Հետերոսեքսիզմ
Հետերոսեքսիզմ (անգլ.՝ Heterosexism), հայացքների և համոզմունքների համակարգ, որը հիմնված է հետերոնորմատիվության գաղափարների վրա և ենթադրում է հետերոսեքսուալություն մարդու սեքսուալության միակ բնական, բարոյապես և սոցիալապես ընդունելի ձևով։ Ոչ բոլոր հետերոսեքսուալներն են կիսում այս գաղափարախոսությունը, ուստի հետերոսեքսուալությունն ինքնին չի ենթադրում հետերոսեքսիզմ։
Գաղափարախոսութուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տերմինը օգտագործվում է նաև նման գաղափարախոսության սոցիալական և մշակութային հետևանքները նկարագրելու համար։ Հետերոսեքսիզմ տերմինը ձևավորվում է այնպիսի մոդելի միջոցով, որը տարածված է, ինչպես նաև սեքսիզմը (սեռերի անհավասարության գաղափարը)։ Նույն երևույթը նկարագրելու համար առաջարկվել է նաև «հետերոսեքսուալիզմ» բառը, սակայն այն չի արմատավորվել, քանի որ տերմինաբանական իմաստներ ունի ոչ թե «սեքսիզմ» բառի հետ, այլ համասեռականություն բառի հետ, ինչը մոլորեցնող է, քանի որ տերմինն ուղղակի կապ չունի սեռականության կամ սեռական կողմնորոշման հետ, այլ նկարագրում է սոցիալ-մշակութային իրողությունները[1]։
Տարբերությունը հոմոֆոբիայից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Հետերոսեքսիզմ» տերմինն առաջարկվել է Գրեգորի Հերեկի կողմից որպես այլընտրանքային, հոմոֆոբիա տերմինին փոխարինող, միևնույն ժամանակ վիրավորական իմաստ չկրելով և գաղափարական կլիշե չհանդիսանալով։ Հերեկը կարծել է, որ այս տերմինն ավելի գիտականորեն կոռեկտ է և ավելի ճշգրիտ է կոնցեպտուալիզացնում երևույթի էությունը՝ այն դասելով սեքսիզմի և շովինիզմի այլ ձևերի, այլ ոչ թե ֆոբիաների հետ[2]։
Որոշ հեղինակներ, մասնավորապես Չարլզ Սոկարայդեսը, սակայն, նշում են, որ այս տերմինները փոխարինելի չեն, և որ հետերոսեքսիզմը, որպես այդպիսին, համարժեք չէ և չի նշանակում հոմոնեգատիվիզմ կամ հոմոֆոբիա, մարդը կարող է ունենալ անկեղծ ներքին համոզմունք, որ միայն հետերոսեքսուալությունն է նորմալ և բարոյապես ընդունելի, կամ անկեղծորեն համարել, որ հետերոսեքսուալներն ավելի լավն են, քան համասեռականները միայն սեփական հետերոսեքսուալության պատճառով, բայց միևնույն ժամանակ բացասական վերաբերմունք չզգալ համասեռականների և համասեռականության նկատմամբ։
Հետերոցենտրիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հետերոսեքսիզմը չպետք է խառնվի հետերոցենտրիզմի հետ։ Հետերոցենտրիզմը (հաճախ ենթագիտակցական) ենթադրություն կամ ենթադրություն է, որ այն մարդկանցից յուրաքանչյուրը, ում հետ գործ ունի անհատը, հետերոսեքսուալ է (եթե նրա կողմնորոշումը նախապես հայտնի չէ) և ենթադրությունից բխող հաղորդակցության ձևեր։ Վիճակագրորեն, նման ենթադրությունը շատ դեպքերում ճիշտ կլինի (քանի որ հետերոսեքսուալների մեծամասնությունը), բայց որոշ դեպքերում այն կարող է սխալ լինել։ Հետերոցենտրիզմը կարող է պատահական և ոչ միտումնավոր կերպով դրսևորվել առօրյա կյանքում։ Օրինակ, երբ կինն ասում է, որ գնում է սիրային հանդիպման, շատերը հարցնում են «Ի՞նչ է այդ տղամարդու անունը» կամ «Այդ տղամարդը գեղեցի՞կ է», դրանով իսկ անուղղակիորեն ենթադրելով, որ խոսքը հետերոսեքսուալ սիրո մասին է։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Corsini, Raymond J., The Dictionary of Psychology (2001), ISBN 1-58391-328-9
- ↑ Herek, Gregory M., Ph.D., «Beyond 'Homophobia': Thinking About Sexual Prejudice and Stigma in the Twenty-First Century» Sexuality Research & Social Policy (April, 2004)