ԼԳԲՏ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
ԼԳԲՏ դրոշ

ԼԳԲՏ (լատիներեն տառերով LGBT), անգլերեն հապավում կազմված Լեսբուհի, Գեյ, Բիսեքսուալ և Տրանսգենդեր (Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender) բառերի սկզբնատառերից։ Այն օգտագործվում է որպես նույնասեռական, բիսեքսուալ և տրանսգենդեր մարդկանց հավաքական անուն։ Հայերենում գործածվում է նաև «ԼԳԵՓ» թարգմանական տարբերակը (Լեսբուհի, Գեյ, Երկսեռական, Փոխսեռական)։ 1980-ական թվականներից տերմինը փոխարինում է ԼԳԲՏ համայնքին դիմելու համար օգտագործվող գեյ տերմինին[1]: Ցուցարարները կարծում էին, որ գեյերի համայնք տերմինը ճշգրիտ կերպով չի ներկայացնում բոլոր նրանց, ում վերաբերում էր այդ տերմինը[2]:

Հապավումը հիմնականում ինքնաբնորոշման համար էր օգտագործվում. այն օգտագործում էին ԼԳԲՏ համայնքները, ԱՄՆ-ի ԶԼՄ-ները, ինչպես նաև որոշ անգլախոս երկրներ[3][4]: Տերմինն այժմ օգտագործում են որոշ այլ երկրներում, մասնավորապես այն երկրները, որոնց պետական լեզուներով հապավման տառերը համընկնում են, օրինակ՝ Արգենտինան, Ֆրանսիան և Թուրքիան:

ԼԳԲՏ տերմինը նախատեսված է սեռական տարբեր կողմնորոշում ունեցող անձանց մշակույթների առանձնահատկունը ընդգծելու համար։ Այն ոչ թե միայն լեսբուհի, գեյ, բիսեքսուալ և տրանսգենդեր մարդկանց է վերաբերում, այլ կարող է նաև վերաբերել ոչ հետերոսեքսուալ և ոչ ցիսգենդեր մարդկանց։ Դրա համար անգլերենում և այլ լեզուներում գործածվում են նաև այլ տարբերակներ՝ «ԼԳԲՏՔ» (Լեսբուհի, Գեյ, Բիսեքսուալ, Տրանսգենդեր, Քվիր), որ սկսել է օգտագործվել 1996 թվականից[5] կամ «ԼԳԵՓՔ», ավելի հազվադեպ՝ «ԼԳԲՏՏՏՔ»՝ Լեսբուհի, Գեյ, Բիսեքսուալ, Տրանսգենդեր, Տրանսսեքսուալ, Տրանսվեստիտ, Քվիր[2][6]։ Գործածական են նաև նույն տերմինի այլ տարբերակներ՝ «ԳԼԲՏ», «ԳԼԲՏՔ», և այլն։

Անանուն կերպով անցկացված որոշ հետազոտություններ ցույց են տալիս, որ ԼԳԲՏ համայնքի հիմնական ներկայացուցիչները դեռահասներ են կամ երիտասարդ չափահասներ[7]: Դա կարող է ազդեցություն ունենալ մարդու սեռականության վրա ազդող անորոշ և արտաքին ճնշումների վրա։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոլոնիայում անցկացվող գեյ-շքերթ

1960-ական թվականների սեռական հեռափոխությունից առաջ չկար ոչ մի տարածված բառ կամ արտահայտություն, որ բնութագրեր ոչ հետերոսեքսուալ լինելը՝ առանց նսեմացուցիչ բառերի[8][9][10][11][12][13]: Այժմ գործածվող տերմինին ամենամոտը «երրորդ սեռ» տերմինն էր, որը երբեք ձեռք չբերեց տարածվածություն ԱՄՆ-ում։

Լայնորեն կիրառված առաջին տերմինը «հոմոսեքսուալն» էր, որ իրականում բացասական նշանակություններ ուներ։ Այն 1950-ական և 1960-ական թվականներին փոխարինելու եկավ «հոմոֆիլ» տերմինին[14], իսկ հետագայում դրան փոխարինելու եկավ «գեյ» տերմինը 1970-ական թվականներին[8]: Վերջինս առաջին անգամ սկսեց օգտագործվել հոմոսեքսուալ համայնքի կողմից։ 1960-ական թվականներին Լարս ՈՒլեստրամը գովազդեց «սեռական փոքրամասնություն» տերմինը՝ «ազգային փոքրամասնություն» տերմինի նմանությամբ, որն օգտագործվում էր ոչ սպիտակ մարդկանց բնութագրելու համար[15]:

Այնուհետև ԼԳԲՏ համայնքին ի նկատի ունենալու համար առավել տարածված դարձավ գեյ և լեսբուհի արտահայտությունը[2]: «Daughters of Bilitis» կազմակերպությունը, որ լեսբուհիների շահերը պաշտմանող առաջին կազմակերպությունն էր, քննարկման դրեց հետևյալ հարցը. Պետք է կենտրոնանալ ֆեմինիզմի՞, թե՞ գեյերի և լեսբուհիների իրավունքների պաշտպանության վրա[16]: Քանի որ լեսբուհի ֆեմինիստների համար առաջնահերթ էր հավասարությունը, այդ իսկ պատճառով էլ կանանց և տղամարդկանց դերերի անհավասարությունը նահապետական էր դիտվում։ Որոշ լեսբուհի ֆեմինիստներ հրաժարվում էին հրաժարվում էին գեյերի հետ աշխատելուց[17]: Այն լեսբուհիները, ովքեր ավելի մատերիալիստական գաղափարներ էին կրում, հաճախ անջատողական կարծիքներ էին արտահայտում լեսբուհի ֆեմինիստների՝ գեյերի իրավունքների պաշտպանության գործում վնասակար լինելու վերաբերյալ[18]: Բիսեքսուալ և տրանսգենդեր մարդիկ նույնպես ձգտում էին փոքրամասնական համայնքների մեջ օրինական կատերգորիա համարվելուն[2]:

Նյու Յորքում տեղի ունեցած սթոունվոլսկյան ցույցերց հետո (1970-ական թվականների վերջ-1980-ական թվականների սկիզբ), որոշ գեյեր և լեսբուհիներ սկսեցին քչանալ՝ դառնալով բիսեքսուալ կամ տրանգենդեր[19][20]:

1988 թվականին ակտիվիստները սկսեցին օգտագործել ԼԳԲՏ հապավումը ԱՄՆ-ում[21]: Չնայած համայնքների մեջ շատ տարաձայնություններ կային՝ ԼԳԲՏ տերմինը դրական արձագանքներ ունեցավ[20]: Չնայած այն փաստին, որ ԼԳԲՏ տերմինի մեջ ամբողջովին չեն ներառված սեռական փոքրամասնություն կազմող բոլոր համայնքների սկզբնատառերը՝ դրանք, այդուհանդերձ, ԼԳԲՏ համայնքի մաս են կազմում[6][20]:

Ի պատասխան խտրականությունը վերացնելու կոչերով հանդես եկող օգտատերերին և ԼԳԲՏ խմբերին՝ Ֆեյսբուք սոցիալական կայքը 2014 թվականի փետրվարին լայնացրեց սեռական ընտրության դաշտը իր օգտատերերի համար[22][23]: 2015 թվականի հունիսին ֆեյսբուքը մի հնարավորություն ավելացրեց, որը թույլ էր տալիս օգտատերերին գունավորել իրենց գլխավոր նկարները ծիածանի գույներով՝ ի նշան ԼԳԲՏ հավասարության[24]

ԼԳՏԲ իրավունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ արևմտյան երկրներում գործածական է այսպես կոչված «ԼԳՏԲ իրավուքներ» եզրը։ Այդ իրավունքների տակ մասնավորապես հասկացվում են.

  • Սեռական հարաբերությունների ազատություն
  • Պաշտպանություն խտրականությունից
  • Համասեռական ամուսնության իրավունք
  • Երեխա որդեգրելու իրավունք
  • Կենսաբանական սեռը փոխելու իրավունք

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Acronyms, Initialisms & Abbreviations Dictionary, Volume 1, Part 1. Gale Research Co., 1985, ISBN 978-0-8103-0683-7. Factsheet five, Issues 32–36, Mike Gunderloy, 1989
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Swain Keith W. (հունիսի 21, 2007)։ «Gay Pride Needs New Direction»։ Denver Post։ Վերցված է 2008-07-05 
  3. ↑ Centerlink։ «2008 Community Center Survey Report»։ LGBT Movement Advancement Project։ Վերցված է օգոստոսի 29, 2008 
  4. ↑ «NLGJA Stylebook on LGBT Terminology»։ nlgja.org։ 2008 
  5. ↑ The Santa Cruz County in-queery, Volume 9, Santa Cruz Lesbian, Gay, Bisexual & Transgendered Community Center, 1996. Books.google.com. 2008-11-01. https://books.google.am/books?id=rkUEAQAAIAAJ։ Վերցված է 2011-10-23. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Shankle, Michael D. (2006). The Handbook of Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender Public Health: A Practitioner's Guide To Service. Haworth Press. ISBN 1-56023-496-2. https://books.google.am/books?id=pUUyLSKD5voC. 
  7. ↑ Harris, K. M. (2013). Sexuality and suicidality: Matched-pairs analyses reveal unique characteristics in non-heterosexual suicidal behaviors. Archives of sexual behavior, 42(5), 729-737. doi: 10.1007/s10508-013-0112-2
  8. ↑ 8,0 8,1 Ross, E. Wayne (2006). The Social Studies Curriculum: Purposes, Problems, and Possibilities. SUNY Press. ISBN 0-7914-6909-3. https://books.google.am/books?id=4qFMqjxte9IC. 
  9. ↑ Kennedy, Hubert C. (1980) "The "third sex" theory of Karl Heinrich Ulrichs", Journal of Homosexuality. 1980–1981 Fall–Winter; 6(1–2): pp. 103–1
  10. ↑ Hirschfeld, Magnus, 1904. Berlins Drittes Geschlecht ("Berlin's Third Sex")
  11. ↑ Ellis, Havelock and John Addington Symonds, 1897. Sexual Inversion.
  12. ↑ Edward Carpenter, 1908. The Intermediate Sex: A Study of Some Transitional Types of Men and Women.
  13. ↑ Duc, Aimée, 1901. Sind es Frauen? Roman über das dritte Geschlecht ("Are These Women? Novel about the Third Sex")
  14. ↑ Minton, Henry (2002). Departing from Deviance. University of Chicago Press. ISBN 0-226-53043-4. https://books.google.am/?id=cCoADHpbzHsC&pg=PA238։ Վերցված է 2009-01-01. 
  15. ↑ Ullerstam, Lars (1967). The Erotic Minorities: A Swedish View. https://books.google.am/books?id=whGGAAAAIAAJ։ Վերցված է մարտի 12, 2015. 
  16. ↑ Esterberg, Kristen (September, 1994). "From Accommodation to Liberation: A Social Movement Analysis of Lesbians in the Homophile Movement." Gender and Society, 8, (3) p. 424–443.
  17. ↑ Faderman, Lillian (1991). Odd Girls and Twilight Lovers: A History of Lesbian Life in Twentieth Century America, Penguin Books. ISBN 0-14-017122-3, p. 210–211.
  18. ↑ Faderman (1991), p. 217–218.
  19. ↑ Leli, Ubaldo; Drescher, Jack (2005). Transgender Subjectivities: A Clinician's Guide. Haworth Press. ISBN 0-7890-2576-0. https://books.google.am/books?id=QiJryCzrZmYC. 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Alexander, Jonathan; Yescavage, Karen (2004). Bisexuality and Transgenderism: InterSEXions of The Others. Haworth Press. ISBN 1-56023-287-0. https://books.google.am/books?id=2SOe4igsrbgC. 
  21. ↑ Research, policy and practice: Annual meeting, American Educational Research Association Verlag AERA, 1988.
  22. ↑ «Facebook expands gender options: transgender activists hail 'big advance'»։ The Guardian։ փետրվարի 14, 2014։ Վերցված է մայիսի 21, 2014 
  23. ↑ Dewey Caitlin (փետրվարի 14, 2014)։ «Confused by Facebook's new gender options? Here's what they mean.»։ Washington Post։ Վերցված է մայիսի 21, 2014 
  24. ↑ Nicole Morley (հունիսի 26, 2015)։ «Facebook celebrates LGBT Pride with rainbow profile picture function»։ Metro 
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=ԼԳԲՏ&oldid=4959764» էջից