Խաստուր

Գյուղ
Խաստուր
Վարչական տարածք	Արևմտյան Հայաստան
Վիլայեթ	Էրզրումի վիլայեթԷրզրումի վիլայեթ
Գավառակ	Ալաշկերտի գավառակ
Այլ անվանումներ	Խանզըր, Խանզիր, Խանձըր, Խանձիր, Խանձր, Խասդար, Խասդուր, Խասթիր, Խացտուր, Խացտուր-Խանզիր, Խոստուր, Հացտուն, Հացտուր, Հացտուր-Խանզիր
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Ազգային կազմ	Հայեր (մինչև Մեծ եղեռնը)
Կրոնական կազմ	Քրիստոնյա (մինչև Մեծ եղեռնը)
Տեղաբնականուն	խաստուրցի
Ժամային գոտի	UTC+3
-

Խաստուր, Խոստուր, Հացտուն, գյուղ Արևմտյան Հայաստանում, Էրզրումի վիլայեթի Ալաշկերտի գավառակում։ Գտնվում էր Արածանիի աջ կողմի վտակ Շառիան գետի ձախ կողմում, Ալաշկերտից 12 կմ հարավ-արևմուտք, Էրզրում տանող ճանապարհի վրա։

Պատմություն

Ըստ Հ. Մանանդյանի Խաստուրը կարող է լինել Պևտինգերյան քարտեզում նշված Խադաս ճանապարհային կայանը։

Ըստ ավանդության, հայ նախարարները Խաստուրից հետ են դարձրել Վարդան Մամիկոնյան սպարապետին, որն ուզեցել է գնալ Բյուզանդիա։

1827-1858 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ գյուղի բնակչության մի մասը գաղթեց Կովկաս։

Բնակիչները բռնությամբ տեղահանվել և մեծ մասամբ բնաջնջվել են 1915 թվականի Մեծ եղեռնի ժամանակ։ Կենդանի մնացածները բնակություն են հաստատել Ալեքսանդրապոլի գավառի Քյավթառլու (այժմ Փանիկ) գյուղում։

1970 թվականին Հայաստանում Խաստուրից գաղթածներից գրի են առնվել Սասնա ծռեր էպոսի երկու պատումներ։

Բնակչություն

1820-1829 թվականներին ուներ 500 տուն, XIX դարի վերջերին` 300 տուն, 1909 թվականին` 55 տուն, իսկ 1915 թվականին` 171 տուն հայ բնակիչ։

Տնտեսություն

Գյուղում կային ընդարձակ մարգագետիններ, պարտեզներ և բանջարանոցներ, որոնք շրջապատված էին ուռենու, բարդու ծառերով։ Գործում էր 10 ջրաղաց։

Պատմամշակութային կառույցներ

Ս. Աստվածածին եկեղեցին կառուցել է Ներսես Շինող կաթողիկոսը (641-661)։ Եկեղեցին (ուներ ընդարձակ սրահ և խորանի պատի վրա փորագրված խաչքանդակներ) երկու անգամ հրդեհել է Լենկթեմուրի զորքը։

Խաստուրի շրջակայքում կային նշանավոր ուխտատեղիներ, որոնք գտնվում էր Խանումի քոշք կոչված աշտարակի մոտակայքում։

Ս. Աստվածածին եկեղեցուց հյուսիս գտնվում էր ընդարձակ գերեզմանատունը՝ 5000 քանդակազարդ տապանաքարերով։

Գյուղի մոտակայքում է գտնվում Թուխ Մանուկ կամ Ս. Աստվածածին ուխտատեղին, որտեղ հայտնաբերվել է ուրարտերեն սեպագիր արձանագրություն։

Կրթություն

Գյուղում գործում էր վարժարան։

Գրչություն

Եղել է գրչության կենտրոն։

Նշանավոր անձինք

Խաստուրում է ապրել և գործել մատենագիր Խաչատուր Քուրդքանցին (XVIII դար)։

Գյուղում են ծնվել բանասաց Մանուկ Թորոսյանը (1864-1958) և դիրիժոր Իսպիր Խարաջանյանը (1908-?):

Աղբյուրներ

• «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
• Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն

Տես նաև

• Էրզրումի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 33)։