Պետեր Բոգդանի

Պետեր Բոգդանի
Ծնվել է	1630
Ծննդավայր	Պրիզրեն, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել է	դեկտեմբեր 1689
Մահվան վայր	Պրիշտինա, Օսմանյան կայսրություն
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն
Կրոն	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր
Մասնագիտություն	գրող, կաթոլիկ քահանա և կաթոլիկ եպիսկոպոս
Զբաղեցրած պաշտոններ	Roman Catholic Archbishop of Skopje? և Roman Catholic Bishop of Shkodrë (Scutari)?
Pjetër Bogdani Վիքիպահեստում

Պետեր Բոգդանի (ալբ․՝ Pjetër Bogdani, իտալ.՝ Pietro Bogdano, 1630, Պրիզրեն, Օսմանյան կայսրություն - դեկտեմբեր 1689, Պրիշտինա, Օսմանյան կայսրություն), ալբանացի փիլիսոփա, պատմաբան, քահանա, կաթոլիկ կրոնական գործիչ, աստվածաբան, հոգևոր գրքերի հեղինակ։ Փիլիսոփայության և աստվածաբանության դոկտոր։ Վաղ ալբանական մշակույթի ականավոր գործիչներից մեկն է։

Համարվում է ալբանական գրականության հիմնադիրներից մեկը։

Կենսագրություն

Կոսովոյի ալբանացի է։ Ծնվել է Պրիզրեն շրջանի Գուրա գյուղում։ Կրթություն ստացել է Չիպրովցիի ֆրանցիսկյան դպրոցում, ապա՝ Անկոնի (Իտալիա) Collegium Illyricum-ում։ Նրա հորեղբայր Անդրեա Բոգդանին (մոտ 1600-1683 թվականներ) եղել է Սկոպյեի արքեպիսկոպոսության արքեպիսկոպոս (1656—1677), լատինաալբանական քերականության հեղինակ է։

1651—1654 թվականներին եղել է Պուլատիի քահանա։ 1656 թվականին ավարտել է Հռոմի ավետարանչական միաբանության պապական ուրբանիան համալսարանը, դարձել է փիլիսոփայության և աստվածաբանության դոկտոր։

1656 թվականին ընդունվել է Շկոդերի արքեպիսկոպոսության արքեպիսկոպոս, որը ղեկավարել է մինչև 1681 թվականը։ 1671 թվականին նշանակվել է Բարի արքեպիսկոպոսության ղեկավար։

Թուրք-ավստրիական պատերազմի ժամանակ (1664—1669) թաքնվել է օսմանցիներից Շկոդերի մոտիկ գյուղերում, ապա՝ Բուլղարիայում։ Քարանձավը, որտեղ նա ապաստանել էր, մինչ այժմ կրում է նրա անունը։ Ամեն դեպքում, թուրքերը բռնել են նրան և բանտարկել Շկոդերի բերդում, որտեղից ազատվել է եղբայրների շնորհիվ։

1677 թվականին փոխարինել է իր հորեղբորը՝ որպես Սկոպյեի արքեպիսկոպոսության արքեպիսկոպոս և Սերբիայի թագավորության առաքելական ղեկավար։

Նրա հոգևոր-հայրենասիրական գործունեությունը հակադրվում էր օսմանյան իշխանություններին, որի արդյունքում էլ ստիպված էր փախչել Ռագուզա (Դուբրովնիկ), այնտեղից էլ հետո գնացել է Վենետիկ և Պադովա։

1686 թվականի մարտին Բոգդանին վերադարձել է Բալկաններ և հաջորդող տարիներին համագործակցել է Օսմանյան կայսրության իշխանության դեմ ընդդիմության ակտիվացման համար, մասնավորապես Կոսովոյում։ Նա և նրա փոխանորդ Տոմա Տասպասանին (Toma Raspasani) կարևոր դեր են ունեցել Մեծ թուրքական պատերազմի ժամանակ ավստրիական շարժման ստեղծման մեջ։ Նրանց օգնությամբ կազմակերպվել է 6000 զինվորներով ալբանական ջոկատ ալբանական բանակի համար, որոնք մասնակցել են Պրիզրենի գրավմանը։ Բոգդանին վերադարձել է Պրիշտինու, որտեղ մահացել է ժանտախտի համաճարակից 1689 թվականի դեկտեմբերին։ Նրա զարմիկը հաղորդել է, որ 1698 թվականին իր հորեղբոր աճյունը, որպես Օսմանյան կայսրության մեծագույն թշնամու, թուրք և թաթար զինվորները գերեզմանից հանել են և գցել են Պրիշտինուի հրապարակի կենտրոն՝ որպես շների կեր։

Ստեղծագործություն

Բոգդանին համարվում է առաջին արձակ աշխատության հեղինակը, որի բնօրինակը գրվել է ալբաներեն՝ «Cuneus Prophetarum» (ալբ․՝ Çeta e profetëve), հրատարակվել է 1685 թվականին Պադովայում։ Աշխատությունը փիլիսոփայական-աստվածաբանական բովանդակություն ունի, ներառում է նաև աստղագիտական, աշխարհագրական, ֆիզիկային և պատմությանը վերաբերող թեմաներ։

Պատկերասրահ

• 
  «Cuneus Prophetarum» աշխատության էջ, Պադովա, 1685
• 
  «Cuneus Prophetarum» աշխատության առաջին էջը, որտեղ պատկերված է աղոթող Բոգդանին
• 
  Պետեր Բոգդանիի նկարը 1997 թվականին թողարկված 1000 ալբանական լեկ արժողության թղթադրամի դիմերեսին

Գրականություն

• Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History.. I.B. Tauris: 2013, s. 44-45. ISBN 9781780764313.
• Robert Elsie: Zarys historii literatury albańskiej. Narodziny literatury albańskiej, XV—XVII wiek, z.2. Toruń: 2004. ISBN 9781780764313.
• Peter Prifti: Unfinished Portrait of a Country. New York: 2005. ISBN 9781780764313.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պետեր Բոգդանի» հոդվածին։