Հենրիկ Դամ
| Հենրիկ Դամ դան․՝ Carl Peter Henrik Dam | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | փետրվարի 21, 1895[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Կոպենհագեն, Դանիա[4] |
| Մահացել է | ապրիլի 17, 1976[3][5] (81 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Կոպենհագեն, Դանիա[4] |
| Գերեզման | Bispebjerg Cemetery |
| Քաղաքացիություն |  Դանիա |
| Կրթություն | Դանիական տեխնիկական համալսարան և Գրացի համալսարան |
| Մասնագիտություն | կենսաքիմիկոս, բժիշկ, մանկավարժ, համալսարանի պրոֆեսոր, քիմիկոս և ֆիզիոլոգ |
| Աշխատավայր | Դանիական տեխնիկական համալսարան և Կոպենհագենի համալսարան |
| Պարգևներ և մրցանակներ | Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակ[6][7] |
| Henrik Carl Peter Dam Վիքիպահեստում | |
Կառլ Պետեր Հենրիկ Դամ (դան․՝ Carl Peter Henrik Dam, փետրվարի 21, 1895[1][2][3][…], Կոպենհագեն, Դանիա[4] - ապրիլի 17, 1976[3][5], Կոպենհագեն, Դանիա[4]), դանիացի կենսաքիմիկ և ֆիզիոլոգ:
Դամը, համատեղ աշխատելով Էդվարդ Դոյզիի հետ, 1943 թվականին արժանացել է Նոբելյան մրցանակի վիտամին K-ն հայտնաբերելու և իր կատարած՝ մարդու ֆիզիոլոգիային վերաբերող աշխատանքի համար: Դամի փորձարկումների հիմքում ընկած էր հավերին խոլեսթերինից զուրկ սննդով կերակրելը[8]: Վերջինս իր առաջին փորձարկումները կատարել է Օնտարիոյի գյուղատնտեսական համալսարանում[9]: Մաքֆարլեյնը,Գրահամը և Ռիչարդսոնը, աշխատելով Օնտարիոյի գյուղատնտեսական համալսարանում՝ ճտերի կերակրման ծրագրի շրջանակներում, կիրառել են քլորոֆորմ՝ հավի մսից ճարպը հեռացնելու նպատակով: Նրանք նկատել են, որ այն ճտերի մոտ, որոնց կերակրել են ճարպազերծված սննդով, առաջացել են արյունազեղումներ արյունահոսությունների տեսքով [10]: Դամը պարզեց, որ հավերի սննդակարգում խոլեսթերին ավելացնելիս չեն շտկվում ստեղծված թերությունները: Նաև, հասկացավ, որ խոլեսթերինազերծելիս օրգանիզմից դուրս է բերվում տարբերակված վիտամին, որը պատասխանատու է կոագուլյացիային: Նոր հայտնաբերված վիտամինը ստացել է K անվանումը: Առաջին նյութերը հրապարակվել են գերմանական ամսագրերում Koagulationsvitamin անունով:
1920 թվականին Կոպենհագենի պլիտեխնիկական ինստիտուտում (այժմ՝ Դանիայի տեխնիկական համալսարան) ստացել է քիմիայի բակալավրի աստիճան և նշանակվել է քիմիայի ուսուցչի օգնական գյուղատնտեսության և անասնաբուժության դպրոցում: 1923 թվականին Դամը Կոպենհագենի ինստիտուտում՝ Ֆիզիոլոգիական լաբորատորիայում, ստացել է կենսաքիմիայի ուսուցչի պաշտոն: 1925 թվականից նա Ֆրից Պրեգլի անվան Գրացի համալսարանում սովորել է մանրէաբանություն, սակայն 1928 թվականին վերադարձել է Կոպենհագենի համալսարան, որտեղ կենսաքիմիայի ինստիտուտում նշանակվել էր պրոֆեսորի օգնական, այնուհետև, նաև, պրոֆեսոր: Կոպենհագենի համալսարանում պրոֆեսոր եղած ժամանակ, նա հիմնականում աշխատում էր արտասահմանում, իսկ 1934 թվականին Կոպենհագենի համալսարանին ներկայացրեց "Nogle Undersøgelser over Sterinernes Biologiske Betydning" (ստերինների կենսաբանական նշանակության մասին որոշ հետազոտություններ) վերնագրով ատենախոսություն և ստացավ կենսաքիմիայի գծով փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։
1942 և 1945 թվականների ընթացքում Դամը եղել է Ռոչեստեր համալսարանի գլխավոր գիտաշխատողը: Սա այն ժամանակաշրջանն էր, երբ նա պարգևատրվել էր Նոբելյան մրցանակով: 1951 թվականին, նա առաջիններից էր, որոնք մասնակցել են Նոբելյան դափնեկիրների հանդիպումներին[11]:
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Энциклопедия Брокгауз (գերմ.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library, Austrian National Library Record #101354630 // Общий нормативный контроль (GND) — 2012—2016.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 https://biografiskleksikon.lex.dk/Henrik_Dam / C. F. Bricka
- ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1943/
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
- ↑ Dam H (1935)։ «The Antihæmorrhagic Vitamin of the Chick.: Occurrence And Chemical Nature»։ Nature 135 (3417): 652–653։ doi:10.1038/135652b0
- ↑ Dam H (1941)։ «The discovery of vitamin K, its biological functions and therapeutical application»։ Nobel Prize Laureate Lecture
- ↑ McAlister VC (2006)։ «Control of coagulation: a gift of Canadian agriculture»։ Clin Invest Med 29 (6): 373–377։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-03-06-ին
- ↑ «1st Lindau Nobel Laureate Meeting - Laureates»։ www.mediatheque.lindau-nobel.org։ Վերցված է 2018-01-09
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Հենրիկ Դամ Վիքիպահեստում |
|---|
- including the Nobel Lecture on December 12, 1946 The Discovery of Vitamin K, Its Biological Functions and Therapeutical Application
| ||||||||||||||||
- Փետրվարի 21 ծնունդներ
- 1895 ծնունդներ
- Կոպենհագեն քաղաքում ծնվածներ
- Ապրիլի 17 մահեր
- 1976 մահեր
- Կոպենհագեն քաղաքում մահացածներ
- Գրացի համալսարանի շրջանավարտներ
- Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի բնագավառում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Դանիացի նոբելյան մրցանակակիրներ
- Դանիացի գիտնականներ
- Դանիացի քիմիկոսներ
- Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ
- Դանիացի բժիշկներ
- Կոպենհագենի համալսարանի շրջանավարտներ
- Նոբելյան մրցանակակիրներ