Էլեն Քեյ
.jpg) | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 11, 1849[2][3][4][…] |
| Ծննդավայր | Gladhammar church parish, Շվեդիա[2][3] |
| Վախճանվել է | ապրիլի 25, 1926[5][4][6][…] (76 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Q10718377?, Շվեդիա[2][7][8] |
| Գերեզման | Old cemetery, Västervik[9] |
| Մասնագիտություն | թարգմանիչ, գրող, քննադատ, մանկավարժ, սուֆրաժիստ և ֆեմինիստ |
| Լեզու | շվեդերեն |
| Քաղաքացիություն |  Շվեդիա |
| Անդամակցություն | Svenska hem?, Կանանց սոցիալական և քաղաքական միություն, Q90536066? և Married Woman's Property Rights Association? |
| Ellen Key Վիքիպահեստում | |
Էլեն Կառոլինա Սոֆյա Քեյ (շվեդերեն՝ Ellen Karolina Sofia Key, դեկտեմբերի 11, 1849[2][3][4][…], Gladhammar church parish, Շվեդիա[2][3] - ապրիլի 25, 1926[5][4][6][…], Q10718377?, Շվեդիա[2][7][8]), շվեդ գրող։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էլլեն Քեյը ծնվել է 1849 թվականի դեկտեմբերի 11-ին[10] Սունդհոլմում՝ Շվեդիայի ագրարային կուսակցության հիմնադիր Էմիլ Քեյի ընտանիքում։ Նրա մայրը՝ Սոֆի Պուսսի Քեյը, Շվեդիայի հյուսիսի արիստոկրատ ընտանիքից էր։ Էլեն Քեյն ստացել է տնային կրթություն, մայրը նրան սովորեցրել է գրել և թվաբանություն, իսկ տնային դաստիարակչուհին՝ օտար լեզուներ։ Էլենը մանկության տարիներին շատ է կարդացել, նրա վրա տպավորություն են գործել Հենրիկ Իբսենի պիեսները, մասնավորապես «Պեր Գյունտ», «Սիրո կատակերգություն» և «Բրանդ» ստեղծագործությունները։ Երբ Էլենը դարձել է 12 տարեկան, նրա հայրն ընտրվել է Ռիկսդագում, և ընտանիքը տեղափոխվել է Ստոկհոլմ։
Էլենը մայրությունը համարել է ծանր աշխատանք և պնդել, որ ամուսիններից անկախ պետությունը պետք է աջակցի մայրերին և երեխաներին։ Այդ գաղափարները էական ազդեցություն են ունեցել բազմաթիվ երկրների սոցիալական օրենսդրության վրա։
1874 թվականին Էլենը մեկնել է Դանիա, որտեղ դասավանդել է ժողովրդական ինստիտուտներում անապահով գյուղացիների համար։ Նա երազել է ժողովրդական իր ինստիտուտը հիմնել հայրենի Շվեդիայում, բայց դրա փոխարեն 1880 թվականին որպես ուսուցչուհի ընդունվել է Ստոկհոլմում Աննա Ուիտլոկի իգական քոլեջ (Anna Whitlock’s girls school):
Գրական ստեղծագործություններում անդրադարձել է կանանց իրավունքների և պարտականությունների, կանանց աշխատանքի, ավագ ու երիտասարդ սերունդների փոխհարաբերությունների, մայրական զգացմունքի, անհատի ու հասարակության փոխազդեցության հարցերին։ Չհարելով ոչ մի կոնկրետ խմբի կամ կուսակցության՝ նա ձգտել է գնալ իր սեփական ուղով։ Նրա գլխավոր աշխատանքներն են՝ «Սիրո և ամուսնության մասին» և «Երեխայի դարը» («Barnets århundrade», 1900)[11]: Եվրոպական հասարակությունում իր գաղափարների տարածման համար Քեյը 1903 թվականին մեկնել է ճանապարհորդության Գերմանիա և Ավստրիա, որտեղ կարդացել է հրապարակային դասախոսություններ իրեն հոգեհարազատ թեմաներով։
Էլեն Քեյը նաև «էթիկան գեղագիտության միջոցով» փիլիսոփայական հայեցակարգի հեղինակն է։ Նրանում կանխադրել է, որ լիարժեք, հարմարավետ միջավայրում ապրող մարդն ի վիճակի է ճանաչել իրեն և գտնել փոխհամաձայնություն իր շրջապատի աշխարհի հետ։ Այս տեսակետը թելադրված էր սոցիալ-դեմոկրատական գաղափարախոսության նկատմամբ նրա հետաքրքրությամբ, բայց նա ձգտում էր խուսափել պրոլետարիատի բռնապետությունից և կառավարման այլ բռնի մեթոդներից։
Էլեն Քեյը մահացել է 1926 թվականի ապրիլի 25-ին՝ 76 տարեկան հասակում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ http://www2.ub.gu.se/kvinndata/portaler/rostratt/pdf/rostrattsfragan.pdf
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Wittrock U. Ellen K S Key — P. 90.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Gladhammars kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/VALA/00098/C/7 (1842-1860), bildid: A0015078_00024
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Ellen K S Key (швед.) — 1917.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Nationalencyklopedin (швед.) — 1999.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Västra Tollstads kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/VALA/00452/F/1 (1912-1940), bildid: 00020694_00028 — P. 24.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Västra Tollstads kyrkoarkiv, Församlingsböcker. Bunden serie, SE/VALA/00452/A II a/4 (1923-1934), bildid: 00020682_00228 — P. 229.
- ↑ Key, Ellen Karolina Sofia — Svenska gravar.
- ↑ Ellen Key - Britannica Online Encyclopedia
- ↑ Barnets århundrade at Project Runeberg
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Էլեն Քեյ»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907
- Троцкий И. М. Венок на могилу (Памяти Эллен Кей) // Дни, № 997, 05 мая 1926. С. 2.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Էլեն Քեյի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
- UNESCO paper on Ellen Key
- Ronny Ambjörnsson (2014) Ellen Key and the concept of Bildung
| ||||||||||||||||
- Դեկտեմբերի 11 ծնունդներ
- 1849 ծնունդներ
- Շվեդիայում ծնվածներ
- Ապրիլի 25 մահեր
- 1926 մահեր
- Շվեդիայում մահացածներ
- Շվեդիայում թաղվածներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Գրողներ այբբենական կարգով
- Շվեդ կին գրողներ
- Ֆեմինիստ գրողներ
- Շվեդ ֆեմինիստներ
- Սոցիալիստ ֆեմինիստներ
- 19-րդ դարի շվեդ կին գրողներ
- 19-րդ դարի շվեդ գրողներ
- Շվեդ թարգմանիչներ
- 19-րդ դարի թարգմանիչներ