեսում է, դատապարտում անալոգիայի միջոցով. Օրենսգրքով չնախատեսված հանցագործությունների համար պատիժը որոշվում է համանման բնույթի և ծանրության հանցագործության համար նախատեսված հոդվածներով նախատեսված պատժաչափով[60]։

Ա. Ն. Լանկովը գրում է, որ Հյուսիսային Կորեայում դատավարությունների մեծ մասը փակ է, և ոչ միշտ է, որ փաստաբաններ են տրամադրվում։ Երբ ԱՄՆ-ի օգտին լրտեսության մեջ մեղադրվող վենեսուելացի բանաստեղծ Ալի Լամեդը պահանջում էր պաշտպանություն և հրապարակային դատավարություն, դատավորը մերժեց նրա պահանջները՝ բացատրելով, որ դրանք համարվում են բուրժուական[29]։ Ըստ փախստականների վկայության` ԿԺԴՀ-ում հիմնականում դատում է նրանց, ովքեր մեղադրվում են քրեական հանցագործության մեջ, իսկ քաղաքական հանցագործները, որպես կանոն, դատապարտվում են արտադատական կարգով։

Ըստ Ա. Ն. Լանկովի, ԿԺԴՀ-ում գործում է արտադատական կարգով վճիռների կայացման պրակտիկա[33], հատկապես քաղաքական հանցագործությունների համար մեղադրվող դատապարտյալների համար։ Ընդ որում նրանց չեն տեղեկացնում ազատազրկման ժամկետի մասին։ Լանկովը կարծում է, որ «ըստ երևույթին, բանտարկության ժամկետը որևէ կերպ չի սահմանափակվում, և ազատ արձակումը կախված է բացառապես իշխանությունների կամայականությունից»։

Փախստական Կան Չհոլհվանն իր հուշերում գրում է, որ Հյուսիսային Կորեայում գոյություն ունի կոլեկտիվ պատասխանատվության համակարգ, եթե ընտանիքի անդամը դատապարտվում է ազատազրկման կամ մահվան, ապա նրա մերձավորները, ներառյալ անչափահաս երեխաները, ուղարկվում են ճամբար։ Այսպիսի երեխաներից մեկն էլ հենց Կան Չհոլհվանն էր[61]։

Ըստ Կան Չհոլհվանի, մահապատիժն օգտագործվում է ավելի հաճախ, քան նախատեսված է օրենքով, մասնավորապես՝ բանտարկյալներ կողմից բանտապահներին սպանելու, ճամբարից փախչելու կամ գողության փորձի համար[61]։

Ըստ փախստական Կան Չհոլհվանի, ֆուտբոլիստ Պարկ Սունգինը ճամբարում անցկացրել է առնվազն 22 տարի, այն բանի համար, որ 1966 թվականի Աշխարհի գավաթի առաջնությունում Իտալիային հաղթելուց հետո մասնակցել է ընկերական կերուխումի, իսկ հաջորդ հանդիպման ժամանակ Հյուսիսային Կորեայի հավաքականը պարտվել է 5:3 հաշվով։

Խոսքի ազատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փախստական Քանգ Չոլհվան (강철환, անգլ.՝ Kang Chol-hwan) և ամերիկացի իրավապաշտպան Թոմ Հեդը (անգլ.՝ Tom Head) հայտնում են, որ երկրում խոսքի ազատություն գոյություն չունի, և ռեժիմին քննադատող քաղաքացիները ձերբակալվում են[62]։ Ըստ Անդրեյ Լանկովի և Կ. Վ. Ասմոլովի տեղեկությունների, ինչպես նաև CNN-ի մի շարք զեկույցների համաձայն, երկրում բացակայում են ոչ կառավարական ռադիոն, հեռուստատեսային և լրատվական ծառայությունները։ Երկրում կա պետության ղեկավարի անձի պաշտամունք։ ԿԺԴՀ-ում օգտագործվող բոլոր ռադիոընդունիչները և հեռուստացույցները պետք է ունենան հաստատված կարգավորումներ, քաղաքացիներին արգելվում է այն փոխել, քանի որ հակառակ դեպքում նրանք կարող էին դիտել արտասահմանյան ծրագրեր։ Այս կանոնի խախտումը կարող է ունենալ ամենալուրջ հետևանքները՝ ներառյալ հրապարակային կախաղանը և հարազատներին ճամբար ուղարկելը[63][64][65]։

Արհմիությունները, ըստ ԱՄՆ պետդեպարտամենտի, գտնվում են ԿԺԴՀ իշխանությունների լիակատար վերահսկողության տակ[66]։ Փախստականներն ու արտագաղթողները նշում են, որ անձի պաշտամունքի հաստատումը երկրում բոլոր կինոնկարների, թատերական ներկայացումների և գրքերի ճնշող մեծամասնության հիմնական խնդիրներից է[67]։

Խղճի ազատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Կրոնը ԿԺԴՀ-ում

Անդրեյ Լանկովը հայտնում է, որ կառավարությունը խստորեն սահմանափակում է խղճի ազատությունը, մասնավորապես արգելելով կառավարության հետ չկապված կրոնական կազմակերպությունների ստեղծումը։ Նրա հոդվածներում ասվում է, որ 1960-ականների վերջից ի վեր ԿԺԴՀ-ի ողջ բնակչությունը բաժանվել է երեք շերտերի՝ «հիմնական», «տատանվող» և «թշնամական»։ Համաձայն այս դասակարգման, կաթոլիկները, բողոքականները, բուդդիստները և կոնֆուցիիզմի հետևորդները դասվում են «թշնամական» շերտին[29]։ Daily NK լրատվական կայքում տեղակայված Պակ Չհոյոնի հոդվածում նշվում է, որ Հյուսիսային Կորեայում միսիոներական գործունեությունը դիտվում է որպես լրտեսական և հանցագործ ծրագրեր[68]։ ԱՄՆ ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների և աշխատանքի բյուրոյի (Ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների և աշխատանքի բյուրո) զեկույցում ասվում է, որ Հյուսիսային Կորեան չունի խղճի ազատություն։ «Christian Today» թերթը զեկուցում է այն անձանց խոշտանգումների և մահապատժի մասին, որոնք հայտնաբերվել են, որ մաքսանենգորեն մուտքագրվել են Աստվածաշունչ[69]։

Տեղաշարժի ազատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակության և տեղաշարժի ընտրության ազատությունը ամրագրված է ԿԺԴՀ Սահմանադրության 75-րդ հոդվածում։ Ըստ Անդրեյ Լանկովի և ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի` ԿԺԴՀ քաղաքացիները զրկված են երկրի ներսում ազատ տեղաշարժվելու կամ երկրից դուրս գալու հնարավորությունից։ Բացի այդ, շարունակվում է քաղաքացիների հարկադիր վերաբնակեցումը[8]։

Ըստ Անդրեյ Լանկովի` Փհենյանում ապրելու իրավունքը, որտեղ պարենային իրավիճակը համեմատաբար բարվոք է, քան մարզերում և այն դիտարկվում է որպես արտոնություն, և քաղաքացիները կարող են այդտեղից արտաքսվել իշխանությունների ցուցումով[70]։

Շատ հյուսիսկորեացիներ ցանկանում են լքել երկիրը։ Այսպիսով, մեծ թվով հյուսիսկորեացիներ ձմռանը ԿԺԴՀ-ից փախչում են՝ սառույցի վրայով հատելով Չինաստանին սահմանակից գետերը[71]։

ԿԺԴՀ քաղաքացիների համար արտասահմանյան տուրիզմը ներկայումս մատչելի է Հյուսիսային Կորեայի առանցքային դաշնակից և առևտրային գործընկեր Չինաստանի կողմից։ Չինաստանի կառավարության տվյալներով՝ ՉԺՀ այցելող հյուսիսկորեացի զբոսաշրջիկների հոսքը տարեկան աճում է և 2013 թվականին զբոսաշրջիկների թիվը գերազանցեց 200000-ը։ ԿԺԴՀ–ի 93000 քաղաքացիներ պաշտոնապես Չինաստան են այցելում նաև աշխատանքային հրավերներով։

Քաղաքական իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անդրեյ Լանկովը կարծում է, որ ԿԱԿ-ն լիովին վերահսկում է մյուս երկու կուսակցություններին, իսկ ԿԺԴՀ-ում բազմակուսակցական համակարգը դե ֆակտո մտացածին է[72]։ ԿԺԴՀ-ի ընտրություններն ոչ այլընտրանքային են և տեղի են ունենում միամանդատ ընտրատարածքներում։ Պաշտոնապես հաղորդվում է, որ բոլոր կամ գրեթե բոլոր ընտրողները եկել են ընտրություններին և քվեարկել են առաջադրված թեկնածուների օգտին։

Հաշմանդամների իրավունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արևմտյան մի շարք լրատվամիջոցներ հայտնում են երկրում հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների խախտումների դեպքերի մասին։ Այսպես, 2006 թվականի մարտի 22-ին, «Ասոշիեյթիդ պրես» գործակալությունը, վկայակոչելով փախստական բժիշկ Լի Գվանխոլին, հաղորդել է, որ ԿԺԴՀ-ում սպանվել են ֆիզիկական արատներ ունեցող նորածիններ[73]։ Այս փաստը ճանաչվել է նաև ԿԺԴՀ-ում Միացյալ Նահանգների մարդու իրավունքների հանձնաժողովի կողմից[73]։ ՄԱԿ-ի զեկույցում նշվում է հաշմանդամների հատուկ ճամբարների մասին[74][75]։ Նախկին ուսուցիչ Կիմ Չեն Իր Կիմ Հյոնսիկը հայտնել է, որ 1980-ականների վերջին Փխենյանի մի քանի հազար թզուկ բնակիչներ տեղափոխվել են անմարդաբնակ կղզիներ։ Դա արվել է կորեացիների գենոֆոնդը չվատացնելու նպատակով[76]։

ԿԺԴՀ կառավարությունը ժխտում է նման մեղադրանքները՝ ասելով, որ ԿԺԴՀ-ում հարգում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքները։

Ժողովրդական կառավարությունը խնամում է երեխաներին, որպեսզի նրանք ապրեն պետության և հասարակության հաշվին՝ օգտվելով 11-ամյա պարտադիր կրթության համակարգից և անվճար բուժօգնությունից։ Բացի այդ, երկրում գործում է սոցիալական ապահովագրության և սոցիալական ապահովության համակարգեր և պետությանը հոգ է տանում հաշմանդամների, միայնակ ծերերի և որբերի մասին։

2010 թվականի հունվարից ի վեր երկրում գործում է Կորեայի հաշմանդամների մարզական ընկերությունը, որի նախագահն է 1991 թվականի սեղանի թենիսի կանանց աշխարհի չեմպիոն Լի Բուն Հին։ Ամեն տարի ընկերությունը հաշմանդամների շրջանում անցկացնում է ազգային մրցաշար, որի ընտրական փուլերն անց են կացվում երկրի բոլոր բնակավայրերում։ 2012 թվականի օգոստոսին 18-ամյա հաշմանդամություն ունեցող Ռիմ Չու Սոնը մասնակցեց Պարաօլիմպիական խաղերի լողի մրցումներին[77]։

Տեղեկատվության իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անդրեյ Լանկովի վկայությամբ[78] Հյուսիսային Կորեայում քաղաքացիներին չի թույլատրվում անվճար տեղեկատվություն ստանալ։ Արգելվում է արտասահման մեկնել առանց հատուկ թույլտվության։ ԿԺԴՀ-ում արտասահմանյան ռադիոհաղորդումներ լսելն արգելվում է և պատժվում է ազատազրկմամբ։ ԿԺԴՀ-ում պաշտոնապես թույլատրվում է օգտվել միայն ֆիքսված կարգաբերմամբ ռադիոկայաններից։

Հիմնական հոդված՝ Ինտերնետը ԿԺԴՀ-ում

Երկրում ինտերնետի հասանելիություն չկա[79], ցանկացած օտարերկրյա գրքերի, թերթերի և ամսագրերի տարածումը ամբողջովին արգելված է, բացառությամբ բնական գիտությունների վերաբերյալ նյութերի և տեխնիկական տեղեկատուների։ Ըստ մի շարք ԶԼՄ-ների տեղեկությունների, ԿԺԴՀ-ում 2004 թվականից մինչև 2009 թվականն արգելվել է բնակչության մեծամասնության համար շարժական կապի օգտագործումը, բացառությամբ բարձրաստիճան պաշտոնյաների և արտասահմանյան կազմակերպությունների աշխատողների, քաղաքացիները ենթարկվել են տարբեր պատժամիջոցների՝ բջջային հեռախոսների ապօրինի օգտագործման համար, ընդհուպ մինչև մահապատիժ[80][81]։

2009 թվականի մարտին այդ արգելքը հանվեց։ Երկիրը ունի իր բջջային օպերատորը։ Այնուամենայնիվ, բջջային կապի արժեքը (100 եվրո միացման համար և սարքի համար մոտ 200 եվրո), հաշվի առնելով երկրի բնակիչների մեծամասնության եկամտի մակարդակը, ընդհանուր ծառայության համար դեռևս անհնար է դարձնում այդ ծառայության հասանելիությունը[82]]: Բացի այդ, բաժանորդներին դեռևս արգելվում է զանգահարել երկրից դուրս։ Ըստ լրատվական գործակալությունների տեղեկությունների, 2010 թվականի հունվարին ԿԺԴՀ-ի մի քաղաքացի Չոն անունով հրապարակավ մահապատժի է ենթարկվել նախկինում ԿԺԴՀ-ից Հարավային Կորեա փախած իր ընկերոջը բջջային հեռախոսով զանգահարելու համար և պատմել նրան երկրում բրնձի գների և կենսապայմանների մասին[83][84]։

Կասկածվում է նաև, որ ԿԺԴՀ-իշխանությունները երբեմն արգելափակում են GPS ազդանշանը Հարավային Կորեայի հետ սահմաններում[85]։

Անձնական կյանքի անձեռնմխելիության իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային Կորեան, համաձայն Սահմանադրության, կոլեկտիվիստական պետություն է[21]։ Այս առումով պետությունը, ըստ տարբեր աղբյուրների[29], միջամտում է քաղաքացիների անձնական կյանքին։ ԿԺԴՀ-ի ողջ բնակչությունը ընդգրկված է «ժողովրդական խմբերում» (인민반, ինմինբան)։ Միջին հաշվով, մոտ 40 ընտանիք ընդգրկված է մեկ «ժողովրդական խմբում»։ Յուրաքանչյուր խումբ ղեկավարում է խմբապետը (반장 반장, ինմինբանջան)։ Նրա պարտականությունների մեջ են մտնում ժողովների և հասարակական աշխատանքների կազմակերպումը, ինչպես նաև խմբի ներսում կարգուկանոնի և քաղաքական բարեհուսության պահպանումը։ Առանց ինմինբանջանի համաձայնության ՝ հյուսիսկորեացին չի կարող մեկնել մեկ այլ քաղաք[29]։ Ինմինբանջանը ցանկացած պահի իրավասու է մտնել իր «ժողովրդական խմբի» անդամներից որևէ մեկի բնակարան[39], ինչը խախտում է Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրով երաշխավորված բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքը։ Ժողովրդական խմբերի գոյության փաստը ճանաչված է Հյուսիսային Կորեայի իշխանությունների կողմից։

Սեռական փոքրամասնությունների իրավունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պաշտոնապես Հյուսիսային Կորեան ժխտում է սեռական փոքրամասնությունների նկատմամբ ճնշողական վերաբերմունքը` դա ճանաչելով որպես բնածին գենետիկ առանձնահատկություն և նրանց նկատմամբ հարգանք է դրսևորում, բայց «մերժում է Արևմուտքում հանրաճանաչ գեյ մշակույթի շատ երևույթներ»[86]։

Տեղեկություններ հարկադիր մարմնավաճառության մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«A Woman’s Voice International» կազմակերպությունը հաստատում է, որ պետությունը ստիպում է 14 տարեկանից բարձր աղջիկներին ներգրավվել աշխատանքի այսպես կոչված «Կիպպիմ» (기쁨조) խմբում, որտեղ կան մարմնավաճառների խմբակներ։ Խմբի մյուս զբաղմունքներից են մերսումը և էրոտիկ պարերը։ Հայտնի է դարձել նաև, որ աղջիկները ստիպված են լինում ամուսնանալ Կիմ Չեն Իրի պահապանների կամ «ազգային հերոսների» հետ մինչև 25 տարեկան հասակը լրանալը[87]։

Սոցիալ-տնտեսական և մշակութային իրավունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առողջության պահպանման իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԿԺԴՀ Սահմանադրության համաձայն քաղաքացիները ունեն անվճար բուժօգնության իրավունք[21], բայց փախստականները հայտնում են, որ Հյուսիսային Կորեայի բժշկության որակը ծայրաստիճան վատ է, հետևաբար, բժշկական միջամտությունը կարող է վնասել հիվանդին[88]։

Ըստ CNN հեռուստաալիքի` ԿԺԴՀ-ում առողջապահական համակարգը 1997 թվականին մոտ էր կոլլապսի։ Հեռուստաալիքը հայտնում է, որ վկայակոչելով Կարմիր խաչին, հայտնում է, որ Հյուսիսային Կորեան իրականում դեղերի պաշար չունի[89]։ Ճանապարհորդական որոշ կայքեր նախազգուշացնում են ԿԺԴՀ այցելելու ցանկություն ունեցող մարդկանց, որ Հյուսիսային Կորեայում հիվանդանոցներում հաճախ բացակայում են դեղամիջոցները, ջեռուցումը, էլեկտրականությունը և հիմնական բժշկական պարագաները։ Հիվանդանոցներում հիվանդները չեն սնվում։ Արտակարգ իրավիճակների դեպքում մոտակայքում հեռախոս կարող է չլինել, որի պատճառով անհնար կլինի շտապօգնություն զանգահարել[90]։

Բնակարանի իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ ԿԺԴՀ Կառավարության[91] զեկույցի, երկրում անօթևաններ չկան, չնայած կան ընտանիքներ, որոնք ունեն բնակարանային պայմանների բարելավման կարիք, 2002 թվականի տվյալներով երկրում կային նման 186000 ընտանիքներ։ Ըստ Անդրեյ Լանկովի` Հյուսիսային Կորեայում բնակչության մեծամասնությունը բնակվում է գյուղական տիպի ավանդական մեկ հարկանի տներում։ Հաջորդ ամենատարածվածը «հարմմոն տներն» են` բազմահարկ շենքը, որի բոլոր հարկերում գտնվող բնակարանների դռները բացվում են շենքի գոտևորությամբ գտնվող ընդհանուր պատշգամբով։ «Հարմոններում» բնակարանների տարածքը սովորաբար կազմում է 10-12 մ²։ Նման տները կառուցվել են հիմնականում 1960-ականներին, դրանք կարելի է համարել խորհրդային խրուշչովկաների նմանօրինակը։ Հյուսիսային Կորեայի բարձրահարկ շենքերի մեկ այլ տեսակ է՝ «կենտրոնական միջանցքով տները», այդպիսի տների բնակարանների մակերեսը 15-20 մ² է։ Էլիտան ապրում է արևմտյան տիպի բարձրահարկ շենքերում` աստիճաններով։ Նման տներում բնակարանների տարածքը 60-80 մ² է։ Բոլոր տները, բացառությամբ Կորեական պատերազմից առաջ կառուցված շենքերի, համարվում են պետական սեփականություն։

Կրթության իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային Կորեան առաջին պետությունն էր Արևելյան Ասիայում[92], որը երեխաների համար ներդրեց համընդհանուր 7-ամյա կրթություն (դա տեղի ունեցավ 1956 թվականից)[93]։ ԿԺԴՀ-ում կրթությունն անվճար է[94]։ 1972 թվականին ԿԺԴՀ-ն աշխարհում առաջին անգամ ներդրեց համընդհանուր 11-ամյա միջնակարգ կրթության համակարգ, իսկ 2012 թվականին անցում իրականացվեց 12-ամյա միջնակարգ կրթության[92]։ Անդրեյ Լանկովը նշում է Հյուսիսային Կորեայի կրթական համակարգի ազգայնական և շովինիստական բնույթը[78]։

Ստեղծագործական գործունեության ազատության իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ մի շարք աղբյուրների[95]` ԿԺԴՀ-ում մշակութային գործունեությունը վերահսկվում է պետության կողմից։ Արգելվում է գործող պետական համակարգի քննադատության ցանկացած ձև։ Հյուսիսային Կորեայում արվեստի հիմնական թեման պետության առաջնորդների` Կիմ Իր Սենի, Կիմ Իլ Սենի և Կիմ Ջոնգ Ունի փառաբանումն է։ Երկրում ստեղծված երգերի, ֆիլմերի, գրքերի և թատերական ներկայացումների մեծ մասը նվիրված է նրանց։ Ըստ Լանկովի, Հյուսիսային Կորեայում ցանկացած գիրք, հոդված և համալսարանական դասախոսություն պետք է սկսվի Կիմ Իլ Սենից կամ Կիմ Ջոնգ Իլից մեջբերումով[78]։

Բարենպաստ շրջակա միջավայրի իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի 1968 թվականի դեկտեմբերի 3-ի բանաձևում նշվում էր մարդու իրավունքների պահպանման խնդրի կապը շրջակա միջավայրի իրավիճակի հետ։ Հյուսիսային Կորեայի իշխանությունների տեղեկություններով՝ ԿԺԴՀ-ն ակտիվ միջոցներ է ձեռնարկում ափամերձ և ծովային ռեսուրսների ռացիոնալ յուրացման համար։ ԿԺԴՀ-ն ընդունեց «Շրջակա միջավայրի պաշտպանության մասին» և «Ծովերի աղտոտումը կանխելու մասին» օրենքները։ 1994 թվականին Նամպհո քաղաքը ընտրվեց որպես ափամերձ շրջանների ինտեգրված խնամքի տեխնոլոգիաների փորձարկման տարածք։ Միջոցառումների ընթացքում փակվեցին Նամպհոյի գունավոր մետաղների ձեռնարկությունը, Նամպհոյի ապակու գործարանը և Թեդոնգան Կապի սարքավորումների արտադրության Թեդոնգան գործարանը։ Նամպհո քաղաքում և Վաու կղզու տարածքում ծովային լողափերը բաց են, իսկ Մոնգիմ նեղուցի տարածքը դարձել է մշակութային հանգստավայր։ Երկրի ավելի քան 10 շրջաններում բացվել են էկոլոգիական դիտարկման կետեր։ Առափնյա տարածքներում շրջակա միջավայրի կոմպլեքսային խնամքի վերաբերյալ ընդունված ծրագրի համաձայն, նախատեսվում է բարելավել մոնիտորինգի համակարգը և հաշվետվությունները ծովային բնապահպանության վերաբերյալ, պահպանել կայանները, ստեղծել շրջակա միջավայրի պահպանության հաստատություններ, ձեռնարկել պաշտպանական միջոցներ ծովային սննդարար միջավայրի վերարտադրության, կազմակերպել ծովային միջավայրն աղտոտող աղբյուրների դեմ ուղղված միջոցառումներ և վերականգնել աղտոտված ծովային ակվարիումները, ստեղծել ծովային ավազան թափվող կեղտաջրերի և թափոնների վերամշակման կայաններ, պայքարել ծովը նավթամթերքների և քիմիական նյութերի թափոններով աղտոտելու դեմ։

Վայրի բնության Համաշխարհային ֆոնդի զեկույցի համաձայն, մեկ շնչի հաշվով շրջակա միջավայրի աղտոտման առումով, ԿԺԴՀ-ն եղել է 80-րդ տեղում՝ զգալիորեն զիջելով աղտոտվածության տեսակետից այնպիսի երկրների, ինչպիսիք են Հարավային Կորեան, Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ը[96]։

Մի շարք աղբյուրներ հայտնում են ԿԺԴՀ-ում շրջակա միջավայրի լուրջ աղտոտման մասին[97][98]։ Այսպես, Արևելյան Ասիայի հետազոտությունների ինստիտուտի աշխատակից, հարավկորեացի գիտնական Կիմ Սունդջիկը, գրում է, որ ԿԺԴՀ-ում բարվոք էկոլոգիական վիճակի մասին Հյուսիսային Կորեայի հաղորդումները քարոզչություն են և իրականությանը չեն համապատասխանում։ Ըստ նրա տվյալների, հատկապես, աղտոտվածության մակարդակը բարձր է Ճապոնական ծովի ափին տեղակայված Հիննամ, Համհին, Չոնջին և Վոնսան քաղաքներում, ինչպես նաև Սինիյջու շրջանում։

Պարենային իրավիճակ։ Սով։[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Սովը ԿԺԴՀ-ում

90-ականներին ԿԺԴՀ-ի բնակչությունը տառապում էր քաղցից, որը, ըստ տարբեր գնահատականների, խլել էր 250000-3000000 մարդու կյանք[99]։ Որոշ փորձագետներ խոսում են մոտ ապագայում աղետի հավանական կրկնության մասին[100]։ Հյուսիսային Կորեայի կառավարությունը ընդունում է երկրում սովի առկայության փաստը և տնտեսական դժվարությունները` պնդելով, որ դրանք պայմանավորված են ԿԺԴՀ-ի դեմ տնտեսական պատժամիջոցներով։ Միևնույն ժամանակ, ՄԱԿ-ի հովանու ներքո գործող Համաշխարհային պարենային ծրագրի տնօրեն, Ջեյմս Մորիսը, որը իրականացնում է Հյուսիսային Կորեային պարենային օժանդակության տրամադրումը, պնդում է, որ «սովից միլիոնավոր զոհվածների» վերաբերյալ տվյալները չեն համապատասխանում իրականությանը և ստացվել են տվյալների ոչ ճիշտ ներկայացման և մեկնաբանման արդյունքում։ Նրա կարծիքով՝ վերջին տարիներին Հյուսիսային Կորեայում պարենային իրավիճակը զգալիորեն բարելավվել է, հիմնականում գյուղատնտեսության մեջ արտադրողականության բարձրացման և այլ երկրներից դոնորների աջակցության շնորհիվ[101]։ Անդրեյ Լանկովը նույնպես գտնում է սովի հետևանքով «երեք միլիոն զոհվածների» վերաբերյալ տվյալները ներկայացվել են քաղաքական նկատառումներով։ Նրա տվյալներով՝ մահվան դեպքերը կազմում են 500000-ից մինչև մեկ միլիոն մարդ[102]։

Փախստականներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Հիմնական հոդված.Փախստականներ Հյուսիսային Կորեայից
Հիմնական հոդված՝ Հյուսիսային Կորեայի լուսաբանումը ԶԼՄ-ներում § Փախստականներ

Գոյություն ունեցող քաղաքական և տնտեսական իրադրության պայմաններում հաճախակի են դառնում երկրից քաղաքացիների փախուստի դեպքերը (ինչպես նաև արտասահմանյան ուղևորություններից չվերադառնալու դեպքերը)։ Անդրեյ Լանկովի գնահատականներով, ներկայումս Չինաստանում են գտնվում ԿԺԴՀ-ից արտագաղթած 40000-ից մինչև 300000 փախստականներ[103]։ Մինչև 1996 թվականը սահմանը անօրինական հատելը համարվում էր ծանր հանցագործություն, սակայն հետագայում ԿԺԴՀ-ի իշխանությունները էականորեն մեղմացրին սահմանը հատողների նկատմամբ վարվող քաղաքականությունը և բավարարվում են անցակետերում կատարվող ոչ երկարաժամկետ բանտարկություններով[104]։

Որոշ դեպքերում անհաջող փորձերը հանգեցնում են հայրենադարձության (2008 թվականի մարտի 21-ին «Սեսիլ» ռեստորանում կայացած մամուլի ասուլիսում, փախստական Կիմ Սունին ասաց, որ փորձել է փախչել Չինաստան, բայց հայրենադարձել է) հետագա խոշտանգումների միջոցով։ Փախստականներն ու հայրենադարձվողները համարվում են երկրի վիճակի մասին տեղեկատվության հիմնական մատակարարները (օրինակ՝ փախստական Լի Սունգ Օքը, որը խոշտանգումների արդյունքում հաշմանդամ դարձավ, գրեց հուշերի գիրք՝ «Անպոչ կենդանիների աչքերը. Բանտային հիշողությունները հյուսիսկորեացի կնոջից»)։ 2004 թվականի կեսին Հարավային Կորեան Վիետնամից իր տարածք ընդունեց 460 հյուսիսկորեացի փախստականների։ ԿԺԴՀ-ն շատ ցավոտ արձագանքեց այս իրադարձությանը՝ մեղադրելով Հարավային Կորեայի իշխանություններին «Հյուսիսային Կորեայի քաղաքացիներին առևանգելու» մեջ։

Հյուսիսից հարավ ամենաբարձրաստիճան փախստականը համարվում է Հվան Չժան Յոպը (1923-2010)։ 90-ականներին նա զբաղեցնում էր ԿԺԴՀ-ի Աշխատանքային կուսակցության Կենտրոնական կոմիտեի քարտուղարի և խորհրդարանի նախագահի պաշտոնները և մեծ հարգանք էր վայելում, քանի որ համարվում էր չուչխե գաղափարախոսության ստեղծողներից մեկը և Կիմ Չեն Իրի ուսուցիչը, բայց 1997 թվականին Պեկին կատարած այցի ընթացքում Հվան Չժան Յոպը մտավ Հարավային Կորեայի դեսպանություն և քաղաքական ապաստան խնդրեց[105]։

Վկայությունների հուսալիության խնդիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փախստականները համարվում են մարդու իրավունքների խախտումների վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրման ամենատարածված աղբյուրը։ Նրանց ցուցմունքների հիման վրա իրավապաշտպան կազմակերպությունների փորձագետները զեկույցներ են ներկայացնում, 2013 թվականին դրանք լսվել են ԿԺԴՀ-ում մարդու իրավունքների հատուկ հանձնաժողովում։ Միևնույն ժամանակ, ռուս կորեագետ պատմաբաններ Կոնստանտին Ասմոլովը[106][107][108][109] և Ալեքսանդր Ժեբինը[110], ինչպես նաև արտասահմանյան մի շարք փորձագետներ[111][112][113][114][114][115][116][117][118][119][120][121], լուրջ կասկածներ են հայտնում բազմաթիվ փախստականների ցուցմունքների հիման վրա ստացված տեղեկատվության հուսալիության վերաբերյալ, և այդ վկայություններից մի քանիսը համարվում են ոչ ստույգ։

Օտարերկրյա քաղաքացիների առևանգումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Կորեայի քաղաքացիների առևանգումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

International Herald Tribune թերթը հայտնում է, որ Հյուսիսային Կորեայի հետախուզական գործակալությունները առևանգել են հարավկորեացի առնվազն մի քանի հարյուր քաղաքացիների։ Սեուլի կողմից ճանաչվել է առևանգման 485 դեպք[122]։ Ըստ Անդրեյ Լանկովի` սրանք հիմնականում այն մարդիկ էին, ովքեր գնացել էին ձկնորսության դեպի ապառազմականացված գոտի, նավաստիներ, ինչպես նաև գրավված ինքնաթիռների անձնակազմի անդամներ և ուղևորներ[123]։ Նրանցից ոմանք հետագայում համագործակցեցին ԿԺԴՀ իշխանությունների հետ, մասնավորապես դառնալով հետախույզներ, հետագայում Հարավային Կորեա ուղարկելու նպատակով։ Հարկ է նշել, որ Հարավային Կորեայի կառավարությունն ու հասարակությունը մեծ նշանակություն չեն տալիս այդ միջադեպերին[123]։

Ճապոնիայի հպատակների առևանգումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ ԿԺԴՀ-ի գործակալների կողմից ճապոնացիների առևանգումներ

Ըստ որոշ գնահատականների` Հյուսիսային Կորեայի հատուկ ծառայությունները առևանգել են Ճապոնիայի հպատակ 70-ից 80 քաղաքացի[124]։ Նրանցից 13-ի առևանգման փաստը ԿԺԴՀ իշխանությունները ճանաչել են 2002 թվականի սեպտեմբերի 17-ին, Ճապոնիայի վարչապետ Կոիձումիի և ԿԺԴՀ առաջնորդ Կիմ Չեն Իրի միջև կայացած հանդիպումից հետո։ Կիմը նշել էր, որ առևանգումները ԿԺԴՀ իշխանությունների հրամանով չեն իրականացվել, այլ դրանք կատարվել են «որոշ մարդկանց կողմից, ովքեր ցանկացել են ցուցադրել իրենց հերոսությունը»։ Այդ ժամանակ 13 առևանգվածներից 8-ը մահացել էին։ Ըստ Հյուսիսային Կորեայի իշխանությունների, դա տեղի է ունեցել հիվանդությունների և բնական աղետների հետևանքով։

Որոշ հետազոտողներ կարծում են, որ առևանգումները կատարվել են այն նպատակով, որ առևանգվածները ճապոներեն սովորեցնեն և պատմեն ճապոնական սովորույթների ու մշակույթի մասին ապագա հյուսիսկորեացի հետախույզներին[125]։

Ճապոնիայի կառավարությունը ընդունում է 17 մարդու առևանգման փաստը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ http://slon.ru/world/turizm_v_severnoy_koree-1011231.xhtml Андрей Ланьков: Как Северная Корея решила переманить туристов из Таиланда
  2. ↑ Забровская, Лариса. «Экономические реформы в КНДР, начало XXI в.». Արխիվացված է օրիգինալից (txt) 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2009 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  3. ↑ Около 20 туристов пострадали при обрушении моста в горах КНДР // РИА Новости, 15 октября 2007
  4. ↑ Южная Корея приостановила туры в КНДР из-за убийства туристки // Lenta.ru, 11 июля 2008
  5. ↑ Kate McGeown. (17 сентября 2003). «On holiday in North Korea» (անգլերեն). BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  6. ↑ 안드레이 란코프 (10 февраля 2008). «'개성관광'에는 뭔가 특별한 게 있는 것 같다» (կորեերեն). Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
  7. ↑ Андрей Ланьков: Как Северная Корея решила переманить туристов из Таиланда
  8. ↑ 8,0 8,1 «Korea, Democratic People's Republic of». Country Reports on Human Rights Practices (անգլերեն). Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 28 февраля 2005. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 октября 2008-ին.
  9. ↑ 박인호 (7 октября 2008). «친척방문 중국 간 北주민들 이제 안 돌아온다» (կորեերեն). Daily NK. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  10. ↑ «КНДР отвергает нападки США в вопросе прав человека — «Вашингтон должен стать объектом всеобщей критики»». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 10-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 «Основные права гражданина». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  12. ↑ «Country profile: North Korea» (անգլերեն). BBC. 7 августа 2008. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 5 октября 2008-ին.
  13. ↑ «Le journalisme au service du totalitarisme» (ֆրանսերեն). Репортёры без границ. 22 октября 2004. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 5 октября 2008-ին.
  14. ↑ «ООН резко осудила нарушения прав человека в Северной Корее». ???. 20 ноября 2006. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  15. ↑ «Третий комитет Генеральной Ассамблеи рекомендовал передать ситуацию с правами человека в КНДР в Международный уголовный суд». Центр новостей ООН. 18.11.2014. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  16. ↑ Цели закона о правах человека в Северной Корее строго гуманитарные
  17. ↑ Чин Бер. Махинация с «правами человека» — фактор дестабилизации // Корея сегодня. — Пхеньян, 2008. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  18. ↑ «В столице Европейского союза открывается конференция по правам человека в Северной Корее». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  19. ↑ За чтение Библии и Шекспира в КНДР ссылают в «особую зону» пожизненно
  20. ↑ 20,0 20,1 А. В. Юрковский. «Общая характеристика некоторых особенностей государственно-правового строительства в Корейской Народной Демократической Республике». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 9 октября 2008-ին.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 «Конституция КНДР». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  22. ↑ «Сомали — проблема детей в вооружённых конфликтах». Информационный центр ООН в Москве. 8 августа 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 8 октября 2008-ին.
  23. ↑ «Избранные международные соглашения о правах человека» (PDF). Международная амнистия. 2004. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2005 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 8 октября 2008-ին.
  24. ↑ Иванов А. М., Корчагин А. Г. Краткий обзор УК КНДР и УК Республики Корея // Законодательный опыт решения вопроса об уголовных наказаниях в соседних странах. — Правоведение, 2005. — С. 188—190.
  25. ↑ 25,0 25,1 «Situation of human rights in the Democratic People's Republic of Korea: Human Rights Resolution 2005/11» (անգլերեն). UN Commission on Human Rights. 14 апреля 2005. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  26. ↑ Хански Р., Шейнин М. «Обзор деятельности Комитета по правам человека // Прецедентные дела Комитета по правам человека» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 22 декабря 2008-ին.
  27. ↑ Helen-Louise Hunter. Songbun // Kim Il-song`s North Korea. — London, 1999. — P. 3—13. — 263 p. — ISBN 0-275-96296-2
  28. ↑ Sohn Kwang Joo (6 декабря 2007). «The Common Perception of North Korean Society among Youths» (անգլերեն). The Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 7 ноября 2008-ին.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 29,6 29,7 29,8 Ланьков А. Н. Репрессивный аппарат и контроль над населением в Северной Корее // Северная Корея: вчера и сегодня. Указ. соч.
  30. ↑ Tom Malinowski. (2006). «Advancing Human Rights in North Korea». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 15 сентября 2008-ին.
  31. ↑ Ланьков А. Н. (31 августа 2007). «Он был титулярный советник, она — генеральская дочь». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  32. ↑ «Charter Of Fundamental Rights Of The European Union» (PDF) (անգլերեն). Official Journal of the European Union. 14 декабря 2007. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 19 сентября 2008-ին.
  33. ↑ 33,0 33,1 Ланьков А. Н. Северокорейский репрессивный аппарат и контроль над населением в КНДР // КНДР вчера и сегодня. Указ. соч. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  34. ↑ Moon Sung Hwee. (2006). «Five Women Publicly Executed in Hoiryeong, North Hamkyung Province» (անգլերեն). Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 12 октября 2008-ին.
  35. ↑ «Democratic People's Republic of KOREA» (PDF) (անգլերեն). ООН. август 2006. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 12 октября 2008-ին.
  36. ↑ «Публичные казни стали чаще практиковаться в КНДР». NEWSru-Украина. 27 ноября 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 12 октября 2008-ին.
  37. ↑ «Власти Северной Кореи проводят публичные казни». НТВ. 18 марта 2005. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 12 октября 2008-ին.
  38. ↑ Human Rights Committee (27 августа 2001). «Concluding observations of the Human Rights Committee: Democratic People's Republic of Korea CCPR/CO/72/PRK Para. 4» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 22 декабря 2008-ին.
  39. ↑ 39,0 39,1 «Международный пакт о гражданских и политических правах». ООН. 16 декабря 1966. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 16 сентября 2008-ին.
  40. ↑ «Corée du Nord» (ֆրանսերեն). Международная амнистия. 19 ноября 2004. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 4 августа 2008-ին.
  41. ↑ «Document — North Korea: Fear of Torture / Ill-treatment» (անգլերեն). Международная амнистия. 19 ноября 2004. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 4 августа 2008-ին.
  42. ↑ «North Korea». Human Rights Overview (անգլերեն). Human Rights Watch. 2006. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 4 августа 2008-ին.
  43. ↑ Пьер Ригуло. Преступления, террор и секретность в Северной Корее // Чёрная книга коммунизма = Le Livre Noir Du Communisme: Crimes, Terreur et Repression. — 2-е изд. — М.: Три века истории, 2001. — 780 с. — ISBN 5934530372 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 Park In Ho. (24 марта 2008). «All Prisoners in North Korea, Tortured» (անգլերեն). The Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 Kim Song A. (3 мая 2007). ««Pigeon Torture, Willing to Surrender Life»» (անգլերեն). The Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  46. ↑ Ahn Myung Chul. (2 декабря 2005). «Fate of a Young Girl» (անգլերեն). The Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  47. ↑ Ahn Myung Chul. (13 декабря 2005). «Snake Torture» (անգլերեն). The Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  48. ↑ Yang Jung A. (31 марта 2005). «Probe a dog to steal its food» (անգլերեն). The Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  49. ↑ Antony Barnett. (1 февраля 2004). «Revealed: the gas chamber horror of North Korea's gulag» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 4 августа 2008-ին.
  50. ↑ «Северная Корея: информация об убийстве женщин и детей в газовых камерах – ложь». Полит.ру. 5 февраля 2004. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 5 октября 2008-ին.
  51. ↑ Shin Dong Hyuk. (29 апреля 2008). «A Review of the Yoduk Story Musical, by a Former Political Prisoner in the 14th Camp» (անգլերեն). The Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  52. ↑ «Testimony of Ms. Soon Ok Lee». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  53. ↑ «Индекс современного рабства». www.lenta.ru.
  54. ↑ Александр Подрабинек. (12 мая 2000). «Голодная смерть заменена расстрелом». Коммерсантъ. Վերցված է 24 сентября 2008-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  55. ↑ Dennis Halpin. (27 марта 2004). «I Have a Dream: The North Korea Freedom Day and the Korean-American Community» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2004 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  56. ↑ «Running Out of the Darkness» (անգլերեն). TIME Magazine. 24 апреля 2006. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 7 августа 2008-ին.
  57. ↑ «Access to Evil». BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  58. ↑ 58,0 58,1 Kang Chol-hwan. Указ. соч. — С. 95—96.
  59. ↑ «Selected Prison Camps in North Korea and their Locations». The Hidden Gulag. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 13 сентября 2008-ին.
  60. ↑ Северная Корея как идеальная антиутопия или традиционные корни авторитаризма в КНДР
  61. ↑ 61,0 61,1 강철환 수용소의 노래. — 서울, 2005. — 344 с. — ISBN 89-90959-12-8 03300
  62. ↑ Tom Head. «Human Rights in North Korea — North Korean Human Rights Abuses» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 7 октября 2008-ին.
  63. ↑ Carol Clark. (2001). «Kim Jong Il: 'Dear Leader' or demon?» (անգլերեն). CNN. Արխիվացված օրիգինալից 2000 թ․ օգոստոսի 17-ին. Վերցված է 8 октября 2008-ին.
  64. ↑ Асмолов К. В. (2003). «Северная Корея как идеальная антиутопия или традиционные корни авторитаризма в КНДР». Путь Востока. Վերցված է 8 октября 2008-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  65. ↑ Ланьков А. Н. (6 декабря 2004). «Несколькими портретами меньше». Эксперт. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 8 октября 2008-ին.
  66. ↑ «Korea, Democratic People's Republic of». Country Reports on Human Rights Practices (անգլերեն). Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 2001. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 8 октября 2008-ին.
  67. ↑ Kang Chol-hwan. Aquariums of Pyongyang. — NY: Basic Books, 2005.
  68. ↑ Park Young Cheon. (17 апреля 2006). «NK «Missionaries are 'Spies', Lets Deter Infiltration of Them»» (անգլերեն). The Daily NK. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  69. ↑ Michelle Vu. «New Reports Tell of Executions, Torture of Christians in North Korea» (անգլերեն). Christian Today. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 18 сентября 2008-ին.
  70. ↑ Ланьков А. Н. Пхеньян и пхеньянцы (Заметки советского стажёра) // Северная Корея: вчера и сегодня. Указ. соч.
  71. ↑ [1] РИАН, 4 февраля 2014
  72. ↑ Ланьков А. Н. Разгром некоммунистических партий в КНДР (1945—1959) // КНДР вчера и сегодня. Указ. соч. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  73. ↑ 73,0 73,1 «Nation under a nuclear cloud: «Racially impure» children killed». The Times Online. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  74. ↑ «UN: North Korea puts disabled in camps». Disabled Peoples' International. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  75. ↑ «Власти КНДР лишают своих граждан права на питание, а инвалидов выселяют из столицы». ООН. 23 октября 2006. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 7 октября 2008-ին.
  76. ↑ Kim Hyun Sik. The Secret History of Kim Jong Il // Foreign Policy. — 2008. — № Sep/Oct. — С. 51. Архивировано из первоисточника 27 Դեկտեմբերի 2008.
  77. ↑ «Спортивная арена для инвалидов // Корея Сегодня, 2013, № 12, с. 25-26» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 23-ին.
  78. ↑ 78,0 78,1 78,2 Ланьков А. Н. Официальная пропаганда в КНДР: идеи и методы // Северная Корея: вчера и сегодня. Указ. соч.
  79. ↑ Лидер КНДР, где запрещен Интернет, призвал расширять внутреннюю компьютерную сеть страны
  80. ↑ «Жителей Северной Кореи казнят за использование мобильников». Travel.ru. 18 июня 2007, 05:53. Վերցված է 22 февраля 2010-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  81. ↑ «В КНДР отобрали у граждан сотовые телефоны и запретили пользоваться мобильной связью». NEWSru.com. 1 июня 2004, 12:37. Վերցված է 22 февраля 2010-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  82. ↑ «В Северной Корее появилась своя сотовая сеть». Travel.ru. 02 марта 2009, 15:27. Վերցված է 22 февраля 2010-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  83. ↑ «Гражданина КНДР казнили за телефонный звонок в Южную Корею». Lenta.ru. 4 марта 2010. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 14-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  84. ↑ YONHAP NEWS
  85. ↑ «3Dnews — Северная Корея глушит сигнал GPS?». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  86. ↑ «DPRK-FAQ». Official Webpage of The Democratic People's Republic of Korea. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  87. ↑ «Intervention Agenda Item 12: Elimination of Violence Against Women Արխիվացված 2012-03-06 Wayback Machine» at the United Nations Commission on Human Rights in April 2004; speaker: Ji Sun JEONG for A Woman’s Voice International
  88. ↑ Kang Chol-hwan. Указ. соч. — С. 165.
  89. ↑ Mike Chinoy. (6 ноября 1997). «Red Cross: North Korea medical system near collapse» (անգլերեն). CNN. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 20 сентября 2008-ին.
  90. ↑ «North Korea». East Asia (անգլերեն). 21 июля 2003. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 20 сентября 2008-ին.
  91. ↑ ОСУЩЕСТВЛЕНИЕ МЕЖДУНАРОДНОГО ПАКТА ОБ ЭКОНОМИЧЕСКИХ, СОЦИАЛЬНЫХ И КУЛЬТУРНЫХ ПРАВАХ. Вторые периодические доклады, представляемые государствами-участниками в соответствии со статьями 16 и 17 Пакта
  92. ↑ 92,0 92,1 Среднее обязательное обучение в КНДР
  93. ↑ http://shr.aaas.org/article15/State_Reports/Korea%20(Peoples'%20Dem%20Rep%20of)/Second_report_Rus.pdf ОСУЩЕСТВЛЕНИЕ МЕЖДУНАРОДНОГО ПАКТА ОБ ЭКОНОМИЧЕСКИХ, СОЦИАЛЬНЫХ И КУЛЬТУРНЫХ ПРАВАХ — Корейская народно-демократическая республика, 2002
  94. ↑ «Country Profile: North Korea» (PDF) (անգլերեն). Библиотека Конгресса США. июль 2007. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 4 октября 2008-ին.
  95. ↑ Sonia Ryang. (2007). «Culture of North Korea». Countries and Their Cultures (անգլերեն). Վերցված է 19 сентября 2008-ին.
  96. ↑ «Всемирный фонд дикой природы. Доклад «Живая планета», 2004» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2005 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  97. ↑ David J. Tenenbaum. (январь 2005). «International Health: North Korean Catastrophe» (անգլերեն). Environ Health Perspect. Վերցված է 19 сентября 2008-ին.
  98. ↑ «North Korea: First-Ever UN Environmental Study» (անգլերեն). United Nations. 2 сентября 2004. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 19 сентября 2008-ին.
  99. ↑ «Генсек ООН обещает помощь жертвам наводнения в КНДР». Русская служба Би-би-си. 15 августа 2007. Վերցված է 20 сентября 2008-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  100. ↑ Олег Кирьянов. (1 апреля 2008). «Всемирная продовольственная программа предупреждает о голоде в КНДР». «Российская газета». Վերցված է 20 сентября 2008-ին.
  101. ↑ «Джеймс Моррис: данные о миллионах жертв голода в КНДР не соответствуют действительности». Сеульский вестник. 23 сентября 2005. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 5 октября 2008-ին.
  102. ↑ Андрей Ланьков. (6 января 2008). «Крайности сходятся». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 20 сентября 2008-ին.
  103. ↑ Ланьков А. Н. — Заметка в блоге А. Н. Ланькова (10 сентября 2007). «300 тыс.? 30 тыс.?». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 7 августа 2008-ին.
  104. ↑ Ланьков А. Н. Корейские беженцы в Северо-Восточном Китае // Проблемы истории, филологии, культуры. — М.–Магнитогорск, 2001. — С. 252—260. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  105. ↑ Умер главный враг Ким Чен Ира
  106. ↑ Судим с кенгуру или без? (к работе спецкомиссии ООН по правам человека в КНДР)
  107. ↑ Ну вот вам кратенько…
  108. ↑ ЖЖ К. В. Асмолова
  109. ↑ Асмолов К. В. Так называемые "карьерные перебежчики" из КНДР: проблема достоверности показаний // ХХХ Международный научный конгресс по источниковедению и историографии стран Азии и Африки: К 150-летию академика В. В. Бартольда (1869-1930). 19-21 июня 2019 г. : Материалы конгресса. — Т. 2. — Изд-во Студия НП-Принт СПб, 2019. — С. 203–210.
  110. ↑ Сеульская утятина вызвала изжогу. Где правда?
  111. ↑ Fragkiska Megaloudi "A General, a 'Nap' and an Execution: How the Media Report on North Korea", Huffington Post, 14 May 2016
  112. ↑ Patricia Nilsson "The benefits – and challenges – of verifying North Korean defector testimony", NK News, 11 January 2017
  113. ↑ Barbara Demick "On Firewood, Fuel, and Fake News — North Korea as a Source of Urban Legends", Los Angeles Review of Books, 27 January 2017
  114. ↑ 114,0 114,1 "Should N.Korean defectors become celebrities?", NK News, 9 February 2016
  115. ↑ Hyung Gu Lynn (2007). Bipolar Orders: The Two Koreas since 1989. Zed Books. p. 94.
  116. ↑ "Why do North Korean defector testimonies so often fall apart?", The Guardian, 13 October 2015
  117. ↑ "Prominent N. Korean defector Shin Dong-hyuk admits parts of story are inaccurate", Washington Post, 17 January 2015
  118. ↑ "U.N. Council Takes Up Question of Rights in North Korea", The New York Times, April 17, 2014
  119. ↑ "UN dismisses North Korea’s claim that damning human rights report is invalid", The Guardian, Jan 21, 2015
  120. ↑ "North Korea Uses Defector’s Partial Retraction to Lash Out at Washington", The New York Times, January 20, 2015
  121. ↑ "Prominent North Korean Defector Recants Parts of His Story of Captivity", The New York Times, January 19, 2015
  122. ↑ Choe Sang-Hun. (21 апреля 2006). «Abductions unite South Korea and Japan» (անգլերեն). International Herald Tribune. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 7 августа 2008-ին.
  123. ↑ 123,0 123,1 Andrei Lankov. «Body snatching, North Korean style» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  124. ↑ «N. Korean defector says 70-80 Japanese abducted by North». Asian Political News (Kyodo). Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.
  125. ↑ Justin McCurry. «North Korea's kidnap victims return home after 25 years». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 3 августа 2008-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԿԺԴՀ նախկին քաղաքացիների հուշերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • No Kum-Sok. A MiG-15 to Freedom: Memoir of the Wartime North Korean Defector Who First Delivered the Secret Fighter Jet to the Americans in 1953. — Jefferson: McFarland & Co, 1996.
  • Soon Ok Lee. Eyes of the Tailless Animals: Prison Memoirs of a North Korean Woman. — Bartlesville, 1999.
  • 강철환. 수용소의 노래 / 강철환. — 서울 : 시대정신, 2005. — 344 쪽. — ISBN 8-990-95914-4.
  • 이한영. 대동강 로열패밀리 서울잠행 14년 / 이한영. — 서울 : 동아 일보, 1996. — 374 쪽. — ISBN 8-970-90110-8.
  • 성혜랑. 등나무집 : 성혜랑 자서전 / 성혜랑. — 서울 : 지식 나라, 2000. — 528 쪽. — ISBN 8-983-75538-5.
  • 姜哲煥. 平壌の水槽 : 北朝鮮地獄の強制収容所 / 姜哲煥[著]. — 東京 : ポプラ社, 2003. — 292頁. — ISBN 4-591-07815-9.

ԿԺԴՀ-ի մասնագետների գրքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարդու իրավունքները Հյուսիսային Կորեայում» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մարդու_իրավունքները_Հյուսիսային_Կորեայում&oldid=9722717» էջից