Դավիդ Յանովսկի
| Դավիդ Յանովսկի | |
|---|---|
 | |
| Պետություն(ներ) | .svg){kind=small} Լեհաստան և .svg){kind=small} Ֆրանսիա |
| Ծննդյան ամսաթիվ | մայիսի 25 (հունիսի 6), 1868 |
| Ծննդավայր | Vawkavysk, Գրոդնոյի նահանգ, Վիլնայի գլխավոր նահանգապետարան, Ռուսական կայսրություն |
| Մահվան ամսաթիվ | հունվարի 15, 1927 (58 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Եր |
| 365chess | Dawid_Markelowicz_Janowski |
| Chesstempo համար | 241048 |
| ICCF համար | 241048 |
 Dawid Janowski Վիքիպահեստում | |
Դավիդ Յանովսկի (ռուս.՝ Дави́д Марке́лович Яно́вский, մայիսի 25 (հունիսի 6), 1868, Vawkavysk, Գրոդնոյի նահանգ, Վիլնայի գլխավոր նահանգապետարան, Ռուսական կայսրություն - հունվարի 15, 1927, Եր), հրեական ծագմամբ ռուս (հետագայում՝ ֆրանսիացի, ամերիկացի) շախմատիստ, աշխարհի առաջնության հավակնորդ, շախմատի տեսաբան, պրակտիկանտ և լրագրող։ Մի քանի սկզբնախաղի տարբերակներ կրում են նրա անունը։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դավիդ Յանովսկին ծնվել է 1868 թվականին, Մարկել Խայմովիչ Յանովսկու (1831-?) և Հանա Յանովսկայայի (1834-?) ընտանիքում[1]։ Ավագ եղբայրը՝ Խայմ Յանովսկին (1853-1935), նույնպես շախմատիստ է եղել, ղեկավարել է Լոձի սիրողական շախմատի ընկերությունը[2]։
Դավիդ Յանովսկին ապրել է Ռուսաստանում, Ֆրանսիայում, ԱՄՆ-ում։ Մինչ Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելը նա հանդես է եկել որպես Ռուսաստանի ներկայացուցիչ։ Եղել է Վիեննայի (1896թ.), Մոնտե Կառլոյի (1901թ.), Փարիզի (1902թ.) խոշոր միջազգային մրցաշարերի և բազմաթիվ մրցախաղերի հաղթող։ 1910 թվականին աշխարհի առաջնության խաղ է անցկացրել Էմանուել Լասկերի հետ։ Արժեքավոր ներդրում է ունեցել սկզբնախաղերի տեսության զարգացման գործում։
Դավիդ Յանովսկին լուրջ կրթություն չի ստացել, սակայն վարժ տիրապետել է ռուսերենին, ֆրանսերենին, գերմաներենին, լեհերենին և անգլերենին։ 23 տարեկանում նա ժամանել է Փարիզ, որտեղ արագ տպավորել է փարիզցի շախմատիստներին սուր ու վառ խաղով։
Դե լյա Ռեժանս սրճարանում նա մասնակցել է մրցաշարի և գրավել առաջին տեղը։ 1898-1906 թվականներին նա մասնակցել է գրեթե բոլոր մրցաշարերին։ Նրա խաղը մեծ տպավորություն է թողել մրցակիցների վրա։ Նա հաղթել է աշխարհի մի շարք առաջատար շախմատիստների։ 1896 թվականի հուլիսի 31-ին Նյուրնբերգի մրցաշարում նա հաղթել է աշխարհի չեմպիոն Էմանուել Լասկերին և դարձել աշխարհի չեմպիոն Միխայիլ Չիգորինի խորհրդանշական ակումբի անդամ։ 1909 թվականի մայիսին նա կարճ խաղ է խաղացել աշխարհի չեմպիոնի հետ, որի մրցանակային ֆոնդը ապահովել է շախմատի բարերար Լեո Նարդուսը։ Հանդիպումն ավարտվել է 2-2 հաշվով։ Աշխարհի չեմպիոնի նկատմամբ այդ երկու հաղթանակները Յանովսկու անունը դասեցին Հարի Փիլսբերիի խորհրդանշական ակումբի գրանցամատյանում[3]։
Տպավորված իր մրցաշարային հաջողություններով և աշխարհի չեմպիոնի հետ մի քանի հաջող խաղերով, Յանովսկին համարձակվել է ևս երկու անգամ նրան մարտահրավեր նետել հանդիպման, սակայն այդ անգամ ուժերը եղել են անհավասար։ Լասկերը երկու անգամ վստահ հաղթանակ է տարել՝ 1909 թվականին 8-2 հաշվով, 1910 թվականին՝ 9½-1½ հաշվով։ Իմաստուն պրակտիկանտ և խորը հոգեբան Լասկերը միտումնավոր ձանձրալի դիրքեր է ստեղծել և թույլ չի տվել Յանովսկուն զարգացնել իր երևակայությունը առավելագույն ներուժով։
«Յանովսկին հիանալի շախմատիստ էր, բայց միջին մարզիկ և թույլ հոգեբան»,- մի առիթով ասել է Լասկերը նրա մասին։ Ըստ ժամանակակիցների հուշերի՝ հայտնի է նաև Յանովսկու կիրքը մոլախաղերի նկատմամբ։ Նա մոլուցքով խաղաթղթեր էր խաղում՝ բրիջ կամ պոկեր։ 1901 թվականին նա տանուլ է տվել իր առաջին մրցանակը Մոնտե Կառլոյի կազինոյում։ Յանովսկին միշտ խաղացել է հարձակվողական ոճով, նույնիսկ երբ դրա կարիքը չի եղել։ Հենց դրա պատճառով էլ նա շատ խաղեր տանուլ է տվել։
1914 թվականին Մանհեյմի մրցաշարից հետո Յանովսկին տեղափոխվել է Ամերիկա, որտեղ ապրեց 10 տարի։ Այնտեղ նա սկզբում երրորդ ուժեղագույն խաղացողն էր (Խոսե Ռաուլ Կապաբլանկայից և Ֆրենկ Մարշալից հետո), բայց աստիճանաբար երիտասարդ վարպետները սկսել են նրան գերազանցել։
Նյու Յորքի կլիման անբարենպաստ է եղել նրա առողջության համար։ Յանովսկին հիվանդության հետևանքով ստիպված է եղել վերադառնալ Ֆրանսիա, որտեղ ապրել է ևս 2 տարի։
Դավիդ Յանովսկին մահացել է 1927 թվականի հունվարի 15-ին, Եր քաղաքում, որտեղ նա ժամանել է մրցաշարին մասնակցելու համար։
Մարզական արդյունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Տարի | Քաղաք | Մրցույթի անվանումը | + | − | = | Վայր |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1891 | Փարիզ | Խաղ Ս․ Զիտտենֆելդի հետ | 3 | 1 | 1 | |
| 1892 | Փարիզ | «Ռեժանս» սրճարանի առաջնություն | 17 | 4 | 1 | 2[4] |
| Փարիզ | Խաղ Ս․ Զիտտենֆելդի հետ | 5 | 7 | 5 | ||
| 1893 | Փարիզ | Խաղ Ս․ Զիտտենֆելդի հետ | 2 | 2 | 2 | [5] |
| 1894 | Լայպցիգ | Գերմանիայի շախմատի միության 9-րդ համագումար | 10 | 6 | 1 | 6-7 |
| 1895 | Փարիզ | Խաղ Ժ․ Միզեսի հետ | 6 | 6 | 2 | |
| Հասթինգս | Միջազգային մրցաշար (Գաստինգս 1895) | 7 | 9 | 5 | 12-14 | |
| 1896 | Փարիզ | «Ռեժանս» սրճարանի առաջնություն (Ֆրանսիայի առաջնություն) | 10 | 1 | 2 | 1 |
| Նյուրնբերգ | Միջազգային մրցաշար (Նյուրնբերգ 1896) | 10 | 5 | 3 | 5 | |
| Բուդապեշտ | Միջազգային մրցաշար (Բուդապեշտ 1896) | 6 | 4 | 2 | 4-5 | |
| Վիեննա | 5-րդ միջազգային մրցաշար | 3 | 1 | 1 | 1 | |
| Վիեննա | Խաղ Շ․ Ա․ Վինավերի հետ | 5 | 2 | 0 | ||
| Վիեննա | Խաղ Կ․ Շլեխտերի հետ | 2 | 2 | 3 | ||
| 1897 | Բեռլին | Միջազգային մրցաշար (Բեռլին 1897) | 8 | 3 | 7 | 4 |
| Բեռլին | Խաղ Կ․ Ա․ Վալբրոդտոմի հետ | 4 | 2 | 2 | ||
| 1898 | Վիեննա | Միջազգային մրցաշար (Վիեննա 1898) | 22 | 7 | 7 | 3 |
| Քյոլն | Գերմանիայի շախմատի միության 11-րդ համագումար | 7 | 7 | 1 | 9 | |
| 1898 / 1899 | Նյու Յորք | Խաղ Ջ․ Շովալտերի հետ | 7 | 2 | 4 | |
| 1899 | Նյու Յորք | Խաղ Ֆ․ Մարշալլի հետ | 3 | 1 | 0 | |
| Նյու Յորք | Խաղ Ս․ Լիպշյուտցի հետ | 3 | 1 | 1 | ||
| Նյու Յորք | Խաղ Ջ․ Շովալտերի հետ | 2 | 4 | 0 | ||
| Նյու Յորք | Խաղ Ջ․ Շովալտերի հետ | 2 | 4 | 1 | ||
| Լոնդոն | Միջազգային մրցաշար (Լոնդոն 1899) | 17 | 7 | 4 | 2-4 | |
| 1900 | Փարիզ | Միջազգային մրցաշար (Փարիզ 1900) | 9 | 7 | 0 | 10-11 |
| Մյունխեն | Գերմանիայի շախմատի միության 12-րդ համագումար | 6 | 6 | 3 | 7-10 | |
| 1901 | Մոսկվա | Համառուսական մրցաշար | 12 | 2 | 3 | 3 |
| Մոնտե Կառլո | 1-ին միջազգային մրցաշար | 10 | 2 | 3 | 1 | |
| 1902 | Վիեննա | Վիեննայի շախմատային ակումբի կրկնակի շրջանային մրցաշար | 3 | 2 | 3 | 1-2 |
| Մոնտե Կառլո | 2-րդ միջազգային մրցաշար | 14 | 4 | 4 | 3 | |
| Կառլսբադ | Խաղ Կ․ Շլեխտերի հետ | 1 | 6 | 3 | ||
| Հաննովեր | Գերմանիայի շախմատի միության 13-րդ համագումար | 11 | 1 | 5 | 1 | |
| Փարիզ | Մրցաշար (սեպտեմբեր) | 3 | 0 | 3 | 1 | |
| Փարիզ | Մրցաշար (հոկտեմբեր) | 3 | 1 | 3 | 1-2 | |
| 1903 | Փարիզ | Խաղ Ժ․ Տաուբենգաուզի հետ | 5 | 1 | 4 | |
| 1904 | Քեմբրիջ Սփրինգս | Միջազգային մրցաշար (Քեմբրիջ Սփրինգս 1904) | 10 | 3 | 2 | 2-3 |
| «Պրետորիա» շոգենավում | Թեմատիկ խաղ Գ.Մարկոյի հետ | 4 | 2 | 0 | ||
| 1905 | Փարիզ | Խաղ Ֆ․ Մարշալլի հետ | 5 | 8 | 4 | |
| Փարիզ | Խաղ Ժ․ Տաուբենգաուզի հետ | 4 | 0 | 1 | ||
| Բարմեն | Միջազգային մրցաշար | 9 | 3 | 3 | 1-2 | |
| 1906 | Օստենդե | Միջազգային մրցաշար (Օստենդե 1906) | 15 | 5 | 6 | 2-3 |
| Նյուրնբերգ | Գերմանիայի շախմատի միության 15-րդ համագումար | 3 | 11 | 2 | 16-17 | |
| 1907 | Օստենդե | Միջազգային մրցաշար (չեմպիոնների մրցաշար) | 9 | 6 | 5 | 3-4 |
| Կառլսբադ | 1-ին միջազգային մրցաշար | 8 | 11 | 1 | 15 | |
| 1908 | Սյուրեն | Խաղ Ֆ․ Մարշալլի հետ | 5 | 2 | 3 | |
| Պրահա | 1-ին միջազգային մրցաշար | 9 | 7 | 3 | 10 | |
| 1909 | Սյուրեն | Խաղ Էմ․ Լասկերի հետ | 2 | 2 | 0 | |
| Փարիզ | Խաղ Էմ․ Լասկերի հետ | 1 | 7 | 2 | ||
| 1910 | Բեռլին | Աշխարհի առաջնության հանդիպում Էմ․ Լասկերի հետ | 0 | 8 | 3 | |
| 1911 | Սան Սեբաստիան | Միջազգային մրցաշար (Սան Սեբաստիան 1911) | 4 | 6 | 4 | 11-12 |
| 1912 | Բիարից | Խաղ Ֆ․ Մարշալլի հետ | 2 | 6 | 2 | |
| 1913 | Նյու Յորք | Միջազգային մրցաշար (Նյու Յորք 1913) | 7 | 2 | 4 | 4 |
| Հավանա | Միջազգային մրցաշար (Հավաննա 1913) | 7 | 3 | 4 | 3[6] | |
| Սխեվենինգեն | Միջազգային մրցաշար (Սխեվենինգեն 1913) | 10 | 1 | 2 | 2 | |
| 1914 | Սանկտ Պետերբուրգ | Միջազգային մրցաշար (նախնական փուլ) | 2 | 5 | 3 | 9-10 |
| Մանհայմ | Գերմանիայի շախմատի միության 19-րդ համագումար | 5 | 3 | 3 | 7[7] | |
| 1916 | Նյու Յորք | Ի․ Ռաիսի հուշահամալիր | 8 | 3 | 6 | 2 |
| Նյու Յորք | Խաղ Չ․ Յաֆֆեի հետ | 5 | 4 | 4 | ||
| Նյու Յորք | Խաղ Ֆ․ Մարշալլի հետ | 1 | 4 | 3 | ||
| Լեկսինգտոն | Խաղ Ջ․ Շովալտերի հետ | 7 | 2 | 2 | ||
| 1917/1918 | Նյու Յորք | Խաղ Չ․ Յաֆֆեի հետ | 10 | 4 | 4 | |
| 1918 | Նյու Յորք | Խաղ Օ․ Հայեսի հետ | 5 | 7 | 10 | |
| Նյու Յորք | Երկշրջանային մրցաշար | 3 | 7 | 2 | 5 | |
| 1921 | Ատլանտիկ Սիթի | Ամերիկյան շախմատային միության 8-րդ համագումար | 7 | 1 | 3 | 1 |
| 1922 | Նյու Յորք | Ամերիկյան վարպետների մրցաշար | 1 | 2 | 2 | 3-6 |
| 1923 | Լեիկ Հոպատկոնգ | Ամերիկյան շախմատային միության 9-րդ համագումար | 8 | 1 | 4 | 3 |
| 1924 | Նյու Յորք | Միջազգային մրցաշար (Նյու Յորք 1924) | 3 | 13 | 4 | 11 |
| 1925 | Մարիանսկե Լազնե | Միջազգային մրցաշար (Մարիանսկե Լազնե 1925) | 3 | 7 | 5 | 13-14 |
| 1925 / 1926 | Հասթինգս | Միջազգային մրցաշար | 1 | 4 | 4 | 7 |
| 1926 | Եր | Միջազգային մրցաշար | 7 | 2 | 0 | 2 |
| Զեմմերինգ | Միջազգային մրցաշար | 7 | 7 | 3 | 10 | |
| Գենտ | Միջազգային մրցաշար | 3 | 4 | 3 | 3-5[8] | |
| Ընդամենը։ | 464 | 306 | 212 | |||
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Шахматная еврейская энциклопедия / И. А. Бердичевский. — М.: «Russian Chess House», 2016. — С. 314—316. — 320 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-94693-503-6.
- Шахматы: энциклопедический словарь / гл. ред. А. Е. Карпов. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — С. 518—519. — 621 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-85270-005-3.
- Воронков С. Б., Плисецкий Д. Г. Давид Яновский. — Москва: Физкультура и спорт, 1987. — 415, [1] с. — (Выдающиеся шахматисты мира).
- Романов И. З. Талант и характер. // «64 — Шахматное обозрение». — 1982. — № 5. — С. 21.
- Шахматный словарь / гл. ред. Л. Я. Абрамов; сост. Г. М. Гейлер. — М.: Физкультура и спорт, 1964. — С. 401—402. — 120 000 экз.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Ревизские сказки по Волковыску доступны на сайте еврейской генеалогии JewishGen.org.
- ↑ «Ф. И. Дуз-Хотимирский «Воспоминания»». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ «Клуб Михаила Чигорина — В символический Клуб Михаила Чигорина объединены шахматисты всего мира, хотя бы один раз побеждавшие чемпионов мира по шахматам». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
- ↑ Победил А. Гётц.
- ↑ Матч был прерван из-за болезни Зиттенфельда (проблемы с глазами) и не возобновлялся.
- ↑ 8 участников играли в 2 круга
- ↑ Турнир прерван после 11-го тура в связи с началом войны. Призы распределены в соответствии с текущим положением участников
- ↑ 6 участников играли в 2 круга
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Личная карточка Давида Яновского на сайте 365Chess