Լեդի Ստրանգֆորդ
| Լեդի Ստրանգֆորդ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1826[1] |
| Ծննդավայր | Մարլիբոն, Վեստմինստեր, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն |
| Մահացել է | մարտի 24, 1887[1] |
| Մահվան վայր | Միջերկրական ծով |
| Գերեզման | Կենսալ Գրին գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն |
| Մասնագիտություն | գրող և բուժքույր |
| Ամուսին | Percy Smythe, 8th Viscount Strangford? և Smythe Percy Ellen Frederick William Strangford?[2] |
| Ծնողներ | հայր՝ Սըր Ֆրենսիս Բոֆորտ[2], մայր՝ Alicia Magdalena Beaufort? |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  |
 Emily Anne Smythe Վիքիպահեստում | |
Լեդի Ստրանգֆորդ (նաև՝ Էմիլի Էնն Սմիթ կամ Էմիլի Էնն Բոֆորտ, անգլ.՝ Lady Strangford, 1826[1], Մարլիբոն, Վեստմինստեր, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - մարտի 24, 1887[1], Միջերկրական ծով), բրիտանացի նկարազարդող, գրող և բուժքույր։ Բուլղարիայում իր անվամբ փողոցներ և իր մասին մշտական թանգարանային ցուցադրություններ կան։ Նա հիմնեց հիվանդանոցներ և գործարաններ՝ օգնելու բուլղարացիներին 1876 թվականի Ապրիլյան ապստամբությունից հետո, որին հաջորդեց Բուլղարիայի վերահաստատմանը։ Նա Վիկտորիա թագուհու կողմից պարգևատրվել էր Արքայական Կարմիր խաչով՝ Կահիրեում այլ հիվանդանոցներ հիմնելու համար։
Կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էմիլի Էնն Բոֆորտը ծնվել է Սենտ Մերիլեբոնում և մկրտվել 1826 թվականի ապրիլին։ Նրա ծնողներն էին ծովակալ սըր Ֆրենսիս Բոֆորտը և նրա կինը՝ Ալիսը։ Նրա հայրն իր անունը տվել է Բոֆորտի սանդղակին[3]։
1858 թվականին նա իր ավագ քրոջ հետ ճամփորդության մեկնեց Եգիպտոս[4]։ Նրա գրած «Եգիպտական գերեզմանները և սիրիական սրբավայրերը» գիրքը նվիրված էր իր քրոջը և նկարագրում էր Սիրիայում, Լիբանանում, Փոքր Ասիայում և Եգիպտոսում այցելած վայրերը գեղեցիկ նկարազարդումներով, որոնք հիմնված են նրա ճամփորդության էսքիզների վրա։ Հատորն այնքան հայտնի էր, որ մի քանի անգամ վերահրատարակվեց[5]։
Հնագույն օազիս-քաղաք Պալմիրայի մասին նա գրում է.
«Ինձ մի անգամ հարցրեցին, թե արդյոք Պալմիրան «փլուզված հին բան չէ՝ անփույթ ավերակների ոճով»։ Ճիշտ է, նրա ոճը ոչ շքեղ է, ոչ հիանալի. ոչինչ, որ վրայով անցել է կայսերական Հռոմի շքեղ ձեռքը, սակայն միշտ այդպիսին չէր. Թուդմորը (Պալմիրա) ազատ է ավերածությունների բոլոր գռեհիկություններից, այն այնքան անկանոն է, որ երբեմն ֆանտաստիկ է։ Դիզայնը լցված է հարստությամբ և շքեղությամբ, բայց երբեք ծանր չէ. ազատ է, անկախ, տարօրինակ, բայց երբեք անշնորհք. իսկապես հոյակապ, թեև հազիվ թե վեհ է, այն գրեթե միշտ զարմանալիորեն գեղեցիկ է» (էջ 239–40)[6]։
.jpg)
Ստրանգֆորդը քննադատական ակնարկ ստացավ իր 1861 թվականի «Եգիպտական գերեզմաններ և սիրիական սրբավայրեր» գրքի վերաբերյալ, որը գրել էր Պերսի Սմիթը՝ ապագա վիկոնտ Ստրանգֆորդը[7]։ Անսովոր կերպով դա հանգեցրեց նրանց հանդիպմանն ու ամուսնությանը[4]։
1859 և 1860 թվականներին նա ճանապարհորդում էր Զմյուռնիայում, Հռոդոսում, Մերսինում, Տրիպոլիում, Բեյրութում, Բաալբեկում, Աթենքում, Ատտիկայում, Պենտելիկուսի լեռներում, Կոստանդնուպոլսում և Բելգրադում։ Ամբողջ ճանապարհորդության ընթացքում նա օրագիր էր պահում, որտեղ արձանագրում էր այն ամենը, ինչ տեսնում էր[8]։
Երբ 1864 թվականին Ստրանգֆորդը հրատարակեց իր երկրորդ գիրքը՝ «Ադրիատիկ ծովի արևելյան ափերը»,[9] այն ուներ վերջին անանուն գլխի վերնագիրը՝ «Քաոս», որը վերագրվում է նրա ամուսնուն՝ Պերսի Սմիթին՝ 8-րդ վիկոնտ Ստրենգֆորդին։ Այս աշխատանքը կարևոր է համարվում նրա գրական կարիերայում։ Նրա ամուսինը երկու անգամ եղել է Ասիական թագավորական ընկերության նախագահ 1860-ականներին։ Նա մահացավ 1869 թվականին, և քանի որ նրանք երեխաներ չունեին, նրա կոչումները վերացան։
Այրի և բուժքույր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուսնու մահից հետո Ստրանգֆորդը կամավոր ծառայել է որպես բուժքույր Լոնդոնի համալսարանական քոլեջի հիվանդանոցում։ 1874 թվականին նրա ուսումնասիրությունները ստիպեցին նրան պաշտպանել բուժքույրերի վերապատրաստման ձևի փոփոխությունը։ Նա հրատարակել է «Հիվանդանոցային ուսուցում կանանց համար. բողոքարկում Անգլիայի հիվանդանոցների խորհուրդներին»։ Նա պաշտպանում էր, որ բուժքույրերին պետք է թույլ տրվի վերապատրաստվել և աշխատել կես դրույքով։ Նա կարծում էր, որ բուժքույր լինելու ուսուցումը օգուտ կբերի շատ կանանց ընտանիքում իրենց դերի մեջ։ Այս գաղափարը պաշտոնական աջակցություն չստացավ, քանի որ այն ժամանակ հիմնական նպատակը բուժքույրը որպես մասնագիտություն հաստատելն էր, այլ ոչ թե որպես սիրողականների համար կես դրույքով գործունեություն[4]։
Նրա ուշադրությունը գրավեցին 1876 թվականին Բուլղարիայում տեղի ունեցող ռազմական հանցագործությունները։ Քրիստոնյաները ջարդեր են կրել օսմանցիների կողմից, և Ստրանգֆորդը սկզբում միացել է մի կոմիտեին, իսկ հետո ստեղծել է իր կոմիտեն[11]։ Հազարավոր ֆունտ ստերլինգ հավաքագրվեց Բուլղարիայի գյուղացիների օգնության հիմնադրամի կողմից, և նա 1876 թվականին մեկնեց Բուլղարիա Ռոբերտ Ջասպեր Մորի, ութ բժիշկների և ութ բուժքույրերի հետ[4]։ Ե՛վ նա, և՛ Մորը նամակներ են գրել Թայմսին՝ զեկուցելու և ավելի շատ միջոցներ հավաքելու համար։ Սթրենգֆորդը կարծում էր, որ բուլղարները, այլ ոչ թե սերբերը, կարևոր նշանակություն կունենան Օսմանյան կայսրության մասնատման համար։ Սրանք տեսակետներ էին, որոնք նա կիսում էր իր ամուսնու հետ։ Ստրանգֆորդը գտավ, որ բուլղարացիներին պարզապես անհրաժեշտ են գործիքներ իրենց ինքնակատարելագործման համար, և նա տպավորված էր, որ իրենց առաջնահերթությունը դպրոցն է[12]։ Նա հիվանդանոց կառուցեց Բատակում և ի վերջո այլ հիվանդանոցներ կառուցվեցին Ռադիլովոյում, Պանագիուրիշտեում, Պերուշտիցայում, Պետրիչում և Կառլովոյում[13][14]։ Նա նաև սուբսիդիաներ է տրամադրել ալրաղացի և մի շարք սղոցների գործարանների համար[4]։
1883 թվականին Վիկտորյա թագուհին նրան շնորհեց Թագավորական Կարմիր Խաչը բժիշկ Հերբերտ Սիվեկինգի հետ ստեղծման համար[4]։ Հիվանդանոցը շարունակեց իր աշխատանքը Եգիպտոսի կառավարության կողմից տարեկան 2000 ֆունտ ստեռլինգ դրամաշնորհի շնորհիվ, որը տեղի ուսանողներին ընդունում էր վերապատրաստման և առաջին կարգի կացարան առաջարկում՝ մասնավոր հիմունքներով[15]։
Սթրենգֆորդը խմբագրել է «Քաղաքական, աշխարհագրական և սոցիալական թեմաների վերաբերյալ հավաքածու Վիսկոնտ Ստրանգֆորդի գրվածքներից», որը նա հրապարակել է 1869 թվականին[16] և « Բնօրինակ նամակներ և աշխատություններ բանասիրության և հարազատ թեմաների շուրջ» գիրքը 1878 թվականին[17]։ Նա նաև հրատարակեց իր ամուսնու եղբոր «Անժելա Պիզանի» վեպը նրա մահից հետո, և նա օգնեց Քերոլայն Բլանչարդի հետ ստեղծել Կանանց արտագաղթի միությունը, որը կազմակերպեց արտասահմանում բրիտանացի կանանց աշխատանք գտնելու համար[4]։
Իր վերջին տարիներին Լեդի Ստրանգֆորդն ուներ Լոնդոնում տուն Վերին Բրուք փողոց 3 հասցեում[18]։ Նա մահացել է «Լուսիտանիա» վրա ինսուլտից 1887 թվականին։ Նա ճանապարհորդում էր Միջերկրական ծովով դեպի Պորտ Սաիդ, որտեղ նա պետք է հիվանդանոց ստեղծեր ծովայինների համար։ Նրա մարմինը վերադարձվել է Լոնդոն և թաղվել Քենսալ Գրին գերեզմանատանը[4]։
Ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստրանգֆորդը լավագույնս հիշվում է Բուլղարիայում, որտեղ նրա պատվին անվանակոչվել են մի շարք հուշահամալիրներ և փողոցներ։ Պլովդիվի տարածաշրջանային պատմական թանգարանում մշտական ցուցադրություն կա Լեդի Ստրանգֆորդի մասին[19]։
Սոֆիայի բնական պատմության թանգարանում կա Ստրանգֆորդի կողմից ստեղծված հերբարիում[20]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Lundy D. R. The Peerage
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
- ↑ «Beaufort - National Meteorological Library and Archive Fact sheet 6 — The Beaufort Scale» (PDF). Met Office. 2012 թ․ հոկտեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 9-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Elizabeth Baigent, 'Strangford, Emily Anne, Viscountess Strangford (bap. 1826, d. 1887)', Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004 accessed 2 May 2015
- ↑ Viscountess Strangford Արխիվացված 2017-02-24 Wayback Machine, University of Wales, retrieved 3 May 2015
- ↑ Frances Terpak and Peter Louis Bonfitto. «19th-Century Travel». The Legacy of Ancient Palmyra. The Getty Research Institute. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 10-ին.
- ↑ One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Strangford, Viscount s.v. Percy Ellen Frederick William Sydney Smythe». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 25 (11th ed.). Cambridge University Press. էջ 983.
- ↑ Viscountess Emily Anne Beaufort Smyth Strangford Journal, 1859-1860, Duke University, retrieved 2 May 2015
- ↑ Viscountess Strangford (1864). Eastern Shores of the Adriatic (1 ed.). London: Robert Bentley. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 2-ին – via Internet Archive.
- ↑ Strangford, Emily (1876 թ․ սեպտեմբերի 25). «Lady Strangford's Relief Fund». The Times.
- ↑ Gladstone, William Ewart (1876). Bulgarian Horrors and the Question of the East. London: John Murray. էջ 32. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին. via Internet Archive
- ↑ Todorova, Maria (2009). Imagining the Balkans (Updated ed.). Oxford: Oxford University Press. էջ 99. ISBN 978-0199728381.
- ↑ Shurbanov, Alexander (1996). Victorian England ~ Literary Perspective in Bulgaria. Sofia.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ In September 1876 the Bulgarian poet Ivan Vazov was moved by her humanitarian work and dedicated to her a poem. See Вазов, Иван (1942). «На леди Странгфорд». Събрани съчинения, пълно издание под редакцията на проф. Михаил Арнаудов. Vol. I лирика. София: Хемус. էջեր 145–147.
- ↑ Sieveking, Herbert (1883 թ․ հունիսի 18). «The Victoria Hospital, Cairo». British Medical Journal. 1 (1172): 1170–1171. doi:10.1136/bmj.1.1172.1170. PMC 2372560.
- ↑ Viscountess Strangford, ed. (1869). A Selection from the Writings of Viscount Strangford on Political, Geographical and Social Subjects. Vol. I (1 ed.). London: Richard Bentley. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 3-ին – via Internet Archive.
- ↑ Viscountess Strangford, ed. (1878). Original Letters and Papers of the late Viscount Strangford upon Philology and Kindred Subjects (1 ed.). London: Trübner. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 3-ին – via Internet Archive.
- ↑ «Upper Brook Street: North Side Pages 200-210 Survey of London: Volume 40, the Grosvenor Estate in Mayfair, Part 2 (The Buildings). Originally published by London County Council, London, 1980». British History Online. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 12-ին.
- ↑ Museum of Bulgarian Revival Արխիվացված 2020-11-25 Wayback Machine, retrieved 4 May 2015
- ↑ Historia naturalis bulgarica, Volume 4. National Museum of Natural History, Sofia. 1993. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 20-ին.
