Հարավաֆրիկյան Հանրապետության աշխարհագրություն

Հարավային Աֆրիկան գտնվում է Աֆրիկայի Հարավային ծայրում։ Ափամերձ գծի երկարությունը 2,798 կիլոմետր է։ Հարավային Աֆրիկան ունի 1,221,037 կիլոմետր² տարածք, երկիրը տարածքով 24-րդն է աշխարհում (Մալիից հետո)։ Հարավային Աֆրիկայի ամենաբարձր կետը Նջեսուտի լեռն է Վիշապի լեռներում։

Սահմանակից է Բոտսվանա, Լեսոտո, Մոզամբիկ, Նամիբիա, Սվազիլենդ, Զիմբաբվե։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Աֆրիկան ներկայացնում է մի շարք կլիմայական գոտիներ՝ Նամիբ չոր անապատից մինչև մերձարևադարձային տարածքներ Արևելքում՝ Մոզամբիկի սահմանին և Հնդկական օվկիանոսի ափին։ Արևելքում տեղանքն արագորեն բարձրանում է՝ կազմելով Վիշապի լեռներ և անցնելով ավելի շատ ներքին Սարահարթ, որը կոչվում է վելդ։

Շրջաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Աֆրիկայի ներքին տարածքները մեծ, համեմատաբար հարթ և հազվագյուտ բնակեցված տարածքներ են, որոնք հայտնի են որպես Կառու (իր տարածքում ներառում է երկու էկոռեգիոններ որոնք կենսաբազմազանության կարևոր օջախ են)։ Հյութեղ Կարու և նամա Կարու, որը չորանում է Նամիբ անապատին մոտենալուն պես։ Արևելյան ափն ավելի լավ է խոնավանում և ունի արևադարձային կլիմային մոտ կլիմա։ Երկրի ծայրահեղ հարավ-արևմուտքում կլիման նման է Միջերկրածովյան կլիմային՝ անձրևոտ ձմեռներով և տաք, չոր ամառներով։ Այնտեղ է գտնվում ֆինբոս բիոմը։

Ազատ պետության տարածքը հարթ տարածք է, որը գտնվում է բարձր սարահարթի կենտրոնում՝ Վաալ վելդ գետից հյուսիս։ Որն ավելի լավ է խոնավանում և այդ պայմաններում չի ենթարկվում բարձր ջերմաստիճանների ազդեցությանը։ Յոհանեսբուրգ քաղաքը, գտնվելով վելդի կենտրոնում 1740 մետր բարձրության վրա, տարեկան ստանում է 760 մմ տեղումներ։ Այս վայրերում ձմեռները ցուրտ են, ձյունը հազվադեպ է տեղում։

Յոհանեսբուրգից հյուսիս վելդայի բարձր սարահարթը անցնում է բուշվելդ, որը ծովի մակարդակից համեմատաբար ցածր է, չոր խառը անտառների տարածք է։ Բարձր վելդից արևելք ցածր վելդը իջնում է Հնդկական օվկիանոս, որը բնութագրվում է բարձր ջերմաստիճաններով. այս տարածաշրջանում ինտենսիվ գյուղատնտեսություն է իրականացվում։ Հարավ-արևելքից վելդը սահմանափակվում է բարձր Վիշապի լեռներով, որտեղ կարելի է դահուկներ վարել։ Ամենացածր ջերմաստիճանը գրանցվել է Բեֆելսֆոնտեյնում (Արևելյան Քեյփ)՝ 18,6 °C^[1]։ Ամենաբարձր ջերմաստիճանը տեղի է ունենում երկրի ներսում. 1948 թվականին Ուփինգթոնի մոտակայքում գտնվող Կալահարիում գրանցվել է 51,7 °C ջերմաստիճան^[2]^[3]։

Կենդանական աշխարհ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Աֆրիկայի Հանրապետության կենդանական աշխարհը եվրոպական գաղութացման սկզբից ենթարկվել է մեծ փոփոխության։ Խոշոր կենդանիների շատ տեսակներ գրեթե ոչնչացված են և պահպանվել են միայն արգելոցներում և ազգային պարկերում. որոշ տեսակներ հետ են մղվում դեպի հյուսիս (փիղ, ռնգեղջյուր, զեբրա, ընձուղտ, առյուծ, ջայլամ)։ Բնորոշ և մասամբ էնդեմիկ են ոսկեզօծները, երկարակյացները, շեփորատափը, ցատկող այծքաղը, շագանակագույն բորենին։ Միջատներից շատ են տերմիտները. տարածված են ցեցե ճանճը, մալարիայի մոծակները։

Թռչունների կենդանական աշխարհը բավականին հարուստ է (ընդհանուր առմամբ կա 877 տեսակ^[4]). ներկարարներ, պինգվիններ, մրրկահավեր և այլն։

Ռազմա-աշխարհագրական բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխարհագրական դիրքը թույլ է տվել Հարավային Աֆրիկային վերահսկել Աֆրիկյան մայրցամաքի ամբողջ հարավային մասը և ծովային հաղորդակցությունները Ատլանտյան օվկիանոսից Հնդկական օվկիանոս և հակառակը։ Ազգային զինված ուժերի ձևավորումից ի վեր երկիրն ի վիճակի է եղել խոշոր տարածաշրջանային պատերազմ մղել անդրօվկիանոսյան ցանկացած հակառակորդի դեմ (ինչը հստակ ցույց են տվել անգլո-բուրական պատերազմները), այլ երկրների սահմանամերձ Աֆրիկյան գաղութները, որոնք հետագայում դարձել են անկախ պետություններ, երբեք չեն դիտարկվել որպես նրա հավանական հակառակորդներ, միայն վերցվել են համաշխարհային տերությունների հետ դիմակայության համատեքստում Հարավաֆրիկյան տարածաշրջանի վերահսկողության համար, որպես նրանցից կախված տարածքներ^[5]։

Սառը պատերազմի ժամանակ երկիրը պատրաստակամորեն ընդունեց ժամանակի երկու գերտերությունների՝ ԽՍՀՄ-ի և ԱՄՆ-ի մարտահրավերը^[6]։ Հարավաֆրիկացի ստրատեգները փաստել են, որ երկիրը մշտական միջազգային առճակատման մեջ է գտնվում հիմնադրումից ի վեր, ՀԱՀ-ն իրենց կարծիքով «անընդհատ կռվում է ամբողջ աշխարհի հետ, լինի դա գաղափարախոսության, առևտրի, դիվանագիտության, ֆինանսների, գիտության, տեխնոլոգիաների կամ որևէ այլ ոլորտ»^[6]։ Մինչև ապարտեիդի ռեժիմի ավարտը և տեղի սևամորթ մեծամասնության իշխանության գալը, Հարավային Աֆրիկան Սահարայից հյուսիս ընկած միակ երկիրն էր, որն ուներ բավարար արդյունաբերական ներուժ և զարգացած տրանսպորտային և լոգիստիկ ենթակառուցվածք՝ իր և հարևան արբանյակային երկրների հուսալի պաշտպանության համակարգը պահպանելու համար ցամաքում, ծովում և օդում^[7]։

Չնայած այն հանգամանքին, որ տեխնիկական առումով նրա զինված ուժերը մեծապես կախված էին արտասահմանից ռազմական տեխնիկայի մատակարարումներից, ներմուծումը կազմակերպվեց շատ գրագետ և երբեք կախված չէր մեկ մատակարարից, ինչը զարգացած ազգային ռազմարդյունաբերական համալիրի հետ միասին նվազեցնում էր շրջափակման դեպքում առանց դիմադրության միջոցների մնալու ռիսկը։ Վերը նշված բոլորը մարտունակ վիճակում էին պահվում շատ փոքր միջոցների դիմաց՝ մրցակիցների ռազմական ծախսերի համեմատությամբ չգերազանցելով ՀՆԱ-ի 2,5 տոկոսը միջազգային լարվածության աճի պիկ ժամանակահատվածներում^[8]։ Հարավային Աֆրիկայի ռազմարդյունաբերական համալիրը արտադրում էր ռազմական նշանակության արտադրանքի լայն տեսականի ՝ փոքր զենքից, ավտո և զրահատեխնիկայից մինչև մարտավարական հրթիռային զենք, ՀՕՊ համակարգեր, մարտական ինքնաթիռներ և էլեկտրոնային հաշվողական տեխնիկա ՝ միաժամանակ մասնակցելով միջազգային ռազմատեխնիկական համագործակցության բազմաթիվ ծրագրերի տարբեր երկրների հետ, որոնք պահպանում են չեզոքություն նրա հետ հարաբերություններում (առաջին հերթին ՝ Գերմանիա և Ֆրանսիա)^[6]։ Հարավաֆրիկյան Հանրապետության ռազմարդյունաբերության ձեռնարկությունների տեղակայումն ինքնին երկիրը պաշտպանում էր պոտենցիալ ագրեսորների կանխարգելիչ հարվածից։ Հարավաֆրիկյան Հանրապետության ռազմարդյունաբերական համալիրի արդյունաբերական «սիրտը» Յոհանեսբուրգի արդյունաբերական շրջանն էր՝ Յոհանեսբուրգում և Պրետորիայում ծանր արդյունաբերության ձեռնարկությունների ամենամեծ կենտրոնացումով, ուստի Հարավաֆրիկյան Հանրապետության ռազմարդյունաբերությանը ջախջախիչ հարված հասցնելու համար պահանջվում էր մեծ ճանապարհ անցնել ափամերձ գոտուց դեպի երկրի խորքը^[9]։

Հարավային Աֆրիկայի թուլությունը մի կողմից հակահրթիռային պաշտպանության համակարգի բացակայությունն էր, որը համեմատելի էր արևմտյան գործընկերների հետ, իսկ մյուս կողմից՝ նրա հիդրոէներգետիկ համալիրը, երկրի ջրամատակարարման և ներքին ջրային ռեսուրսների համակարգը, որպես ամբողջություն, ինչը կանխորոշեց Հարավային Աֆրիկայում ծովային և գետային նավահանգիստների, ամբարտակների և հիդրոինստրուկտուրայի այլ օբյեկտների ջրային տարածքի պաշտպանության բարձրակարգ համակարգի հայտնվելը, ինչպես նաև bopl-ի շատ որակավորված և լավ պատրաստված ստորաբաժանումները, Հարավային Աֆրիկան հակամարտում էր Հարավաֆրիկյան Հանրապետության հետ։ Սա երկրի գոյատևման պայմաններից մեկն էր հակառակորդների հետ դիմակայության պայմաններում, որոնք գրեթե բոլոր առումներով բազմիցս գերազանցում էին Հարավային Աֆրիկան՝ բացառությամբ նրա հիմնական առավելության, որը թելադրված էր երկրի աշխարհագրական դիրքով^[9]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Coldest Place in South Africa». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Weather SA
↑ «SouthAfrica.info: South Africa's geography». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
↑ «ЮАР — по-настоящему солнечная страна». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
↑ «Список видов птиц ЮАР». dibird.com.
↑ Gann, 1972, էջ 69
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Gann, 1972, էջ 70
↑ Gann, 1972, էջեր 69—70
↑ Gann, 1972, էջեր 70—71
↑ ^9,0 ^9,1 Gann, 1972, էջ 72

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Gann, Lewis H. Southern Africa: The Military Outlook. // Military Review. — July 1972. — Vol. 52 — No. 7 — P. 59-72 — ISSN 0026-4148.

Այլ հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«География ЮАР». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 6-ին. на сайте «Про ЮАР»

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հարավաֆրիկյան Հանրապետության աշխարհագրություն» հոդվածին։

[1] «Coldest Place in South Africa». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Weather SA

[2] «SouthAfrica.info: South Africa's geography». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.

[sun-3] «ЮАР — по-настоящему солнечная страна». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.

[4] «Список видов птиц ЮАР». dibird.com.

[Gann—1972——69-5] Gann, 1972, էջ 69

[Gann—1972——70-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Gann, 1972, էջ 70

[Gann—1972——69—70-7] Gann, 1972, էջեր 69—70

[Gann—1972——70—71-8] Gann, 1972, էջեր 70—71

[Gann—1972——72-9] 9,0 ^9,1 Gann, 1972, էջ 72

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]