Սունիթա Ուիլյամս

	Սունիթա Ուիլյամս
Բնօրինակ անուն ազգանուն	անգլ.՝ Sunita Lyn Williams
Մասնագիտություն	ԱՄՆ
Ծնվել է	սեպտեմբերի 19, 1965 (59 տարեկան)
Ծննդավայր	Euclid, Կայահոգա, Օհայո, ԱՄՆ
Պարգևներ	Պատվավոր դոկտոր Golden Order of Merit? Women in Space Science Award? Navy & Marine Corps Achievement Medal? Navy & Marine Corps Commendation Medal? և Navy & Marine Corps Commendation Medal?

Սունիթա Լին Ուիլյամս (անգլ.՝ Sunita Lyn Williams; սեպտեմբերի 19, 1965(1965-09-19)^[2]^[1], Euclid, Կայահոգա, Օհայո, ԱՄՆ^[2]^[3]^[1]), ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի սպա, ՆԱՍԱ-ի տիեզերագնաց: 194 օր 18 ժամ 03 րոպե 14 վայրկյան տևողությամբ իր առաջին տիեզերական թռիչքի ժամանակ (10.12.2006 - 19.06.2007) նա ռեկորդ է սահմանել տիեզերական թռիչքի ընթացքում կնոջ կողմից տիեզերքում շարունակական մնալու տևողության համար^[9], որը գերազանցել է իտալացի Սամանտա Քրիստոֆորետտին 2015 թվականին (199 օր)։

Սունիթա Ուիլյամսը ժամանակին կատարել է նաև կանանց շրջանում ամենամեծ թվով տիեզերական զբոսանքները (յոթ) և որոշ ժամանակ ռեկորդակիր է եղել կանանց շրջանում՝ բաց տիեզերական տարածության մեջ աշխատելու ընդհանուր ժամանակի առումով (50 ժամ 40 րոպե):

Նրա բոլոր ռեկորդները գերազանցել են Փեգի Ուիթսոնին ՄՏԿ-51-ի և ՄՏԿ-52-ի անձնակազմի կազմում (17.11.2016 - 03.09.2017)՝ ռեկորդ տիեզերական թռիչքի ընթացքում կնոջ շարունակական մնալու տևողության համար (289 օր 5 ժամ 4 րոպե) և բաց տարածություն դուրս գալու ընդհանուր քանակը և ժամանակը (համապատասխանաբար 10 ելք և 60 ժամ և 19 րոպե):

Կենսագրություն

Սունիթա Պանդիա Կրիշնան ծնվել է 1965 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Յուքլիդ քաղաքում (Օհայո)՝ հնդկական Գուջարաթ նահանգի բնիկ, նյարդային համակարգի անատոմիայի հայտնի մասնագետ Դիպակ Պանդիայի և նրա կնոջ՝ սլովենուհի Բոնիի ընտանիքում:

1983 թվականին Ուիլյամսը ավարտել է Մասաչուսեթսի Նիդեմի միջնակարգ դպրոցը։ 1987 թվականին նա ստացել է ֆիզիկական գիտությունների բակալավրի աստիճան ԱՄՆ ռազմածովային ակադեմիայում։ 1995 թվականին դարձել Է Ֆլորիդայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի գիտությունների մագիստրոս^[10].

Զինվորական ծառայություն

Ծառայությունը նավատորմում՝ ռազմածովային ուժերի առափնյա համակարգերի հրամանատարությունում, սկսվել է 1987 թվականի մայիսին։ Նոյեմբերին ստացել է սպա-ջրասուզակի որակավորում։ Այնուհետև նա սկսել է նախնական թռիչքային պատրաստությունը և 1989 թվականի հուլիսին դարձել ռազմածովային ուժերի օդաչու: Անցնելով ուղղաթիռային զորքերի կազմ՝ մասնակցել է մի շարք մարտական գործողությունների (այդ թվում՝ «Անապատի վահան») և փրկարարական-վերականգնողական աշխատանքների (1992 թվականին Էնդրյու փոթորկի հետևանքների վերացում)։

Ամբողջ 1993 թվականը վերապատրաստվել է ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի փորձարկող օդաչուների դպրոցում (en:United States Naval Test Pilot School)։ 1994 թվականի հունվարին նշանակվել է պտուտակաթևերի փորձարկման վարչությունում՝ որպես H-46 ուղղաթիռի փորձարկումների ղեկավար և V-22 Osprey կոնվերտոպլանի օդաչու։ Փորձարկել է նաև ավիացիոն տեխնիկայի այլ մոդելներ։ 1995 թվականի դեկտեմբերին վերադարձել է փորձնական օդաչուների դպրոց։ Մինչ տիեզերագնացների ջոկատում ընդգրկվելը ծառայել է Նորֆոլկի ավիախմբում^[10]։

Աշխատանք ՆԱՍԱ-ում

1998 թվականի հունիսին Ուիլյամսը ընդունվել է ՆԱՍԱ-ի տիեզերագնացների 17-րդ ջոկատ, օգոստոսին սկսել է վերապատրաստման դասընթաց և մեկ տարի անց որակավորվել որպես թռիչքի մասնագետ: Դրանից հետո նա ուղարկվել է Ռուսաստան՝ որպես ՆԱՍԱ-ի ներկայացուցիչ Ռոսավիակոսմոսում՝ Միջազգային տիեզերակայան առաջին արշավախմբի թռիչքի ժամանակ։ Այնուհետև մասնակցել է մի շարք գիտատեխնիկական նախագծերի։

2002 թվականի մայիսին մասնակցել է ՆԱՍԱ-ի էքստրեմալ շրջակա միջավայրի (ՆԵԵՄՈ 2) առաքելությանը՝ 7 օր ապրելով և աշխատելով ջրի տակ։

2002-ի նոյեմբերին Սունիթա Ուիլյամսը ընդգրկվել է ՄՏԿ Expedition 10-ի կրկնօրինակ անձնակազմի կազմում՝ որպես գիտության մասնագետ: Հիմնական անձնակազմում նա հայտնվել է 2003 թվականի դեկտեմբերին, բայց կանոնավոր մաքոքային թռիչքների վերսկսման ձգձգումների պատճառով նրան դուրս են բերել Expedition 12-ի անձնակազմից: Ուիլյամսը տիեզերք իր առաջին թռիչքը կատարել է 2006 թվականին։ Նա Մայքլ Լոպես-Ալեգրիայի և Միխայիլ Թյուրինի հետ միասին կազմել է Expedition 14-ի հիմնական անձնակազմը:

14-րդ և 15-րդ արշավախմբերը

14-րդ արշավախումբը մեկնարկել է 2006 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Discovery STS-116 շաթլով։ ՄՏԿ-ի հետ միացումը տեղի է ունեցել դեկտեմբերի 11-ին: Ուիլյամսը փոխարինել է երկրորդ բորտինժեներ Թոմաս Ռայթերին։ Ուիլյամսի հետ կապված մաքոքային թռիչքների ժամանակացույցի փոփոխության պատճառով որոշում է կայացվել նրան թողնել ՄՏԿ-ի հաջորդ արշավախմբի անձնակազմի կազմում:

Ոչ լրիվ 195 օրվա ընթացքում Ուիլյամսը չորս անգամ դուրս է եկել բաց տիեզերք (16.12.2006, 31.01.2007, 04.02.2007^[11], 08.02.2007)։ Ելքերի ընթացքում իրականացվել են կայանի էլեկտրամատակարարման և ջերմապաշտպանության ապահովման աշխատանքներ:

Ուղեծրում գտնվելու ընթացքում Ուիլյամսը 2007 թվականի ապրիլի 16-ին հեռակա մասնակցել է մարաթոնին, որն ամեն տարի անցկացվում է Բոստոնում։ Մարաթոնյան վազքի համար զրոյական ծանրության պայմաններում կառուցվել է հատուկ սիմուլյատոր։ Ուիլյամսը 14000 կրծքանշանով մեկնարկել է մարաթոնի մյուս մասնակիցների հետ միաժամանակ, երբ կայանը գտնվում Էր Խաղաղ օվկիանոսի վրա, իսկ ավարտել է Ռուսաստանի տարածքում: 42 կիլոմետր 195 մետրը հաղթահարելու համար Ուիլյամսը ծախսել է 4 ժամ 23 րոպե^[12]^[13]։

2007 թվականի հունիսի 19-ին նրան փոխարինելու է եկել բորտինժեներ-2 Քլեյթոն Անդերսոնը։ Հունիսի 23-ին Ուիլյամսը երկիր է ժամանել Atlantis STS-117-ով^[10]։

Աշխատանք որպես ՄՏԿ-32 և ՄՏԿ-33

Երկրորդ թռիչքին Սունիթա Ուիլյամսը մեկնել է 2012 թվականի հուլիսի 15-ին «Սոյուզ ՏՄԱ-05Մ» տիեզերանավով՝ որպես թռիչքային ինժեներ, ՄՏԿ-ում ստանձնել է ՄՏԿ-32-ի թռիչքային ինժեների, այնուհետև ՄՏԿ-33-ի հրամանատարի պարտականությունները՝ դրանով իսկ դառնալով կայանի երկրորդ կին հրամանատարը^[14]^[15]։ Ուիլյամսը երեք անգամ բաց տիեզերք է դուրս եկել ճապոնացի տիեզերագնաց Ակիհիկո Հոսիդեի հետ՝ սահմանելով կանանց ռեկորդ ելքերի քանակով (յոթ) և դրանց գումարային տևողությամբ (49 ժամ 40 րոպե):

Թռիչքն ավարտվել է 2012 թվականի նոյեմբերի 19-ին, դրա տևողությունը կազմել է 126 օր 23 ժամ 13 րոպե 27 վրկ:

Սունիթա Ուիլյամսի անցկացրած ընդհանուր ժամանակը երկու տիեզերական թռիչքների ժամանակ կազմում է 321 օր 17 ժամ 15 րոպե 30 վրկ:

Թռիչք Starliner-ի անձնակազմի կազմում

2024 թվականի հունիսի 5-ին` ժամը 14:52 UTC-ին (Մոսկվայի ժամանակով 17:52-ին), մեկնարկել է Բարրի Ուիլմորի հետ միասին ամերիկյան Starliner Boe-CFT մասնավոր տիեզերանավով դեպի ՄՏԿ: Atlas-5 N22 (AV-085) հրթիռակրի արձակումը Starliner մարդատար տիեզերանավով (CFT mission) իրականացվել է ԱՄՆ Կանավերալ հրվանդանի կայանի SLC-41 հարթակից United Launch Alliance ընկերության մեկնարկային թիմերի կողմից՝ ՆԱՍԱ-ի մասնագետների և ԱՄՆ տիեզերական ուժերի 45-րդ տիեզերական թևի մարտական հաշվարկների մասնակցությամբ^[16]։

Պարգևներ

Պադմա Բհուշան (Հնդկաստան, 2008)^[17]
Մեդալ «Տիեզերքի հետազոտման գործում ունեցած վաստակի համար» (Ռուսաստան, 2011 թվականի ապրիլի 12)՝ մարդատար տիեզերագնացության ոլորտում միջազգային համագործակցության զարգացման գործում ունեցած մեծ ավանդի համար^[18]
«Արժանիքների համար» մեդալ (Սլովենիա, 2013)^[19]

Ընտանիք

Նա ամուսնացած է Մայքլ Ուիլյամսի հետ, ում հետ ծանոթացել է ուղղաթիռների փորձարկման ժամանակ՝ իրենց կարիերան սկսելու տարիներին։ Զույգը երեխաներ չունի։ Ընտանիքը պահել է Գորբի (Gorby) անունով Ջեք-Ռասել-տերիեր ցեղատեսակի շանը։

2012 թվականին Ուիլյամսը ցանկություն էր հայտնել ընտանիք ընդունել հնդկական Ահմադաբադից մի աղջկա^[20]։ Առայժմ հավաստի տվյալներ չկան այդ ցանկության իրականացման վերաբերյալ։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 http://www.jsc.nasa.gov/Bios/htmlbios/williams-s.html
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 http://news.yahoo.com/soyuz-rocket-launches-mission-space-station-025639914.html
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 https://searchpub.nssc.nasa.gov/servlet/sm.web.Fetch/Agency_Awards_Historical_Recipient_List.pdf?rhid=1000&did=2120817&type=released
↑ ^5,0 ^5,1 https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/sunita-williams-receives-padma-bhushan/articleshow/3200395.cms
↑ ^6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 ^6,10 ^6,11 https://go.navyonline.com/blog/usna-notable-graduate-sunita-l-williams
↑ ^7,0 ^7,1 https://www.adlerplanetarium.org/wp-content/uploads/annual-report-2015.pdf
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 ^8,7 https://www.nasa.gov/people/sunita-l-williams/
↑ «Сунита Уильямс побила рекорд по времени нахождения женщины в космосе — Космические новости «Русского переплёта», 18.06.2007». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-07-23-ին. Վերցված է 2010-02-05-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 69 (օգնություն)
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 «Sunita 'Suni' Lyn Williams». Космическая энциклопедия ASTROnote. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-29-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Астронавты Майкл Лопес-Алегрия и Сунита Уильямс вышли в открытый космос». Newsru.com. 2007-02-04. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Астронавт завершила марафонский забег в космосе». Радио «Свобода». 2007-04-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Марафон в космосе». Triit. 2019-04-12. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Indian-American astronaut Sunita Williams takes command of the International Space Station» (անգլերեն). Daily Mail. 2012-09-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Sunita Williams takes over command at International Space Station» (անգլերեն). Times of India. 2012-09-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ С третьей попытки! novosti-kosmonavtiki.ru, 5 июня 2024.
↑ Sunita Williams receives Padma Bhushan
↑ «Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2011 года № 437 «О награждении медалью „За заслуги в освоении космоса" иностранных граждан»» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012-02-10-ին. Վերցված է 2011-04-12-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 62 (օգնություն)
↑ Medalja za zasluge Արխիվացված 2017-12-01 Wayback Machine(սլովեն.)
↑ «Astronaut Sunita Williams to adopt Gujarati girl». The Times Of India (անգլերեն). 2012-06-27. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-01-26-ին. Վերցված է 2019-01-18-ին.

Արտաքին հղումներ

«Astronaut Bio: Sunita Williams (11/2012)» (անգլերեն). jsc.nasa.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-10-06-ին. Վերցված է 2019-05-03-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
Сунита «Суни» Лин Уилльямс — Космическая энциклопедия.
Эксурсия по МКС с комментариями Суниты Уильямс — YouTube.
Суни Уильямс (անգլ.) Internet Movie Database կայքում
«Sunita L. Williams Oral History» (անգլերեն). historycollection.jsc.nasa.gov. Վերցված է 2019-05-03-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սունիթա Ուիլյամս» հոդվածին։

[_c3bb2e6deabc62cd-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Encyclopædia Britannica

[_4934f84815fa581b-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 http://www.jsc.nasa.gov/Bios/htmlbios/williams-s.html

[_1b914b046d7f9ceb-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 http://news.yahoo.com/soyuz-rocket-launches-mission-space-station-025639914.html

[_d2446709ce8a8069-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 https://searchpub.nssc.nasa.gov/servlet/sm.web.Fetch/Agency_Awards_Historical_Recipient_List.pdf?rhid=1000&did=2120817&type=released

[_2e96e7471bebafb1-5] 5,0 ^5,1 https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/sunita-williams-receives-padma-bhushan/articleshow/3200395.cms

[_3eb041c2f08a22c5-6] 6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 ^6,10 ^6,11 https://go.navyonline.com/blog/usna-notable-graduate-sunita-l-williams

[_221632baf4cba3a1-7] 7,0 ^7,1 https://www.adlerplanetarium.org/wp-content/uploads/annual-report-2015.pdf

[_b9195634812d83e9-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 ^8,7 https://www.nasa.gov/people/sunita-l-williams/

[9] «Сунита Уильямс побила рекорд по времени нахождения женщины в космосе — Космические новости «Русского переплёта», 18.06.2007». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-07-23-ին. Վերցված է 2010-02-05-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 69 (օգնություն)

[энц.-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 «Sunita 'Suni' Lyn Williams». Космическая энциклопедия ASTROnote. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-29-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[11] «Астронавты Майкл Лопес-Алегрия и Сунита Уильямс вышли в открытый космос». Newsru.com. 2007-02-04. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[12] «Астронавт завершила марафонский забег в космосе». Радио «Свобода». 2007-04-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[13] «Марафон в космосе». Triit. 2019-04-12. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[14] «Indian-American astronaut Sunita Williams takes command of the International Space Station» (անգլերեն). Daily Mail. 2012-09-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[15] «Sunita Williams takes over command at International Space Station» (անգլերեն). Times of India. 2012-09-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-11-19-ին. Վերցված է 2021-11-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[16] С третьей попытки! novosti-kosmonavtiki.ru, 5 июня 2024.

[17] Sunita Williams receives Padma Bhushan

[18] «Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2011 года № 437 «О награждении медалью „За заслуги в освоении космоса" иностранных граждан»» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012-02-10-ին. Վերցված է 2011-04-12-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); no-break space character in |title= at position 62 (օգնություն)

[19] Medalja za zasluge Արխիվացված 2017-12-01 Wayback Machine(սլովեն.)

[20] «Astronaut Sunita Williams to adopt Gujarati girl». The Times Of India (անգլերեն). 2012-06-27. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-01-26-ին. Վերցված է 2019-01-18-ին.

[1]

[2]

[3]

[8]

[6]

[4]

[5]

[7]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Սունիթա Ուիլյամս

Բնօրինակ անուն ազգանուն	անգլ.՝ Sunita Lyn Williams^[1]
Մասնագիտություն	ԱՄՆ
Ծնվել է	սեպտեմբերի 19, 1965(1965-09-19)^[2]^[1] (59 տարեկան)
Ծննդավայր	Euclid, Կայահոգա, Օհայո, ԱՄՆ^[2]^[3]^[1]
Պարգևներ	^[8] ^[6] ^[6] ^[8] ^[4] ^[4] ^[4] ^[4] ^[5] Պատվավոր դոկտոր ^[6] Golden Order of Merit? ^[6] Women in Space Science Award? ^[7] Navy & Marine Corps Achievement Medal? ^[8] Navy & Marine Corps Commendation Medal? ^[8]^[6] և Navy & Marine Corps Commendation Medal? ^[6]