Էլեն Քեյ

Էլեն Քեյ; շվեդ.՝ Ellen Key
Ծնվել է	դեկտեմբերի 11, 1849[…]
Ծննդավայր	Gladhammar church parish, Շվեդիա
Վախճանվել է	ապրիլի 25, 1926[…] (76 տարեկան)
Վախճանի վայր	Västra Tollstad church parish, Շվեդիա
Գերեզման	Old cemetery, Västervik
Մասնագիտություն	թարգմանչուհի, գրող, քննադատ, մանկավարժ, սուֆրաժիստ և կանանց իրավունքների պաշտպան
Լեզու	շվեդերեն
Քաղաքացիություն	Շվեդիա
Անդամակցություն	Svenska hem?, Կանանց սոցիալական և քաղաքական միություն, Tolfterna? և Married Woman's Property Rights Association?
	Ellen Key Վիքիպահեստում

Էլեն Կառոլինա Սոֆյա Քեյ (շվեդ.՝ Ellen Karolina Sofia Key, դեկտեմբերի 11, 1849(1849-12-11)^[2]^[3]^[4]^[…], Gladhammar church parish, Շվեդիա^[2]^[3] - ապրիլի 25, 1926(1926-04-25)^[5]^[4]^[6]^[…], Västra Tollstad church parish, Շվեդիա^[2]^[7]^[8]), շվեդ գրող։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլլեն Քեյը ծնվել է 1849 թվականի դեկտեմբերի 11-ին^[10] Սունդհոլմում՝ Շվեդիայի ագրարային կուսակցության հիմնադիր Էմիլ Քեյի ընտանիքում։ Նրա մայրը՝ Սոֆի Պուսսի Քեյը, Շվեդիայի հյուսիսի արիստոկրատ ընտանիքից էր։ Էլեն Քեյն ստացել է տնային կրթություն, մայրը նրան սովորեցրել է գրել և թվաբանություն, իսկ տնային դաստիարակչուհին՝ օտար լեզուներ։ Էլենը մանկության տարիներին շատ է կարդացել, նրա վրա տպավորություն են գործել Հենրիկ Իբսենի պիեսները, մասնավորապես «Պեր Գյունտ», «Սիրո կատակերգություն» և «Բրանդ» ստեղծագործությունները։ Երբ Էլենը դարձել է 12 տարեկան, նրա հայրն ընտրվել է Ռիկսդագում, և ընտանիքը տեղափոխվել է Ստոկհոլմ։

Էլենը մայրությունը համարել է ծանր աշխատանք և պնդել, որ ամուսիններից անկախ պետությունը պետք է աջակցի մայրերին և երեխաներին։ Այդ գաղափարները էական ազդեցություն են ունեցել բազմաթիվ երկրների սոցիալական օրենսդրության վրա։

1874 թվականին Էլենը մեկնել է Դանիա, որտեղ դասավանդել է ժողովրդական ինստիտուտներում անապահով գյուղացիների համար։ Նա երազել է ժողովրդական իր ինստիտուտը հիմնել հայրենի Շվեդիայում, բայց դրա փոխարեն 1880 թվականին որպես ուսուցչուհի ընդունվել է Ստոկհոլմում Աննա Ուիտլոկի իգական քոլեջ (Anna Whitlock’s girls school):

Գրական ստեղծագործություններում անդրադարձել է կանանց իրավունքների և պարտականությունների, կանանց աշխատանքի, ավագ ու երիտասարդ սերունդների փոխհարաբերությունների, մայրական զգացմունքի, անհատի ու հասարակության փոխազդեցության հարցերին։ Չհարելով ոչ մի կոնկրետ խմբի կամ կուսակցության՝ նա ձգտել է գնալ իր սեփական ուղով։ Նրա գլխավոր աշխատանքներն են՝ «Սիրո և ամուսնության մասին» և «Երեխայի դարը» («Barnets århundrade», 1900)^[11]: Եվրոպական հասարակությունում իր գաղափարների տարածման համար Քեյը 1903 թվականին մեկնել է ճանապարհորդության Գերմանիա և Ավստրիա, որտեղ կարդացել է հրապարակային դասախոսություններ իրեն հոգեհարազատ թեմաներով։

Էլեն Քեյը նաև «էթիկան գեղագիտության միջոցով» փիլիսոփայական հայեցակարգի հեղինակն է։ Նրանում կանխադրել է, որ լիարժեք, հարմարավետ միջավայրում ապրող մարդն ի վիճակի է ճանաչել իրեն և գտնել փոխհամաձայնություն իր շրջապատի աշխարհի հետ։ Այս տեսակետը թելադրված էր սոցիալ-դեմոկրատական գաղափարախոսության նկատմամբ նրա հետաքրքրությամբ, բայց նա ձգտում էր խուսափել պրոլետարիատի բռնապետությունից և կառավարման այլ բռնի մեթոդներից։

Էլեն Քեյը մահացել է 1926 թվականի ապրիլի 25-ին՝ 76 տարեկան հասակում։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ http://www2.ub.gu.se/kvinndata/portaler/rostratt/pdf/rostrattsfragan.pdf
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Wittrock U. Ellen K S Key — P. 90.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Gladhammars kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/VALA/00098/C/7 (1842-1860), bildid: A0015078_00024
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Ellen K S Key (շվեդերեն) — 1917.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Västra Tollstads kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/VALA/00452/F/1 (1912-1940), bildid: 00020694_00028 — P. 24.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Västra Tollstads kyrkoarkiv, Församlingsböcker. Bunden serie, SE/VALA/00452/A II a/4 (1923-1934), bildid: 00020682_00228 — P. 229.
↑ Key, Ellen Karolina Sofia — Svenskagravar.se.
↑ Ellen Key - Britannica Online Encyclopedia
↑ Barnets århundrade at Project Runeberg

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Էլեն Քեյ». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Троцкий И. М. Венок на могилу (Памяти Эллен Кей) // Дни, № 997, 05 мая 1926. С. 2.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլեն Քեյի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
UNESCO paper on Ellen Key Արխիվացված 2013-11-05 Wayback Machine
Ronny Ambjörnsson (2014) Ellen Key and the concept of Bildung Արխիվացված 2021-01-27 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էլեն Քեյ» հոդվածին։

[_a45350454ce82843-1] ttp://www2.ub.gu.se/kvinndata/portaler/rostratt/pdf/rostrattsfragan.pdf

[_27d0e5a2e3c855b9-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Wittrock U. Ellen K S Key — P. 90.

[_9eb0b1f3506cf10a-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Gladhammars kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/VALA/00098/C/7 (1842-1860), bildid: A0015078_00024

[_1dba87a9694ca480-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Encyclopædia Britannica

[_173a0ed690a0c848-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Ellen K S Key (շվեդերեն) — 1917.

[_aebfc193f5d5e990-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.

[_8e347b12b1dd4854-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Västra Tollstads kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/VALA/00452/F/1 (1912-1940), bildid: 00020694_00028 — P. 24.

[_e1780da847af2eff-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Västra Tollstads kyrkoarkiv, Församlingsböcker. Bunden serie, SE/VALA/00452/A II a/4 (1923-1934), bildid: 00020682_00228 — P. 229.

[_279fd090e1c6cfe7-9] Key, Ellen Karolina Sofia — Svenskagravar.se.

[10] Ellen Key - Britannica Online Encyclopedia

[11] Barnets århundrade at Project Runeberg

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]