Խաստուր

Գյուղ
Խաստուր
Վարչական տարածք	Արևմտյան Հայաստան
Վիլայեթ	Էրզրումի վիլայեթԷրզրումի վիլայեթ
Գավառակ	Ալաշկերտի գավառակ
Այլ անվանումներ	Խանզըր, Խանզիր, Խանձըր, Խանձիր, Խանձր, Խասդար, Խասդուր, Խասթիր, Խացտուր, Խացտուր-Խանզիր, Խոստուր, Հացտուն, Հացտուր, Հացտուր-Խանզիր
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Ազգային կազմ	Հայեր (մինչև Մեծ եղեռնը)
Կրոնական կազմ	Քրիստոնյա (մինչև Մեծ եղեռնը)
Տեղաբնականուն	խաստուրցի
Ժամային գոտի	UTC+3
-

Խաստուր, Խոստուր, Հացտուն, գյուղ Արևմտյան Հայաստանում, Էրզրումի վիլայեթի Ալաշկերտի գավառակում: Գտնվում էր Արածանիի աջ կողմի վտակ Շառիան գետի ձախ կողմում, Ալաշկերտից 12 կմ հարավ-արևմուտք, Էրզրում տանող ճանապարհի վրա:

Պատմություն

Ըստ Հ. Մանանդյանի Խաստուրը կարող է լինել Պևտինգերյան քարտեզում նշված Խադաս ճանապարհային կայանը:

Ըստ ավանդության, հայ նախարարները Խաստուրից հետ են դարձրել Վարդան Մամիկոնյան սպարապետին, որն ուզեցել է գնալ Բյուզանդիա:

1827-1858 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ գյուղի բնակչության մի մասը գաղթեց Կովկաս:

Բնակիչները բռնությամբ տեղահանվել և մեծ մասամբ բնաջնջվել են 1915 թվականի Մեծ եղեռնի ժամանակ։ Կենդանի մնացածները բնակություն են հաստատել Ալեքսանդրապոլի գավառի Քյավթառլու (այժմ Փանիկ) գյուղում:

1970 թվականին Հայաստանում Խաստուրից գաղթածներից գրի են առնվել Սասնա ծռեր էպոսի երկու պատումներ:

Բնակչություն

1820-1829 թվականներին ուներ 500 տուն, XIX դարի վերջերին` 300 տուն, 1909 թվականին` 55 տուն, իսկ 1915 թվականին` 171 տուն հայ բնակիչ։

Տնտեսություն

Գյուղում կային ընդարձակ մարգագետիններ, պարտեզներ և բանջարանոցներ, որոնք շրջապատված էին ուռենու, բարդու ծառերով։ Գործում էր 10 ջրաղաց։

Պատմամշակութային կառույցներ

Ս. Աստվածածին եկեղեցին կառուցել է Ներսես Շինող կաթողիկոսը (641-661)։ Եկեղեցին (ուներ ընդարձակ սրահ և խորանի պատի վրա փորագրված խաչքանդակներ) երկու անգամ հրդեհել է Լենկթեմուրի զորքը։

Խաստուրի շրջակայքում կային նշանավոր ուխտատեղիներ, որոնք գտնվում էր Խանումի քոշք կոչված աշտարակի մոտակայքում:

Ս. Աստվածածին եկեղեցուց հյուսիս գտնվում էր ընդարձակ գերեզմանատունը՝ 5000 քանդակազարդ տապանաքարերով։

Գյուղի մոտակայքում է գտնվում Թուխ Մանուկ կամ Ս. Աստվածածին ուխտատեղին, որտեղ հայտնաբերվել է ուրարտերեն սեպագիր արձանագրություն:

Կրթություն

Գյուղում գործում էր վարժարան:

Գրչություն

Եղել է գրչության կենտրոն:

Նշանավոր անձինք

Խաստուրում է ապրել և գործել մատենագիր Խաչատուր Քուրդքանցին (XVIII դար):

Գյուղում են ծնվել բանասաց Մանուկ Թորոսյանը (1864-1958) և դիրիժոր Իսպիր Խարաջանյանը (1908-?):

Աղբյուրներ

• «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
• Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն

Տես նաև

• Էրզրումի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 33)։