Jump to content

Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամ
Հիմնադրամի լոգոն
Изображение логотипа
Տեսակհիմնադրամ և կրթական կազմակերպություն
Երկիր Պորտուգալիա
Հիմնադրված1956, Գալուստ Գյուլբենկյանի կողմից
ՆպատակներԱջակցել գիտության, կրթության, առողջապահության և արվեստի զարգացմանը
Գլխադասային գրասենյակCalouste Gulbenkian Foundation headquarters, Ավենիդաս Նովաս, Լիսաբոն
ՏեղագրությունԼիսաբոն, Պորտուգալիա
ԲյուջեՀայկական համայնքների բաժանմունք՝ 3,5 մլն
ՀիմնադիրԳալուստ Գյուլբենկյան
Պարգևներ
Կայքgulbenkian.pt

Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամ (պորտ.՝ Fundação Calouste Gulbenkian), Պորտուգալիայում գտնվող հիմնադրամ, որի հիմնական նպատակն է աջակցել գիտության, կրթության, առողջապահության և արվեստի զարգացմանը։ Հիմնադրվել է 1956 թվականին Լիսաբոնում՝ հայ մեծահարուստ նավթարդյունաբերող Գալուստ Գյուլբենկյանի (1869-1955 թթ.) կտակի (1953 թ.) համաձայն։ 2011 թվականի դեկտեմբերի 22-ից տնօրենը Արթուր Սանտոս Սիլվան է[2]։ Հիմնադրամն ունի մասնաճյուղեր Ֆրանսիայում և Միացյալ Թագավորությունում։

Հիմնադրվել է 1956 թվականին Գալուստ Գյուլբենկյան կտակի համաձայն։ Կտակում նշված է միայն Սուրբ էջմիածնի Մայր տաճարի նորոգման համար 450 հազար դոլարի հատկացման մասին։ Սակայն կտակարար մարմնի անդամ Գևորգ Եսայանի՝ Գալուստ Գյուլբենկյանի դստեր ամուսնու ջանքերով հետագայում հիմնադրամում բացվել է նոր՝ Հայկական համայնքների բաժանմունքը (1984-2011 թվականներին տնօրեն՝ Զավեն Եկավյան, 2012-2013 թվականները՝ Աստղիկ Չամքերթեն, 2013 թվականից՝ Ռազմիկ Փանոսյանը[3][4])։ Բաժանմունքի տարեկան բյուջեն շուրջ 3,5 միլիոն դոլար է։

Գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայկական համայնքների բաժանմունքի բյուջեն կանոնավորապես բաշխվում է Սփյուռքի և Հայաստանի (1984 թվականից) գիտական, առողջապահական, կրթական և մշակութային կազմակերպություններին։ 1988 թվականին բյուջեից 1 միլիոն դոլարի լրացուցիչ օգնություն է հատկացվել երկրաշարժից տուժած շրջաններին։

Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի միջոցների գերակշիռ մասը տրամադրվում է Պորտուգալիայում և այլ երկրներում մարդասիրական բազմաբնույթ ծրագրերի իրականացման համար։ Ներկայումս միջոցներ է հատկացնում նաև գրահրատարակչական նպատակներով (400 հազար դոլար), որոնք իրականացվում են Երևանում, Անթիլիասում, Հալեպում, Ստամբուլում, Փարիզում և այլուր։ Մեծապես օժանդակել է նաև Մատենադարանին[5]։

Պորտուգալական Partex նավթարդյունաբերական ընկերությունը ամբողջությամբ պատկանում է Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամին (տարեկան բյուջեն ավելի քան 100 միլիոն եվրո)։ Այն Եվրոպական հիմնադրամների ցանց ստեղծարար համագործակցության նպատակով-ի (անգլ.՝ Network of European Foundations for Innovative Cooperation (NEF)) անդամ է[6]։

Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի Գյուլբենկյան այգին և Թանգարանը։

Հիմնադրամը ֆինանսավորում է նաև Պորտուգալիայում իրականացվող գիտահետազոտական աշխատանքներին[7]։

Հիմնադրամին է պատկանում՝

  • Գալուստ Գյուլբենկյանի թանգարանը, որը հիմնվել է Գյուլբենկյանի անձնական հավաքածուի հիման վրա,
  • Ժամանակակից արվեստի թանգարանը (Centro de Arte Moderna), ժամանակակից արվեստի թանգարան,
  • Գյուլբենկյան նվագախումբը, սիմֆոնիկ նվագախումբ, Լիսաբոնի ամենախոշոր նվագախմբերից մեկը,
  • Գյուլբենկյան գրադարանը,
  • Գյուլբենկյան գիտության ինստիտուտը,
  • Հայկական համայնքների բաժանմունքը,
  • Գյուլբենկյան հիմնադրամի այգին, հանրային այգի Լիսաբոնում,
  • Գյուլբենկյան հիմնադրամ ՄԹ, ներկայացուցչություն Միացյալ Թագավորությունում,
  • Ֆրանսիայի պատվիրակություն, ներկայացուցչություն Ֆրանսիայում,
  • Գյուլբենկյան բալետ, 1965 թվականին հիմնադրված պարախումբ, որը սակայն փակվել է 2005 թվականին։

Կառույցը և այգին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնադրամի գլխավոր շենքը և Գալուստ Գյուլբենկյանի արձանը

Հիմնադրամի կառույցը գտնվում է Լիսաբոնի կենտրոնում։ Այգին սկզբնապես եղել է Լիսաբոնի ծայրամասի այգիներից մեկը։ Հիմնադրամի գլխավոր շինությունը բացվել է 1969 թվականի հոկտեմբերի 2-ին, այնտեղ կան գրասենյակներ, դահլիճներ, ցուցասրահներ, թանգարաններ և գրադարաններ։ Ճարտարապետներն են՝ Ռյուի Աթուգուիան, Պեդրո Սիդը և Ալբերտո Պեսոան։ Կառուցվել է մոդերն ոճում[8]։

Այգին բացվել է նույն թվականին, լանդշաֆտը նախագծել է ճարտարապետ Ռիբեյրո Տելեսը խորհրդակցելով հիմնադրամի շենքի ճարտարապետների հետ։ 2010 թվականին կառույցը և այգին դասվել են Պորտուգալիայի մշակութային հուշարձանների թվին։

Ժամանակակից արվեստի թանգարանը (պորտ.՝ Centro de Arte Moderna) նախագծել է անգլիացի ճարտարապետ Լեսլի Մարտինը՝ International style ոճում։ Այս թանգարանը բացվել է 1983 թվականին։

Գալուստ Գյուլբենկյանի թանգարան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թանգարանը բացվել է 1969 թվականի հոկտեմբերի 2-ին[8]՝ Գալուստ Գյուլբենկյանի կողմից և վերջինիս հավաքածուի հիման վրա։ Թանգարանում կա մոտ 6000 ցուցանմուշներ։ Եվրոպական գեղանկարչության հավաքածուում կարևոր տեղ ունեն 1930-ական թվականներին Էրմիտաժի հավաքածուի վաճառքից Գալուստ Գյուլբենկյանի կողմից ձեռք բերված գործերը (Ռուբենս, Ռեմբրանդտ, Դիրկ Բոուտս

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=153
  2. «Eleição por unanimidade - Artur Santos Silva é o novo presidente da Gulbenkian». 22-12-2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 22-12-2011-ին.
  3. Barsoumian, Nanore (2014 թ․ հունիսի 13). «A Bold New Plan: Interview with Razmik Panossian». Armenian Weekly. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 20-ին.
  4. «Rasmick Panossian Director of Programming, Rights and Democracy, Montreal». University of Winnipeg. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  5. Gérard Dédéyan (dir.), Histoire du peuple arménien, Privat, Toulouse, 2007 978-2-7089-6874-5, p. 805.
  6. «Network of European Foundations (NEF)» (PDF). Network of European Foundations (NEF). 2007 թ․ հոկտեմբերի 25. էջ 5. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 4-ին.
  7. Angelique Verrecchia (2015 թ․ մարտի 25). Ambassade de France au Portugal / ADIT (ed.). «La Fondation Calouste Gulbenkian récompense un jeune chercheur pour ses recherches sur le cerveau». www.bulletins-electroniques.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 28-ին..
  8. 8,0 8,1 Museo Calouste Gulbenkian. Lissabon: Fundação Calouste Gulbenkian. 2003. էջ 9. ISBN 972-8128-82-7.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 660