Սուրբ Աննան՝ Տիրամոր և նորածին Հիսուսի հետ
 | |
|---|---|
 | |
| տեսակ | գեղանկար |
| նկարիչ | Լեոնարդո դա Վինչի[1] |
| տարի | մոտ 1503 |
| բարձրություն | 168 ± 1 սանտիմետր[2] |
| լայնություն | 130 ± 1 սանտիմետր[2] |
| ուղղություն | Վերածնունդ և Բարձր վերածնունդ[3] |
| ժանր | հոգևոր արվեստ |
| նյութ | յուղաներկ և poplar panel? |
| գտնվում է | Իտալական նկարներ, 5-րդ սրահ |
| հավաքածու | Լուվրի գեղանկարի բաժին |
| սեփականատեր | Ֆրանչեսկո Մելցի և Ռիշելյե |
| հիմնական թեմա | Virgin and Child with Saint Anne? |
պատկերված են
| |
Ծանոթագրություններ | |
 The Virgin and Child with Saint Anne (painting by Vinci) Վիքիպահեստում | |
«Սուրբ Աննան՝ Մարիամ Աստվածածնի և նորածին Հիսուսի հետ», «Մարիամ Աստվածածինը մանկան և սուրբ Աննայի հետ», Լեոնարդո դա Վինչիի անավարտ նկարը։ Ցուցադրվել է 776 թվականին Լուվրի Մեծ պատկերասրահում[4]։
Սյուժե
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեոնարդո Դա Վինչին օգտագործել է Իտալիայում տարածված մի պատմություն, որը հայտնի է որպես «Աննա երեք», երբ Մարիամը նստում է մոր՝ Աննայի գրկում, և ձեռքերը պահում դեպի Հիսուսը։ Սա ստեղծում է mise en abyme-ի էֆեկտ. Մարիամը Աննայի արգանդում է, որը նրան լույս աշխարհ է բերել, իսկ Հիսուսը՝ իրեն ծնած Մարիամի արգանդում է։
Լեոնարդոն շատ էսքիզներ է արել այս սյուժեի վերաբերյալ, բայց այդպես էլ ավարտին չի հասցրել աշխատանքը։ Լուվրում այժմ պահվող նկարի վրա նկարիչն աշխատել է շուրջ տասը տարի, սակայն այն մնացել է անավարտ։
Կենտրոնական խումբ ստեղծելիս Լեոնարդոն օգտագործել է գույնի և լուսավորության հակադրություն։ Կոմպոզիցիայով այն գրված է բուրգի մեջ[5], որը միավորում է կլորացված ծավալները, գծերի փափուկ կորերը և պատրաստել է սֆումատոյի ժպտացող դեմքերը՝ կտավին տալով քնքշության և միևնույն ժամանակ չլուծված խորհրդավորության մթնոլորտ։ Քրիստոսը գրկել է գառը՝ խորհրդանշելով նրա հետագա տառապանքը, իսկ Մերին փորձում է զսպել նրան։
Գառան հետ առաջին տարբերակը հիշատակվել է 1501 թվագրված կարմելիտների շքանշանի ղեկավարի Ֆրա Պիետրո դա Նովելարի, Իզաբելա ԴԷստեի նամակագրության մեջ։ Ավելի վաղ վարկածը Սուրբ Հովհաննեսը գառան փոխարեն մանրամասը նկարագրվել է Ջորջո Վազարիի կողմից։
Ի դեմս Մադոննայի, այն պարզ ու գեղեցիկ է երևացել, որ իր պարզությամբ ու իր գեղեցկությամբ կարող է հաղորդել այն հմայքը, որը պետք է ունենա Աստվածամոր պատկերը, քանզի Լեոնարդոն ուզում էր ցույց տալ Կույսի համեստությունն ու խոնարհությունը, որը լի էր իր որդու գեղեցկության մեծ ուրախությամբ, որին նա քնքշորեն պահում էր իր ծնկների վրա, ինչպես նաև այն, թե ինչպես է նա իր անմաքուր հայացքով նկատում Սուրբ Աննայի ժպիտը, որը հազիվ է զսպում իր ցնծությունը, երբ տեսնում է իր երկրային սերունդը, Լեոնարդոյի մտքին և հանճարին արժանի գտածոներ են:
Առաջին տարբերակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Ամենանշանավոր գեղանկարիչների կենսագրությունները» գրքում Ջորջ Վազարին պատմում է, որ «Աննա եռյակը» սյուժեի վրա աշխատանքն ի սկզբանե պատվիրվել էր Ֆլորենցիայի Սանտիսիմա Անունցիատա եկեղեցու վերին խորանը։ Գործարք կնքելով Լեոնարդոյի հետ՝ ծառայող վանականներ․
նրանք նրան տարան իրենց վանք՝ աջակցություն ցույց տալով նրան և նրա ամբողջ տանը, և նա երկար ձգվեց՝ առանց որևէ բան մտածելու։ Վերջ ի վերջո նա պատրաստեց ստվարաթուղթ Տիրամոր, Սուրբ Աննայի և Քրիստոսի պատկերով, որը զարմացրեց բոլոր նկարիչներին, երբ այն ավարտվեց՝ կանգնեցվեց նրա սենյակում, երկու օր առանց ընդմիջման, տղամարդիկ և կանայք, երիտասարդներն ու ծերերը գալիս էին տեսնելու այն հրաշքը, որը ստեղծել է Լեոնարդոն և ապշեցրել ամբողջ ժողովրդին։
Ինչպես պատմում է Վազարին, նկարիչը չի ավարտել այդ աշխատանքը, և ծառայողները ստիպված են եղել վերսկսել Ֆիլիպինո Լիպիի հետ նախկին պայմանագիրը։ Մահը խանգարեց Լիպիին ավարտին հասցնել իր սկսած գործը, իսկ վերջում նկարիչ Պերուջինոն զոհասեղանի պատկերը նկարեց ծառայողների համար նախատեսված այլ սյուժեի վրա։
Լոնդոնյան ստվարաթուղթ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստվարաթուղթը, որը պատկերել են երեք գործիչները և Հովհաննես Մկրտիչը (թեկուզ առանց գառան, որը առկա է Վազարիի նկարագրության մեջ), 1962 թվականից պահվում է Լոնդոնի ազգային պատկերասրահում։ Դրանից առաջ՝ 1791 թվականից, այն կախված էր գեղարվեստի թագավորական ակադեմիայի շենքում՝ Բեռլինգթոնի տանը։ Գծանկարը Անգլիա է բերվել Վենետիկից, որտեղ այն եկել է 17-րդ դարի վերջին Արկոնատիի ազնվականների հավաքածուից։
Անգամ 300 տարի առաջ Միլանում գտնվելու ժամանակ այս նկարը համարվում էր նկարի նախնական տարբերակը, որն այժմ գտնվում է Լուվրում[6]։ Այս կապակցությամբ հետազոտողների շրջանում գերակշռող կարծիքն այն է, որ «Սուրբ Աննայի» առաջին տարբերակը, որն այդքան զարմացրեց Ֆլորենցիային, կորել է, իսկ ավելի ուշ հեղինակների ստվարաթղթերի կրկնությունը պահվում է Լոնդոնում[7]։
Այս կոմպոզիցիայի վրա հիմնված Լեոնարդոյի նկարը (աջից ավելացնելով Սուրբ Ժոզեֆը) նկարել է նրա ուսանողը՝ Բերնարդինո Լուինին։
1988 թվականին թանգարանի հոգեկան անառողջ այցելուն սղոցած որսորդական հրացանից նկարել է Լոնդոնի ստվարաթղթի վրա[8]։
Լուվրի նկար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]17-րդ դարի վերջին Ժան Պիետրո Բելորին որոշել է տեղեկանքներ տրամադրել Լեոնարդո Դա Վինչիի ստեղծագործությունների մասին։ Ի պատասխան նրա հարցման՝ Միլանի արվեստի գիտակ Սեբաստիանո Ռեստան հայտնել է, որ Սուրբ Աննայի պատկերով Լուվրի նկարը Միլանում Լեոնարդոն նկարել է 1500 թվականին Լյուդովիկոս XII-ի պատվերով[9]։ Միգուցե Ֆրանսիայի թագավորը, լսելով Լեոնարդոյի ստվարաթղթի մասին, որի վրա պատկերված է Սուրբ Աննան ցանկացավ դուր գալ իր նոր կնոջը՝ բրետոնացի Աննային։ Սա առավել համապատասխան կլիներ, քանի որ Աննան երեխա էր սպասում, իսկ Սուրբ Աննան համարվում էր նորապսակների և հղի կանանց հովանավորը[9][10]։
Քանի որ անավարտ ստվարաթուղթը մնացել է Ֆլորենցիայում, նկարիչը, ամենայն հավանականությամբ, սկսել է Ֆրանսիայի թագավորի նոր նկարչությունը այլ թեմայով. 1517 թվականին նրան տեսել է Կլո Լյուսեն։ Նրա քարտուղարի գրառումներից կարելի է եզրակացնել, որ նկարը նկարչի մոտ մնացել է մինչև մահ և այդպես էլ չի ավարտվել։ Ենթադրվում է, որ Լեոնարդոն վերադարձել է «Սուրբ Աննան՝ Տիրամոր և մանուկ Քրիստոսի հետ» և սկսել է այն ավարտել միայն կյանքի վերջում, երբ նրա մեջ գերակշռում էր մաթեմատիկայի և այլ գիտությունների նկատմամբ հետաքրքրությունը։ Այսպես, օրինակ, ժայռոտ բնապատկերը հետին պլանում վկայում է նկարչի երկրաբանությամբ տարվելու մասին[10]։
1683 թվականին Շառլ Լը Բրենը, որը պատասխանատու էր Լյուդովիկոս XIV-ի բակում նկարելու համար, կարգադրել է կազմել թագավորական պատկերասրահի գույք։ Այս փաստաթուղթը արձանագրում է Լեոնարդո Դա Վինչիի «Սուրբ Աննայի» առկայությունը։ Ֆրանսիայի թագավորների գեղարվեստական հավաքածուի մեջ նկարը հայտնվել է Ռիշոլյոյի պալատից, որը նրան Մոնֆերատոյից դուրս է բերել ժառանգության համար մղված պատերազմի ժամանակ։ Թե ինչպես կարելի էր նկարը հայտնվել Իտալիայում նկարչի մահից հետո, միանգամայն պարզ չէ։ Միգուցե այն այնտեղ է տեղափոխվել ուսուցիչ Ֆրանչեսկո Մելցիի մահից հետո, որը ժառանգել է իր ունեցվածքի մեծ մասը։ Մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ նկարչի մահից հետո նկարը Սալայից գնել է թագավոր Ֆրանցիսկոս I-ը[11]՝ սակայն այդ դեպքում անհասկանալի է, թե ինչպես նա կարող էր շուտով հայտնվել Մոնֆերատում։
Ռիշոլյոյից նկարն անցել է Լյուդովիկոս XIII-ին, ավստրիացի Աննայի օրոք այն տեղափոխվել է Ֆոնտենբլո։ Լյուդովիկոս XIV-ը նրան Վերսալ է տեղափոխել։ 1901 թվականին աշխատանքը մտել է Լուվրի ցուցադրության մեջ։
Վիճակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նկարի հիմքը՝ 3 սմ հաստությամբ բարդի չորս տախտակներն են, որոնք սոսնձված և ամրացված են երկու լայնակի եղևնիների ձողերով։ Հետագայում երկու կողմից ավելացվել են 10 սմ լայնությամբ երկու շերտեր, որոնք ընդլայնել են կոմպոզիցիան (ներկայումս փակ են շրջանակով)։ Ժամանակի ընթացքում տախտակները դեֆորմացվում են և դառնում ուռուցիկ։ Մեծ ուղղահայաց ճեղքը անցնում է Սուրբ Աննայի և Մարիամի պարանոցի դեմքին։ Ի տարբերություն կանանց դեմքերի, Հիսուսի երեխայի դեմքը ծածկված է ցանցով՝ հավանաբար նկարիչը այստեղ օգտագործել է այլ աշխատանքային մեթոդներ։
1972 թվականին իրականացվել է նկարների լաբորատոր հետազոտություն C2RMF - Centre de recherche et de restauration des musées de France-ում։ 1990 թվականին նկարի մի քանի մասնակի ռենտգենյան ճառագայթներ են տեղափոխվել այնտեղ։ 2009 թվականին Լուվրում պահվող Լեոնարդո Դա Վինչիի աշխատանքների մանրամասն ուսումնասիրության նախագծի շրջանակներում կատարվել է նկարի հերթական հետազոտությունը, որի ընթացքում հետազոտողները հայտնաբերել են Լեոնարդոյի երեք սև էսքիզներ՝ ձիու գլուխը, մարդու գանգի կեսը և մանուկ Հիսուսի հայելային պատկերը «Սուրբ Աննան Տիրամոր և մանուկ Քրիստոսի հետ» նկարից[12]։
2012 թվականին ավարտվել է նկարի բավականին արմատական վերականգնումը, որի ընթացքում այն ձեռք է բերել անսովոր վառ գույներ։ Լուվրի երկու բարձրաստիճան ծառայողներ, ի նշան բողոքի, հրաժարվում են վերականգնման հանձնաժողովի կազմից[13]։ Նրանք կարծում են, որ վերականգնումը կարող էր ավելի զգույշ և նուրբ լինել, քանի որ նրանց կարծիքով, նույնիսկ Լեոնարդոյի կյանքի ընթացքում ներկերն այնքան չէին վնասում աչքերին, որքան նկարը «երիտասարդացնելուց» հետո 21-րդ դարում։
Մեկնաբանություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Լեոնարդո դա Վինչիի մի վաղ հիշողություն» (1910) Զիգմունդ Ֆրոյդը փորձել է վերլուծել Լեոնարդոյի անհատականությունը՝ օգտագործելով հոգեվերլուծության մեթոդը՝ «Սուրբ Աննան Տիրամոր և մանուկ Քրիստոս հետ» կտավի հիման վրա։
Ֆիլմագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- «Ժպիտ և միահյուսում։ Սուրբ Աննան, Տիրամայրը և մանուկ Հիսուսը», Ալեն Ժոբերի ֆիլմը «Պալիտրա» շարքից է (Ֆրանսիա, 1989)։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ https://collections.louvre.fr/ark:/53355/cl010066107
- ↑ 2,0 2,1 Joconde (ֆր.) — 1975.
- ↑ Կազմեք ցանկեր, ոչ թե պատերազմ — 2013.
- ↑ Путеводитель по Лувру. — Париж: Réunion des Musées Nationaux, 2007. — С. 268—269. — 480 с. — ISBN 2-7118-5134-6
- ↑ Подобную пирамидальную композицию также не раз использовали Рафаэль и Андреа дель Сарто, вероятно, почерпнув её у Леонардо.
- ↑ Об этом Джан Пьетро Беллори писал из Милана фра Реста.
- ↑ Leonardo da Vinci | The Burlington House Cartoon | NG6337 | The National Gallery, London
- ↑ Restoring a Leonardo Drawing That Was Hit by a Shotgun Blast // NYTimes.com
- ↑ 9,0 9,1 Laure Fagnart. Léonard de Vinci en France. ISBN 9788882655549. P. 64.
- ↑ 10,0 10,1 «The Virgin and Child with Saint Anne | Louvre Museum | Paris». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 14-ին.
- ↑ [1] Արխիվացված 2013-03-31 Wayback Machine // Сайт Лувра
- ↑ Sylvain Laveissière, Vincent Delieuvin L'envers d'un Léonard // Grande Galerie. Le Journal du Louvre. — 2009. — № 7. — С. 87—91.
- ↑ Ъ-Online — Леонардо да Винчи добавили ярких красок