Քլորիդներ

Քլորիդներ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում	Քլորիդներ
Քիմիական հատկություններ
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Քլորիդներ, քիմիական միացություններ, աղաթթվի աղեր։

Իոնային քլորիդները պինդ բյուրեղային նյութեր են, ունեն հալման բարձր ջերմաստիճան, ցուցաբերում են հիմնային հատկություններ։ Կովալենտային քլորիդները բնութագրվում են թթվային հատկություններով, գազեր, հեղուկներ կամ ցածր հալվող պինդ նյութեր։ Միջանկյալ (իոնային-կովալենտային բնույթով) քլորիդները ցուցաբերում են ամֆոտեր հատկություններ։

Ֆիզիկական հատկություններ

Մետաղների քլորիդների մեծ մասը (բացի արծաթի՝ AgCl, ոսկու՝ AuCl, պղնձի (I)՝ CuCl, սնդիկի՝ Hg₂Cl₂]], թալիումի՝ TlCl և կապարի՝ PbCl₂ քլորդներից ) ջրում լավ են լուծվում։

Քլորիդների ֆիզիկական հատկությունները

Քիմիական տարր	Բանաձև	Գույն	tհալման,°С	tեռման,°С	Խտությունը (25 °C-ում), գ/սմ³	Լուծելիությունը ջրում (25 °C-ում), գ/լ
H	HCl	Անգույն	−114,8	−85,03	1,477	720
He	−
Li	LiCl	անգույն	605	>1300	2,07	820
Be	BeCl2	սպիտակ	415	520	1,9	151
B	Բորի քլորիդ|BCl3	անգույն	−107,3	12,6	1,343 (11 °C)	հիդրոլիզվում է մինչև H3BO3
C	Քառաքլորմեթան|CCl4	անգույն	−22,92	76,72	1,594	0,8 (20 °C)
N	Ազոտի քլորիդ|NCl3	դեղին	−40	71	1,635	հիդրոլիզվում է մինչև NH3 և HOCl
O	−
F	−
Ne	−
Na	NaCl	անգույն	800,8	1465	2,165	359 (20 °C)
Mg	MgCl2	անգույն	713	1412	2,316	542 (20 °C)
Al	AlCl3	անգույն	−	180 (այրվում է)	2,48	458
Si	Սիլիցիումի (IV) քլորիդ|SiCl4	անգույն	−70	57,5	1,48	հիդրոլիզվում է մինչև H2SiO3
P	Ֆոսֆորի (III) քլորիդ|PCl3	անգույն	−93,6	76,1	1,574	հիդրոլիզվում է մինչև H3PO3
	PCl5	անգույն	−	159 (այրվում է)	1,6	հիդրոլիզվում է մինչև H3PO4
S	Ծծմբի քլորիդ|SCl2	մուգ կարմիր	−121	59	1,621	հիդրոլիզվում է
Cl	−
Ar	−
K	KCl	սպիտակ	770	1420	1,984	34,4 (20 °C)
Ca	CaCl2	սպիտակ	772	1935	2,15	74,5 (20 °C)
Sc	ScCl3	մոխրագույն	−	960 (այրվում է)	2,39
Ti	TiCl2	սև	1035	1500	3,13
	TiCl3	կարմրամանուշակագույն	425 (разл.)	−	2,64
	Տիտանի (IV) քլորիդ|TiCl4	անգույն	−24,8	136,4	1,726	հիդրոլիզվում է
V	VCl2	բաց դեղնավուն	1027	1506	3,23
	VCl3	фմանուշակագույն	>300 (քայքայվում է)	−	3
	Վանադիումի (IV) քլորիդ|VCl4	վառ կարմիր	−28	154	1,816	հիդրոլիզվում է
Cr	CrCl2	սպիտակ	824	1120	2,9
	CrCl3	մանուշակագույն	600 (քայքայվում է)	−	2,89
Mn	MnCl2	վարդագույն	654	1225	2,98	72,3
Fe	FeCl2	անգույն	877	1023	3,16	68,5 (20 °C)
	FeCl3	մուգ կանաչ	315 (разл.)	−	2,898	92 (20 °C)
Co	CoCl2	երկնագույն	735	1049	3,356	52,9 (20 °C)
Ni	NiCl2	դեղնականաչ	1001		3,55	64
Cu	CuCl	դարչնագույն-դեղին	−	1490 (այրվում է)	4,145	6,2×10−3 (20 °C)
	CuCl2	փիրուզագույն	−	993 (այրվում է)	3,386	75,7
Zn	ZnCl2	սպիտակ	292	756	2,907	4320
Ga	GaCl2	սպիտակ	175	595	2,4173
	GaCl3	անգույն	77,9	201	2,47
Ge	GeCl2	սպիտակ→դեղին	74,6	450
	Գերմանիումի (IV) քլորիդ|GeCl4	անգույն	−49,5	86,5	1,876 (20 °C)	հիդրոլիզվում է
As	Արսենի (III) քլորիդ|AsCl3	անգույն	−16,2	130,2	2,163	հիդրոլիզվում է
	Արսենի (V) քլորիդ|AsCl5	անգույն	−50 (քայքայվում է)	−
Se	Սելենի քլորիդ|Se2Cl2	կարմրաշագանակագույն	−85	127	2,7741	հիդրոլիզ
	SeCl4	բաց դեղին	−	196 (քայքայվում է)	2,6	հիդրոլիզվում է
Br	Բրոմի քլորիդ|BrCl	դեղնակարմրավուն	−54	5,5 (քայքայվում է)	2,172	հիդրոլիզվում է
Kr	−
Rb	RbCl	սպիտակ	718	1390	2,80	910 (20 °C)
Sr	SrCl2	սպիտակ	874	1250	3,052	538 (20 °C)
Y	YCl3	սպիտակ	721	1507	2,67	820
Zr	ZrCl2	սև	−	727 (այրվում է)	3,6	հիդրոլիզվում է
	ZrCl3	բաց սև	−	770 (այրվում է)	3,05	հիդրոլիզվում է
	ZrCl4	անգույն	−	331 (այրվում է)	2,803	հիդրոլիզվում է
Nb	NbCl3	սև	1000 (քայքայվում է)	−
	NbCl4	մուգ մանուշակագույն	800 (քայքայվում է)	−	3,2	հիդրոլիզվում է
	NbCl5	բաց դեղին	204,7	248,2	2,75	հիդրոլիզվում է
Mo	MoCl2	դեղին			3,714
	MoCl3	մուգ կարմիր	410 (քայքայվում է)	−	3,58
	MoCl4	սև	317	322	2,75	հիդրոլիզվում է
	MoCl5	սև	194,4	269	2,928	հիդրոլիզվում է
Tc	TcCl4	մուգ կարմիր	−	300 (այրվում է)	3,3	հիդրոլիզվում է
Ru	RuCl2	շագանակագույն
	RuCl3	սև-շագանակագույն	500 (քայքայվում է)	−	3,11
	RuCl4	շագանակագույն
Rh	RhCl2
	RhCl3	կարմրաշագանակագույն	842	1323	5,38
	RhCl4
Pd	PdCl2	մուգ կարմիր	679 (քայքայվում է)	−	4,00
Ag	AgCl	սպիտակ	455	1550	5,56	1,88×10−3
Cd	CdCl2	անգույն	568	964	4,047	119,6

Քիմիական հատկություններ

Հիմնային քլորիդները գործնականում հիդրոլիզի չեն ենթարկվում, իսկ թթվայինները հիդրոլիզվում են մինչև վերջ, անդարձելի առաջացնելով թթուներ.

${\mathsf {SeCl_{6}+4H_{2}O\rightarrow H_{2}SeO_{4}+6HCl}}$

Տարբեր տեսակի քլորդները կարող են փոխազդել միմյանց հետ.

${\mathsf {2KCl+TeCl_{4}\rightarrow K_{2}[TeCl_{6}]}}$

Քլորիդներում քլորի օքսիդացման աստիճանը −1 է

Ստացում

• Պարզ նյութերի և քլորի փոխազդեցությունից.

${\mathsf {2Na+Cl_{2}\rightarrow 2NaCl}}$

• Չոր քլորաջրածնի հետ փոխազդեցությունից.

${\mathsf {Cr+2HCl{\xrightarrow[{}]{600^{o}C}}CrCl_{2}+H_{2}}}$

• Օքսիդները կամ հիդրօքսիդները քլորաջրածնով կամ աղաթթվով մշակելիս.

${\mathsf {MnO_{2}+4HCl\rightarrow MnCl_{2}+Cl_{2}\uparrow +2H_{2}O}}$

${\mathsf {Ag_{2}O+HCl\rightarrow AgCl\downarrow +H_{2}O}}$

• Ածխի առկայությամբ օքսիդների և քլորի փոխազդեցությունից.

${\mathsf {TiO_{2}+2Cl_{2}+C\rightarrow TiCl_{4}+CO_{2}\uparrow }}$

Դերը բնության մեջ և մարդու կյանքում

• Նատրիումի քլորիդ (NaCl)՝ հայտնի է որպես կերակրի աղ, ծովի աղի հիմնական բաղադրիչն է։
• Բարիումի քլորիդ (BaCl₂)՝ օգտագործվում է որպես միջատասպան նյութ։
• Սնդիկի (II) քլորիդ (HgCl₂, սուլեմա, սուբլիմատ)՝ ամենաուժեղ թույներից է, որն օգտագործվում է բժշկության մեջ որպես ախտահանիչ նյութ։
• Սնդիկի(I) (Hg₂Cl₂, կոլոմել)՝ որպես լուծողական օգտագործվում է բժշկության մեջ։

Պատկերասրահ

• 
  Լիթիումի քլորիդ
• 
  Նատրիումի քլորիդ
• 
  Մագնեզիումի քլորիդ
• 
  Ալյումինի քլորիդ
• 
  Ֆոսֆորի (V) քլորիդ
• 
  Կալիումի քլորիդ
• 
  Կալցիումի քլորիդ
• 
  Սկանդիումի քլորիդի բյուրեղահիդրատ
• 
  Տիտանի (III) քլորիդ
• 
  Տիտանի (IV) քլորիդ
• 
  Vanadiwumi (II) քլորիդ
• 
  Քրոմի (III) քլորիդ
• 
  Քրոմի (III) քլորիդ
• 
  Մանգանի (II) քլորիդ
• 
  Երկաթի (II) քլորիդ
• 
  Երկաթի (III) քլորիդ
• 
  Կոբալտի (II) քլորիդ
• 
  Նիկելի (II) քլորիդ
• 
  Պղնձի (I) քլորիդ
• 
  Պղնձի (I) քլորիդ
• 
  Պղնձի (II) քլորիդ
• 
  Ցինկի քլորիդ
• 
  Բրոմի քլորիդ
• 
  Ստրոնցիումի քլորիդ
• 
  Նիոբիումի (V) քլորիդ
• 
  Ռուտենիումի (IV) քլորիդ
• 
  Ռոդիումի (III) քլորիդ
• 
  Պալադիումի (II) քլորիդ
• 
  Կադմիումի քլորիդ

Գրականություն

• Գ.Պ. Խոմչենկո, Քիմիայի ձեռնարկ ԲՈւՀ ընդունվողների համար, 2005թ., Երևան
• Մ. Մ. Պետրով, Լ.Ա. Միխաիլով, Յու. Ն. Կուկուշկին, Անօրգանական քիմիա, Լույս, 1979թ., Երևան
• Կ. Սահակյան, Մ. Սարգսյան, Ս. Ալեքսանյան, Փոքր պարբերությունների քիմիական տարրերի տեղեկագիրք, Նահապետ, 2009թ., Երևան
• Կ. Սահակյան, Մ. Սարգսյան, Ս. Ալեքսանյան, Մեծ պարբերությունների քիմիական տարրերի տեղեկագիրք, Նահապետ, 2009թ., Երևան