Բորիս Շչերբինա

	Բորիս Շչերբինա; Борис Щербина
	ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհրդի փոխնախագահ
հունվարի 13, 1984 - հունիսի 7, 1989
Նախորդող	Իգնատի Նովիկով
Հաջորդող	Լև Ռյաբև
	(2-րդ) ԽՍՀՄ Նավթի և գազի արդյունաբերության շինարարության մինիստր
դեկտեմբերի 11, 1973 - հունվարի 13, 1984
Նախորդող	Ալեքսեյ Կորտունով
Հաջորդող	Վլադիմիր Չիրսկով
	(5-րդ) ԽՄԿԿ Տյումենի շրջանային կոմիտեի առաջին քարտուղար
մայիսի 6, 1961 - դեկտեմբերի 18, 1973
Նախորդող	Վասիլի Կոսսով
Հաջորդող	Գենադի Բոգոմյակով
Կուսակցություն՝	ԽՄԿԿ; (1939թ.-ից)
Կրթություն՝	Խարկովի երկաթուղային տրանսպորտի պետական համալսարան; ՈւԽՍՀ ԽՄԿԿ ԿԿ հանրապետական կուսակցական դպրոց
Մասնագիտություն՝	Երկաթուղային ինժեներ
Ծննդյան օր	1919 հոկտեմբերի 5
Ծննդավայր	Դեբալցևո, ՈւԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Վախճանի օր	օգոստոսի 22, 1990 (տարիքը 70)
Վախճանի վայր	Մոսկվա, ՌԽՍՖՀ, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Թաղված	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Ամուսին	Ռաիսա Պավլովնա Շչերբինա; (1919-1984)
Զավակներ	Յուրի; (ծ. 1941)
Պարգևներ	, ; , , և
Boris Evdokimovich Shcherbina

Բորիս Շչերբինայի հուշարձանը Գյումրիում

Բորիս Եվդոկիմովիչ Շչերբինա (ռուս.՝ Борис Евдокимович Щербина, հոկտեմբերի 5, 1919(1919-10-05)^[1], Դեբալցևո, Խարկովի շրջան - օգոստոսի 22, 1990(1990-08-22), Մոսկվա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), խորհրդային և ուկրաինացի պետական ու կուսակցական գործիչ։ ԽՍՀՄ Նախարարների Խորհրդի նախագահի տեղակալ (1984-1989 թվականներ)։ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս։ Արևմտյան Սիբիրում նավթագազային համալիրի ստեղծողներից մեկը։ Ղեկավարել է Չեռնոբիլի ԱԷԿ-ի վթարի (1986) և Հայկական ԽՍՀ-ի (1988) երկրաշարժի հետևանքների վերացումը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է ուկրաինացի երկաթուղայինի ընտանիքում։ 1937 թվականին ընդունվել Է Խարկովի երկաթուղային տրանսպորտի ինժեներների ինստիտուտ։ Հաջող ուսման և ակտիվ հասարակական աշխատանքի համար 1939 թվականին ստացել է Ուկրաինայի ԼԿԵՄ Կենտկոմի պատվոգիր։ Նույն թվականին անդամակցել է կուսակցությանը։

Ուսումը ընդհատել է և կամավորը մեկնել է խորհրդային-ֆիննական պատերազմի, կռվել 316-րդ առանձին դահուկային էսկադրոնի կազմում։ Ինստիտուտն ավարտել է միայն 1942 թվականին։

Կուսակցական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին զբաղվել է ռազմական երկաթուղային փոխադրումների կազմակերպմամբ։

1942 թվականին նշանակվել է Խարկովի կոմերիտական կազմակերպության մարզային կոմիտեի քարտուղար։ Գերմանական օկուպացիայի ընթացքում տեղափոխել են ՀԼԿԵՄ Կենտկոմի աշխատակազմ։

1944 թվականից կուսակցական աշխատանքի է անցել։ 1948 թվականին ավարտել է ՀԿԿ Կենտկոմին առընթեր բարձրագույն կուսակցական դպրոցը։ 1950-1951 թվականներին գլխավորել է Խարկովի ԽՄԿԿԿ քաղաքային կոմիտեն։

1951 թվականին Բ. Շչերբինան ուղղված էր Սիբիրում ղեկավար տնտեսական աշխատանք կատարելուն։ Այնտեղ նրա ղեկավարությամբ ավարտվել է Իրկուտսկի ՀԷԿ-ի շինարարությունը (1958 թվական), սկսվել է եղբայրական ՀԷԿ-ի շինարարությունը (1954 թվական)։ Գրավադրված են Անգարսկ և Շելեխով քաղաքները, շահագործման է հանձնվել անգարի նավթաքիմիական կոմբինատը (1955)։

1951-1955 թվականներին Բ. Շչերբինան զբաղեցրել է քարտուղարի, իսկ 1955-1961 թվականներին՝ Իրկուտսկի շրջանային կոմիտեի երկրորդ քարտուղարի պաշտոնը։

Տասնիններորդ դարի սկզբին տեղափոխվել է Տյումենի մարզ։ 1961-1973 թվականներին նա աշխատել է որպես Տյումենի շրջանային կոմիտեի առաջին քարտուղար։

«Մեզ մոտ եկավ երիտասարդ, հմայիչ, ողջախոհ, նորարարության ոգով տարված առաջնորդ, որից ակնկալում էինք շատ փոփոխություններ», - գրել է նրա մասին պրոֆեսոր-պատմաբան Յուրի Ժիբիլսկին^[2]։

Այդ շրջանում սկսվել է արդյունաբերական հետախուզությունը և նավթի արդյունահանումը. գործարկվել է առաջին նավթային հանքավայրը Արևմտյան Սիբիրում (Շաիմսկի)։ Նրա ղեկավարության 12 տարիների ընթացքում տարածաշրջանը դարձել է ԽՍՀՄ-ում գլխավոր նավթ և գազ արդյունահանողը^[3]։

ԽՄԿԿ Կենտկոմի անդամ (1976-1990 թվականներ)։ ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի 6-11 գումարումների պատգամավոր։ ՌԽՖՍՀ 5-րդ գումարման Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր։

ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1973-1984 թվականներին եղել է ԽՍՀՄ նավթային և գազային արդյունաբերության ձեռնարկությունների շինարարության նախարար։

Այս պաշտոնում ներդրել է նավթի և գազի յուրացման բարձր արդյունավետ մեթոդներ, գիտնականներին ներգրավել է տայգայի, անանցանելի ճահճների, հավերժական սառածության պայմաններում շինարարության ժամանակ առաջացող տեխնոլոգիական խնդիրների լուծմանը։ Նավթի և գազի արտահանման համար խողովակաշարերի երկարությունը կրկնապատկվել է։ Նրա օրոք արհեստները ավտոմատացվել են։ Նավթի և գազի հանքավայրերի կառուցման տեմպերը բազմիցս աճել են. դրա շնորհիվ ԽՍՀՄ-ն աշխարհում առաջին տեղն է գրավել ածխաջրածինների արդյունահանման ցուցանիշով^[3]։

1984 թվականի հունվարի 13-ին նշանակվել է ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի նախագահի տեղակալ և այդ պաշտոնը զբաղեցրել մինչև 1989 թվականի հունիսի 7-ը, երբ կառավարության անդամներին սկսել է ընտրել ԽՍՀՄ Գերագույն խորհուրդը, որը ձևավորվել է ԽՍՀՄ ժողովրդական պատգամավորների առաջին համագումարում։ Ղեկավարել է նավթային արդյունաբերության նախարարության, գազարդյունաբերության նախարարության, Էներգետիկայի նախարարության, ածխարդյունաբերության նախարարության, երկրաբանության, Պետտեխնաձորի և Պետատոմէներգահսկողության նախարարության գործունեությունը։

Չեռնոբիլի ԱԷԿ-ի վթարի հետևանքների վերացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1986 թվականին գլխավորել է Չեռնոբիլի ԱԷԿ-ի վթարի հետևանքների վերացման կառավարական հանձնաժողովը։ 1986 թվականի ապրիլի 26-ին մեկնել է Կիև և անմիջապես մեկնել Պրիպյատ։ Հաջորդ օրը՝ ապրիլի 27-ին, ժամը 10:00-ին վթարից 32 ժամ անց քաղաքի տարհանման որոշում է կայացրել։ Այնուհետև կազմակերպվել է նաև բնակիչների տարհանում կայանի շուրջ 10 և 30 կիլոմետրանոց հատվածից^[4]:

Հանձնաժողովը որոշել է նաև բազմաթիվ այլ խնդիրներ՝ կայանում հրդեհի մարումից մինչև չորրորդ էներգաբլոկի վրա թաքնվելու, տարածքի ապաակտիվացման, փրկված էներգաբլոկների աշխատանքի վերսկսման և էներգակիրների Նոր ավանի կառուցման^[5]։

Ենթադրվում է, որ Չեռնոբիլի ԱԷԿ-ի վթարի հետևանքների վերացման գոտի գործուղումները խաթարել են նրա առողջությունը և կրճատել նրա կյանքը^[3]։

1986 թվականի հուլիսի 3-ին ԽՄԿԿ կենտկոմի քաղբյուրոյի նիստում Շչերբինան հայտարարել էր ՌԲՄԿ ռեակտորների վտանգի մասին և առաջարկել «հեշտ որոշում ընդունել ՌԲՄԿ ռեակտորներով նոր ատոմակայանների շինարարությունը դադարեցնելու մասին»^[6]^[7]։

Երկրաշարժ Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1988 թվականին գլխավորել է Հայաստանում երկրաշարժի հետևանքների վերացման հանձնաժողովը, որը դարձել է ողջ Խորհրդային Միության գործը։ Հայաստանի բանակային ստորաբաժանումները և բոլոր հանրապետությունների շինարար կամավորներն օգնել են Սպիտակի, Լենինականի (Գյումրի) և տարերքից տուժած այլ բնակավայրերի (21 քաղաք և 350 գյուղ, որոնցից 58-ն ամբողջությամբ ավերվել են) բնակիչներին գտնել փլատակների տակից և կարգավորել կյանքը։

Երկրաշարժի ժամանակ, որը հավասար էր Հիրոսիմայի 10 միջուկային պայթյուններին ստորգետնյա հարվածների հզորությանը, ավելի քան 25 հազար մարդ զոհվել է, 140 հազարը դարձել հաշմանդամ, իսկ 514 հազար մարդ զրկվել է տանիքից^[8]։ Շչերբինան ներգրավել է նաև միջազգային փրկարարների՝ Չեխոսլովակիայից, Ավստրիայից, որոնք հատուկ վարժեցված շներ և ջերմացուցիչներ են ունեցել փլատակների տակ կենդանի մարդկանց գտնելու համար^[8]:Ընդհանուր առմամբ երկրաշարժի հետևանքների վերացման հարցում օգնություն է ցուցաբերել 11 երկիր^[9]։

Շչերբինան նախարարների շտաբ է կանչել պետնախարարին՝ մարդկանց փրկության համար բոլոր ռեսուրսները մոբիլիզացնելու համար։ Կազմակերպվել է Մոսկվայի, Լենինգրադի հիվանդանոցներում տուժածների բուժում, վերականգնում և հանգիստ առողջարաններում։

«Բորիս Շչերբինան իսկական հերոս է», - ասել է Վարդգես Արծրունին, 1988 թվականին Հայկական ԽՍՀ պետական շինարարության նախագահը^[10]։

Վերջին տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տյումենում Խոխրյակովի փողոցի թիվ 48 տան հուշատախտակը

1989 թվականի հունիսից եղել է միութենական նշանակության անձնական թոշակառու^[11]։

Մահացել է 1990 թվականի օգոստոսի 22-ին։ Թաղված է Նովոդևիչի գերեզմանատանը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Щербина Борис Евдокимович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Прибыльский Ю.П. Живая память / Прибыльский В.Ю.. — Воспоминания. — Тобольск: Полиграфист, 2006. — С. 238. — 380 с.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Тимур Каримов։ «Щербина Борис Евдокимович»։ www.warheroes.ru։ Վերցված է 2019-01-20
↑ Хиггинботам, 2020, էջ 185–195
↑ «МОДВ АЭП - Герои-чернобыльцы - Герои-чернобыльцы - Щербина Борис Евдокимович»։ www.veteranrosatom.ru։ Վերցված է 2019-01-20
↑ Закат ядерного ренессанса? - Росбалт
↑ Proatom - Йюй Рпюцедхъ Ярюкю Тюпянл
↑ ^8,0 ^8,1 Булат Ережепов 10 Хиросим Спитака // Спутник Казахстан : портал. — 2017.
↑ Давид Галстян։ «Без срока давности. 1988»։ Спутник Армения
↑ «Строители. Спасатели. Спасители. Героям Спитакского землетрясения посвящается»։ «Голос Армении» (ռուսերեն)։ www.aysor.am։ Վերցված է 2019-01-20
↑ Андриянов, Чирсков, 2009, էջ 367

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շչերբինա Բորիս, Եվդոկիմովիչ(ռուս.)

[_f9a24fee4ba6e4e4-1] Щербина Борис Евдокимович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[2] Прибыльский Ю.П. Живая память / Прибыльский В.Ю.. — Воспоминания. — Тобольск: Полиграфист, 2006. — С. 238. — 380 с.

[:0-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Тимур Каримов։ «Щербина Борис Евдокимович»։ www.warheroes.ru։ Վերցված է 2019-01-20

[Хиггинботам—2020——185–195-4] Хиггинботам, 2020, էջ 185–195

[5] «МОДВ АЭП - Герои-чернобыльцы - Герои-чернобыльцы - Щербина Борис Евдокимович»։ www.veteranrosatom.ru։ Վերցված է 2019-01-20

[6] Закат ядерного ренессанса? - Росбалт

[7] Proatom - Йюй Рпюцедхъ Ярюкю Тюпянл

[:1-8] 8,0 ^8,1 Булат Ережепов 10 Хиросим Спитака // Спутник Казахстан : портал. — 2017.

[9] Давид Галстян։ «Без срока давности. 1988»։ Спутник Армения

[10] «Строители. Спасатели. Спасители. Героям Спитакского землетрясения посвящается»։ «Голос Армении» (ռուսերեն)։ www.aysor.am։ Վերցված է 2019-01-20

[Андриянов,_Чирсков—2009——367-11] Андриянов, Чирсков, 2009, էջ 367

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]