Կապտաոտ խոլահավ

Կապտաոտ խոլահավ
Կապտաոտ խոլահավ
Դասակարգում
Ենթատիպ	Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս	Թռչուններ (Aves)
Ենթադաս	Տիպիկ թռչուններ (Neognathae)
Վերնակարգ	Aequornithes
Կարգ	Խոլահավազգիներ (Suliformes)
Ընտանիք	Խոլահավեր (ընտանիք) (Sulidae)
Ցեղ	Խոլահավեր (Sula)
Տեսակ	Կապտաոտ խոլահավ (S. nebouxii)
Միջազգային անվանում
Sula nebouxii Milne-Edwards, 1882
Տարածվածություն և պահպանություն
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝ Քիչ մտահոգող տեսակ Տաքսոնի տարածվածությունը

Կապտաոտ խոլահավ (լատին․՝ Sula nebouxii) ծովային թռչուն է խալահավերի ընտանիքից^[1], որն ապրում է Ամերիկայի արևմտյան ափի արևադարձային ջրերում Կալիֆոռնիայի թերակղզուց մինչև Պերու։

Տաքսոնոմիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կապտաոտ խոլահավը նկարագրվել է ֆրանսիացի բնագետ Ալֆոնս Միլն-Էդվարդսի կողմից 1882 թվականին ներկայիս Sula nebouxii^[2] երկանդամ անվամբ։ Տեսակի անվանումն ընտրվել է վիրաբույժ, բնագետ և հետախույզ Ադոլֆ-Սիմոն Նեբուի (1806–1844) պատվին^[3]։ Կա երկու ճանաչված ենթատեսակ^[4].

Sula nebouxii nebouxii Ալֆոնս Միլն-Էդվարդս, 1882 – Հարավային և Միջին Ամերիկայի խաղաղօվկիանոսյան ափ
Sula nebouxii excisa Ուոլտեր Էդմոնդ Քլայդ Թոդ, 1948 – Գալապագոսյան կղզիներ^[5]

Նրա մերձավոր ազգականը պերուական խոլահավն է։ 2011-ին մի քանի գեների ուսումնասիրությունը հաշվարկել է, որ երկու տեսակները բաժանվել են 1,1-ից 0,8 միլիոն տարի առաջ^[6]։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կապտաոտ խոլահավի երկարությունը 80 սմ է։ Էգերը, որպես կանոն, ավելի խոշոր և ծանր են, քան արուները։ Թռչունների քաշը մոտավորապես 1,5 կգ է։ Այս թռչնի ոտքերը վառ կապույտ են, ինչն այս տեսակի տարբերակիչ հատկանիշն է։ Պոչը և թևերը սովորաբար երկար են և սրածայր։ Փետրածածկը դարչնագույն-սպիտակ է, կտուցը՝ գորշ-կանաչ։ Էգերը բիբերի շուրջ մուգ պիգմենտային օղակ ունեն, որը տեսողականորեն մեծացնում է նրանց աչքերը։ Բնադրավայրերում նրանց պահվածքը մարդկանց նկատմամբ համարձակ է։

Ոտքերի գունավորումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թաղանթավոր թաթերի կապույտ գույնը պայմանավորված է կարոտինոիդային գոնանյութերից, որոնք ստացվում են թարմ ձկներից։ Կարոտինոիդները գործում են որպես հակաօքսիդանտներ և իմունային գործառույթի խթանիչներ, ինչը թույլ է տալիբ ենթադրել, որ կարոտինոիդային գունավորումն իմունոլոգիական վիճակի ցուցիչ է^[7]։ Կապույտ ոտքերը նաև վկայում են խոլահավերի ներկայիս առողջական վիճակի մասին։ Խոլահավերը, որոնց փորձարարականորեն 48 ժամվա ընթացքում սննդից զրկված խոլահավերի մոտ նկատվել է ոտքերի պայծառության նվազում՝ կապված կարոտինոիդների կլանման և տեղափոխման համար օգտագործվող լիպիդների և լիպոպրոտեինների քանակի նվազման հետ։ Այսպիսով, ոտքերը խոլահավի սնման ներկայիս մակարդակի արագ և ճշգրիտ ցուցիչներ են^[7]։ Քանի որ կապույտ ոտքերն ազդանշաններ են, որոնք հուսալիորեն ցույց են տալիս խոլահավի իմունոլոգիական և առողջական վիճակը, գունավորումը նպաստում է սեռական ընտրությանը։

Տարածագոտի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կապտաոտ խոլահավի հիմնական բնադրավայրերն են Գալապագոսյան կղզիները, ինչպես նաև Կալիֆոռնիայի ծոցի չորային կղզիները, Մեքսիկայի արևմտյան ափը, Էկվադորի և Պերուի հյուսիսային կղզիները։ Այս թռչունների 40 000 զույգերից մոտ կեսը բնակվում է Գալապագոսյան կղզիներում^[8], որտեղ դրանք պաշտպանված են օրենքով։

Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արուների կապույտ ոտքերը զգալի դեր են խաղում զուգավորման շրջանում։ Էգերը նախընտրում են կապույտ ոտքերով արուներին և արհամարհում են արուն, որի ոտքերը կապույտ-մոխրագույն են։

Թռչունները բնադրում են Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայի կղզիներին գտնվող գաղութներում։ Նրանց բնադրավայրերը համեմատաբար հեռու են միմյանցից։ Բնադրման շրջանը տևում է ամբողջ տարին, էգը ձվադրում է 8 ամիսը մեկ։ Սովորաբար էգը մեկ շաբաթվա ընթացքում 2-3 սպիտակ ձու է ածում, և երկու ծնողներն էլ 40 օր թուխս են նստում։ Ճտերը բույնը լքում են 102 օր անց։ Սեռահասուն դառնում են 3-4 տարեկանում։

Սնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կապտաոտ խոլահավերի սննդակարգը բաղկացած է բացառապես ծովում որսած ձկներից։ Նրանք սավառնում են ծովի մակերևույթի վրայով և որս փնտրում, ընդորում կտուցը միշտ դեպի ցած է ուղղված։ Երբ հարմար որս են գտնում, թևերը ծալում են և արագ սուզվում ջրի մեջ մինչև 25 մ խորություն, իսկ հաջողության դեպքում ձուկը կտուցում բռնած հայտնվում են սուզվելու վայրից մի քանի մետր հեռավորության վրա։ Հետաքրքիր է այն փաստը, որ թռչունները ձուկ որսում են ոչ թե սուզվելու ժամանակ, այլ՝ երես դուրս գալու։ Դրա պատճառը ձկան փորի վառ, բաց արծաթագույն նախշն է։ Երբեմն նրանք նաև թռչող ձուկ են բռնում օդում, եթե նրանք շարժվում են ջրի վրայով։

Որսը սկսվում է հիմնականում վաղ առավոտյան կամ իրիկնադեմին։

Լուսանկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

կապտաոտ խոլահավի ձուն (Թուլուզի թանգարան)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Gill F., Donsker D. & Rasmussen P. (Eds.). Tropicbirds, Frigatebirds, Gannets and Boobies. Academic Press Limited. doi:10.14344/IOC.ML.11.1.
↑ Alphonse, Milne Edwards, (1880). Recherches sur la faune des régions Australes. OCLC 831189835.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
↑ Jobling, James A. (2010). The Helm dictionary of scientific bird names : from aalge to zusii. London: Christopher Helm. ISBN 978-1-4081-3326-2. OCLC 659731768.
↑ Herons, Hamerkop, Flamingos, Ibises, Shoebill, Pelicans, New World Vultures, and Storks. Yale University Press. էջեր 504–527.
↑ Biological Society of Washington.; Washington, Biological Society of; Washington, Biological Society of; Washington, Biological Society of; Institution, Smithsonian; Institution, Smithsonian (1947). Proceedings of the Biological Society of Washington. Vol. 60. Washington,: Biological Society of Washington.{{cite book}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
↑ Patterson, S. A.; Morris-Pocock, J. A.; Friesen, V. L. (2011 թ․ փետրվարի 1). «A multilocus phylogeny of the Sulidae (Aves: Pelecaniformes)». Molecular Phylogenetics and Evolution (անգլերեն). 58 (2): 181–191. doi:10.1016/j.ympev.2010.11.021. ISSN 1055-7903. PMID 21144905.
↑ ^7,0 ^7,1 Velando, Alberto; Beamonte-Barrientos, René; Torres, Roxana (2006-09). «Pigment-based skin colour in the blue-footed booby: an honest signal of current condition used by females to adjust reproductive investment». Oecologia (անգլերեն). 149 (3): 535–542. doi:10.1007/s00442-006-0457-5. ISSN 0029-8549. PMID 16821015.
↑ Jordi., Hoyo, Josep del. Elliott, Andrew. Sargatal, (1992). Handbook of the birds of the world. Lynx Edicions. ISBN 84-87334-10-5. OCLC 278054254.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Nelson, Bryan. (1968) Galapagos Island of Birds. New York։ William Morrow & Company.
Perrins, Dr. Christopher M. and Dr. Alex L.A. Middleton. (1985) The Encyclopedia of Birds. New York։ Facts of File Publications. ISBN 0-8160-1150-8
Hutchins, Michael, Jerome A. Jackson, Walter J. Bock, and Donna Olendorf, eds. (2002) Grzimek’s Animal Life Encyclopedia, Edition 2 — Volume 08 — Birds I, Farmington Hill, Michigan։ Gale Group. ISBN 0-7876-5784-0

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կապտաոտ խոլահավ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կապտաոտ խոլահավ» հոդվածին։

[1] Gill F., Donsker D. & Rasmussen P. (Eds.). Tropicbirds, Frigatebirds, Gannets and Boobies. Academic Press Limited. doi:10.14344/IOC.ML.11.1.

[2] Alphonse, Milne Edwards, (1880). Recherches sur la faune des régions Australes. OCLC 831189835.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)

[3] Jobling, James A. (2010). The Helm dictionary of scientific bird names : from aalge to zusii. London: Christopher Helm. ISBN 978-1-4081-3326-2. OCLC 659731768.

[4] Herons, Hamerkop, Flamingos, Ibises, Shoebill, Pelicans, New World Vultures, and Storks. Yale University Press. էջեր 504–527.

[5] Biological Society of Washington.; Washington, Biological Society of; Washington, Biological Society of; Washington, Biological Society of; Institution, Smithsonian; Institution, Smithsonian (1947). Proceedings of the Biological Society of Washington. Vol. 60. Washington,: Biological Society of Washington.{{cite book}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)

[6] Patterson, S. A.; Morris-Pocock, J. A.; Friesen, V. L. (2011 թ․ փետրվարի 1). «A multilocus phylogeny of the Sulidae (Aves: Pelecaniformes)». Molecular Phylogenetics and Evolution (անգլերեն). 58 (2): 181–191. doi:10.1016/j.ympev.2010.11.021. ISSN 1055-7903. PMID 21144905.

[:0-7] 7,0 ^7,1 Velando, Alberto; Beamonte-Barrientos, René; Torres, Roxana (2006-09). «Pigment-based skin colour in the blue-footed booby: an honest signal of current condition used by females to adjust reproductive investment». Oecologia (անգլերեն). 149 (3): 535–542. doi:10.1007/s00442-006-0457-5. ISSN 0029-8549. PMID 16821015.

[8] Jordi., Hoyo, Josep del. Elliott, Andrew. Sargatal, (1992). Handbook of the birds of the world. Lynx Edicions. ISBN 84-87334-10-5. OCLC 278054254.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]