Կառլ Չեռնի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կառլ Չեռնի
Carl Czerny.jpeg
Բնօրինակ անունգերմ.՝ Carl Czerny
Ծնվել էփետրվարի 21, 1791(1791-02-21)[1] կամ փետրվարի 20, 1791(1791-02-20)[2]
Վիեննա, Հաբսբուրգի միապետություն[3][4][2]
ԵրկիրFlag of the Habsburg Monarchy.svg Ավստրիական կայսրություն
Մահացել էհուլիսի 15, 1857(1857-07-15)[1][5][4][…] (66 տարեկան)
Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն[3][4][2]
ԳերեզմանՎիենայի կենտրոնական գերեզմանատուն
Ժանրերդասական երաժշտություն
Մասնագիտությունդաշնակահար, կոմպոզիտոր, երաժշտագետ, երաժշտություն տեսաբան և երաժշտության ուսուցիչ
Գործիքներդաշնամուր
ԿրթությունՎիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան
Commons-logo.svg Carl Czerny Վիքիպահեստում

Կառլ Չեռնի (գերմ.՝ Carl Czerny, փետրվարի 21, 1791(1791-02-21)[1] կամ փետրվարի 20, 1791(1791-02-20)[2], Վիեննա, Հաբսբուրգի միապետություն[3][4][2] - հուլիսի 15, 1857(1857-07-15)[1][5][4][…], Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն[3][4][2]), ավստրիացի դաշնակահար-մանկավարժ և կոմպոզիտոր։ Ազգությամբ չեխ է։

Սովորել է հոր՝ Վենցել Չեռնիի, 1801-1803 թվականներին՝ Լյուդվիգ վան Բեթհովենի մոտ։

19-րդ դարի 1-ին կեսի վիեննական դաշնամուրային դպրոցի հիմնադիրն է։ Աշակերտներից են Ֆերենց Լիստը, Թեոդոր Լեշետիցկին, Պ․ Դյոլերը, Թեոդոր Կուլլակը։ Հեղինակ է 1000-ից ավելի գործերի (սիմֆոնիկ, կամերային-գործիքային, եկեղեցական և այլն)։ Ժառանգության հիմնական մասը դաշնամուրային երկերն են (այդ թվում՝ այլ կոմպոզիտորների գործերի խմբագրումներ և վերադաշնակումներ)։ Մանկավարժական պրակտիկայում օգտագործվում են նրա էտյուդները։ Չեռնիի կոմպոզիտորական և դաշնամուրային սկզբունքները կապված են կլասիցիզմի և ռոմանտիկ ուղղությանը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կառլ Չեռնին ծնվել է Վիեննայում և մկրտվել Սուրբ Լեոպոլդի եկեղեցում[6]։ Ծնողներն ունեին չեխական ծագում։ Ծնողները Կառլի հետ չեխերեն էին խոսում։ Չեռնիի ընտանիքը երաժշտական ընտանիք էր․ պապը ջութակահար էր Նիմբուրկում՝ Պրահայի մոտ, հայրը՝ Վենզելը, հոբոյահար, երգեհոնահար և դաշնակահար էր[7]։ Երբ Չեռնին 6 ամսական էր, հայրը աշխատանքի ընդունվեց Լեհաստանի կալվածքներից մեկում որպես դաշնամուրի ուսուցիչ, ընտանիքը տեղափոխվեց Լեհաստան, որտեղ բնակություն հաստատեց մինչև Վիեննա վերադառնալը՝ 1795 թվականը[8]։

Տաղանդաշատ Չեռնին սկսեց դաշնամուր նվագել 3 տարեկանում, իսկ երաժշտություն գրել՝ 7-ում։ Նրա առաջին ուսուցիչը հայրն էր, որը նրան սովորեցնում էր հիմնականում Բախ, Հայդն և Մոցարտ։ Չեռնին ծնողների տանն սկսեց դաշնամուրի մենահամերգներ ունենալ։ Առաջին հանրային կատարումը 1800 թվականին էր, երբ նվագեց Մոցարտի Piano Concerto No. 24 կոնցերտը[9]։

Բեթհովենի աշակերտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1801 թվականին չեխ կոմպոզիտոր և ջութակահար Վենզել Կրամպհոլցը Լյուդվիգ վան Բեթհովենի տանը կազմակերպեց Չեռնիի լսումները։ Բեթհովենը Չեռնիին խնդրեց կատարել իր Piano Sonata No. 8-ը և Ադելաիդան։ Բեթհովենը տպավորվեց 10-ամյա տղայով և իրեն աշակերտ վերցրեց[10]։ Չեռնին աշակերտեց Բեթհովենին մինչև 1804 թվականը[11]։

Չեռնիի ինքնակենսագրությունը և նամակները բազում կարևոր տեղեկություններ են հաղորդում տվյալ ժամանակաշրջանում Բեթհովենի մասին։ Չեռնին առաջինն էր, ով հաղորդեց Բեթհովենի խլության մասին․ տարիներ առաջ, մինչ այդ փաստի հանրային դառնալը[12]։

Բեթհովենը 1806 թվականին Չեռնիին ընտրեց որպես իր Piano concerto no. 1 կոնցերտի առաջին կատարող և 1812 թվականի փետրվարին՝ 21 տարեկան հասակում, Չեռնին Վիեննայում առաջին անգամ կատարեց Բեթհովենի Piano Concerto No. 5, «Emperor»-ը։ Չեռնին գրել է, որ իր երաժշտական հիշողությունն իրեն թույլ էր տալիս 1804-1805 թվականներին անգիր կատարել Բեթհովենի բոլոր աշխատանքներն առանց բացառության, նա նվագում էր արքայազն Կառլ Լիխնովսկու պալատում շաբաթական 1-2 անգամ[13]։ Չեռնին իր ամբողջ կյանքի ընթացքում կապ պահպանեց Բեթհովենի հետ, ինչպես նաև դաշնամուրի դասեր էր տալիս Բեթհովենի թոռանը՝ Կառլին[14]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Черни Карл // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Wurzbach D. C. v. Czerny, Karl (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 3. — S. 105.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  6. ↑ Czerny (1956), p. 302.
  7. ↑ Czerny (1956), pp. 302-5.
  8. ↑ Czerny (1956). p. 303
  9. ↑ Mitchell (1980)
  10. ↑ Thayer (1991) pp. 226–228.
  11. ↑ Thayer (1991) p. 368.
  12. ↑ cited in Thayer (1991), p. 227.
  13. ↑ Mitchell (1990), p. 139
  14. ↑ Thayer (1991), p. 679.

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Botstein, Leon (2004). "Beethoven's Pupil" Archived 2015-04-27 at the Wayback Machine., American Symphony Orchestra programme note, accessed 23 September 2014.
  • Czerny, Carl, tr. Ernest Sanders (1956). "Recollections from my Life" (1842), in "The Musical Quarterly", July 1956, Vol. XLII, No. 3, pp. 302–317.
  • Kuerti, Anton (1997). "Carl Czerny: In the Shadow of Beethoven", in Queen's Quarterly, September 1997,Vol. 104, No. 3. Accessed 23 September 2014.
  • Loesser, Arthur (1990). Men, Women and Pianos: A Social history. New York: Dover Publications. 9780486265438
  • Mitchell, Alíce L. (1980). "Czerny, Carl" in The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie, vol. 5, pp. 138–141. London: MacMillan. 0333231112
  • Rowland, David (ed.) (1998). The Cambridge Companion to the Piano. Cambridge: Cambridge University Press. 978-0-521-47986-8
  • Thayer, Alexander Wheelock, rev.and ed. Elliot Forbes (1991). Thayer's Life of Beethoven (2 vols). Princeton: Princeton University Press. 9780691027173.
  • Walker, Alan (1988). Franz Liszt: The Virtuoso Years 1811-1847. London: Faber. 9780571152780.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Айзенштадт С. А., Учитель музыки. Жизнь и творчество Карла Черни, М., Композитор, 2010, 215 с.
  • История мировой музыки։ жанры, стили, напавления / [Сост. А. и С. Минаковы], М., Эксмо, 2010, с. 177—178.
  • Ройзман Л., К. Черни и его редакция клавирных сочинений Баха, М., Советская музыка, 1940, 40.
  • Терентьева H., Карл Черни и его этюды, Л., 1978.
  • Steger H., Beiträge zu C. Czernys Leben und Schaffen (со списком сочинений), Mьnch., 1925 (Diss.).
  • Hasenцhrl F., К. Czernys solistische Klavierwerke, W., 1927 (Diss.).
  • Giocondo Fino D., Carlo Czerny un grande pedagogo del pianoforte, Il Monumento, 1927, v. 2
  • Haas R., Carl Czerny, Musica, 1957, Jahrg. 11, H. 7-8.
  • Maс Ardle D. W., Beethoven and the Czernys, Monthly musical record, 1958, v. 88, No 988
  • Gardavskэ C., Liszt und seine tschechischen Lehrer, Studia musicologica Academiae Scientiarum Hungaricae, 1963, t. 5.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 ⛭ 
  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ CC BY-SA icon 80x15.png
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կառլ_Չեռնի&oldid=7644637» էջից