Էլիզաբեթ Նեյ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
Էլիզաբեթ Նեյ
Elisabeth Ney by Friedrich Kaulbach.jpg
Ծնվել էհունվարի 26, 1833(1833-01-26)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՄյունստեր, Պրուսիայի թագավորություն[4]
Մահացել էհունիսի 29, 1907(1907-06-29)[1][2][3][…] (74 տարեկան)
Վախճանի վայրըՕստին, ԱՄՆ[4]
ՔաղաքացիությունFlag of Germany (1867–1918).svg Գերմանիա և 45 Star US Flag.svg ԱՄՆ
ԿրթությունՄյունխենի գեղարվեստի ակադեմիա
Մասնագիտությունքանդակագործ
Elisabet Ney Վիքիպահեստում

Ֆրանցիսկա Բերնարդինա Վիլհելմինա Էլիզաբեթ Նեյ (գերմ.՝ Franzisca Bernadina Wilhelmina Elisabeth Ney, հունվարի 26, 1833(1833-01-26)[1][2][3][…], Մյունստեր, Պրուսիայի թագավորություն[4] - հունիսի 29, 1907(1907-06-29)[1][2][3][…], Օստին, ԱՄՆ[4]), գերմանական ծագմամբ ամերիկացի քանդակագործ, ով իր կյանքի և գործունեության առաջին կեսն անցկացրել է Եվրոպայում` ստեղծելով հայտնի առաջնորդների, ինչպիսիք են Օտտո ֆոն Բիսմարկի, Ջուզեպպե Գարիբալդիի, Հենրուեր թագավոր Ջորջի V-ի դիմաքանդակները: 39 տարեկանում ամուսնու՝ Էդմունդ Մոնտգոմերիի հետ ներգաղթել է Տեխաս, որտեղ իր ներդրումն է ունեցել արվեստի զարգացման մեջ: Տեխասում բնակվելու ժամանակաշրջանում նրա ամենահայտնի գործերից են Սեմ Հյուսթոնի և Սթիվեն Ֆ. Օստինի մարմարե արձանները: Էլիզաբեթ Նեյի աշխատանքների մի մեծ խումբ գտնվում է Էլիզաբեթ Նեյի անվան թանգարանում, որը տեղակայված է Օստինում գտնվող նրա տուն-ստուդիայում: Այլ աշխատանքներ կարելի է գտնել Տեխաս նահանգի Կապիտոլիումում, ԱՄՆ-ի Կապիտոլիումում և Ամերիկյան արվեստի Սմիթսոնյան թանգարանում:

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նեյը ծնվել է Վեստֆալիա նահանգի Մյունստեր վարչական շրջանում՝ փորագրող Յոհան Ադամ Նեյի և Աննա Էլիզաբեթի ընտանիքում: Նեյերի ընտանիքում ծնված երեխաներից ողջ են մնացել Էլիզաբեթ Նեյը և որդին՝ Ֆրիցը: Նրա ծնողները կաթոլիկներ են եղել: Էլիզաբեթ Նեյը եղել է Ֆրանսիայի մարշալ Միշել Նեյի ավագ զարմուհին: Վաղ տարիքում Էլիզաբեթը հայտարարել է, որ իր նպատակն է «ճանաչել մեծ մարդկանց»[5][6]:

Եվրոպա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նեյը վաղ տարիքից օգնել է հորն իր աշխատանքում: Նա շաբաթներ շարունակ հացադուլ էր անում, երբ ծնողները դեմ էին լինում նրա քանդակագործ դառնալու մտքին՝ հորդորելով ծնողներին ստանալու իրենց տեղական եպիսկոպոսի աջակցությունը: 1852 թվականին ծնողները համաձայնվեցին և Նեյը դարձավ Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիայի քանդակագործության բաժնի առաջին կին ուսանողը (սովորել է պրոֆեսոր Մաքս ֆոն Վիդնմանի մոտ): 1854 թվականի հուլիսի 29-ին ավարտելով ակադեմիան՝ Նեյը տեղափոխվել է Բեռլին` սովորելու Քրիստիան Դանիել Ռաուխի մոտ[7][8]:

1857 թվականին Նեյը Բեռլինում ստուդիա է բացել, 1863 թվականին ամուսնացել Էդմունդ Մոնտգոմերի հետ: Ստեղծել գերմանացի փիլիսոփա Արթուր Շոպենհաուերի դիմաքանդակը, որը ողջունվել է որպես գեղարվեստական հաջողություն, որին հաջորդել է այլ նշանավոր մարդկանց գործերի ստեղծումը, այդ թվում՝ իտալացի ռազմական առաջնորդ Ջուզեպպե Գարիբալդիի, կոմպոզիտոր Ռիչարդ Վագների, Կոզիմա Վագների (Ֆերենց Լիստի և Վագների ապագա կնոջ դուստրը), Օտտո ֆոն Բիսմարկի և Հանովերի թագավոր Ջորջի V-ի դիմաքանդակները, ինչպես նաև կոմպոզիտոր Յոզեֆ Յոախիմի և նրա կնոջ Ամալի Խոակիմի: Բիսմարկի կիսանդրին ավարտելուց կարճ ժամանակ անց Նեյին 1868 թվականին պրուսական գործակալները պատվիրեցին ստեղծելու Լյուդովիկոս II Բավարացու ամբողջական քանդակը: Նեյի այդ ժամանակաշրջանի ստեղծագործությունները եղել են ավանդական դասական գերմանական ոճով՝ շեշտը դնելով ռեալիզմի և ճշգրիտ մասշտաբի վրա[5][9]:

ԱՄՆ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1880-ականների սկզբին, երբ Նեյը Տեխասի բնակիչ էր, նահանգապետ Օրան Մ. Ռոբերտսի կողմից հրավիրվեց Օստին, որը հանգեցրեց նրա գեղարվեստական կարիերայի վերսկսմանը[10]: 1892 թվականին Նեյը Օստինի հյուսիսում կառուցեց Ֆորմոսա ստուդիան (Էլիզաբեթ Նեյի անվան թանգարան) և սկսեց պատվերներ փնտրել[5][11]:

1891 թվականին Նեյին Chicago World's Fair Association-ի կին կառավարիչների խորհրդից պատվեր ստացավ 32000 ԱՄՆ դոլարով ստեղծելու Սեմ Հյուսթոնի և Սթիվեն Ֆ. Օստինի քանդակները 1893 թվականի Կոլումբիայի համաշխարհային ցուցահանդեսների համար[5][12][13]: Հյուսթոնի և Օսթինի մարմարե քանդակներն այժմ կարելի է տեսնել Տեխաս նահանգի Կապիտոլիումում, Կապիտոլիումի Ազգային քանդակագործության հավաքածու-սրահում: Նեյը պատվեր է ստացել նաև ստեղծելու Ալբերտ Սիդնի Ջոնսթոնի մահարձանը Տեխաս նահանգի գերեզմանատանը[14]: Նեյի գործերից Լեդի Մակբեթի արձանը գտնվում է Էլիզաբեթ Նեյի անվան թանգարանում, մարմարե տարբերակը՝ Սմիթսոնյան ամերիկյան արվեստի թանգարանի հավաքածուում: 1903 թվականին ստեղծված դոկտոր Դեյվիդ Թոմաս Իգլհարթի դիմաքանդակը կարելի է գտնել Օսթինում գտնվող սիմֆոնիկ հրապարակում[15]: Նեյի հավանաբար վերջին հայտնի ստեղծագործությունը գերեզմանի վրա գտնվող քերովբե է Տեխասի Ֆրեդերիկսբերգ քաղաքի Der Stadt Friedhof գերեզմանատանը[16]:

Բացի քանդակագործական գործունեությունը, Նեյն ակտիվ մշակութային գործունեություն է ծավալել Օսթինում: Ֆորմոսան դարձավ մշակութային հավաքների և հետաքրքրասերների կենտրոն, որի այցելուների թվում էին կոմպոզիտոր Իգնացի Յան Պադերևսկին և բալետի ռուս պարուհի Աննա Պավլովան[5]:

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Յակոբ Գրիմի կիսանդրի

  • Էլիզաբեթ Նեյը Արթուր Շոպենհաուերի քանդակի մոտ, 1859

  • Էյլհարդ Միչերլիխի կիսանդրի

  • Ջուզեպպե Գարիբալդիի դիմաքանդակ

  • Լյուդվիգ II Բավարիազցու դիմաքանդակ

  • Էդմունդ Մոնտգոմերի

  • Սեմ Հյուսթոն

  • Էլիզաբեթ Նեյը Տեխասի իր ստուդիայում, մոտ. 1900

  • Լեդի Մակբեթ

  • Ալբերտ Սիդնի Ջոնսթոնի մահարձանը Տեխաս նախանգի պետական գերեզմանատանը

  • Ալբերտ Սիդնի Ջոնսթոնի արձան

  • Սթիվեն Ֆ. Օստինի արձան
    Ազգային քանդակագործության հավաքածու-սրահ

  • Սեմ Հյուսթոնի արձան
    Ազգային քանդակագործության հավաքածու-սրահ

  • Էլիզաբեթ Նեյի անվան թանգարան

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Elisabet Ney
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library, Austrian National Library Record #118926179 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Abernathy Francis Edward (1994)։ Legendary Ladies of Texas։ University of North Texas Press։ էջեր 95–105։ ISBN 978-0-929398-75-4 
  6. ↑ Ledbetter, Suzann (2006). Shady Ladies: Nineteen Surprising and Rebellious American Women. Forge Books. pp. 179–192. ISBN 978-0-7653-0827-6.
  7. ↑ Reimers Peggy A (2006)։ Lone Star Legends։ P.A. Reimers։ էջեր 1–5։ ISBN 978-1-4276-0624-2 
  8. ↑ Ingham Donna (2006)։ You Know You're in Texas When...։ Globe Pequot։ էջ 69։ ISBN 978-0-7627-3811-3 
  9. ↑ «Elisabet Ney Education 1863–1857»։ City of Austin Parks and Recreation Dept։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009-03-11-ին։ Վերցված է հոկտեմբերի 31, 2010 
  10. ↑ Little Carol Morris (1996)։ A Comprehensive Guide to Outdoor Sculpture in Texas։ University of Texas Press։ էջեր 4–6։ ISBN 978-0-292-76034-9 
  11. ↑ «Elisabet Ney-Formosa studio»։ City of Austin Parks and Recreation Dept։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009-03-13-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 2, 2010 
  12. ↑ Walton Andrea (2005)։ Women and Philanthropy in Education։ Indiana University Press։ էջ 248։ ISBN 978-0-253-34466-3 
  13. ↑ Fisher James D։ «Elisabet Ney Museum»։ Handbook of Texas online։ Texas State Historical Association։ Վերցված է նոյեմբերի 4, 2010 
  14. ↑ Baird David (2009)։ Frommer's San Antonio and Austin։ Frommers։ էջ 232։ ISBN 978-0-470-43789-6 
  15. ↑ Little, Carol Morris, 1996, p75
  16. ↑ «Elizabeth Emma Schneider Schnerr»։ Der Stadt Friedhof։ Fredericksburg Genealogical Society։ Վերցված է ապրիլի 22, 2014 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Selected Bibliography, Elisabet Ney Museum Archived 2011-08-10 at the Wayback Machine.
  • Cutrer, Emily Fourmy, The Art of the Woman: The Life and Work of Elisabet Ney, University of Nebraska Press, Lincoln, Nebraska, 1988 (0-8032-1438-3)
  • Fortune, Jan and Jean Barton, Elisabet Ney, Alfred A. Knopf, New York, 1943
  • Hendricks, Patricia D. and Becky Duval Reese, A Century of Sculpture in Texas: 1889–1989 (exhibition catalog), Archer M. Huntington Art Gallery, University of Texas Press, Austin, Texas, 1989
  • Little, Carol Morris, A Comprehensive Guide to Outdoor Sculpture in Texas, University of Texas Press, Austin, Texas, 1996 (0-292-76034-5)
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էլիզաբեթ_Նեյ&oldid=7687053» էջից