Jump to content

Մեմորիալ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մեմորիալ
Տեսակիրավապաշտպան կազմակերպություն և Պատմական ընկերություն
Երկիր Ռուսաստան
Հիմնադրվածհունվարի 28, 1989
Գլխադասային գրասենյակՄոսկվա, Ռուսաստան և Տվերսկի շրջան, Մոսկվայի կենտրոնական վարչական շրջան, Մոսկվա, Ռուսաստան
ՀիմնադիրԱնդրեյ Սախարով
Պարգևներ
Կայքmemo.ru(ռուս.)(անգլ.)

Մեմորիալ (ռուս.՝ Мемориал), միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպություն, հիմնադրվել է Ռուսաստանում Խորհրդային Միության փլուզման ժամանակ։ Կազմակերպությունը ուսումնասիրում է մարդու իրավունքների խախտումները և այլ հանցագործությունները, որոնք կատարվել են Իոսիֆ Ստալինի օրոք[4][5]։ Հետագայում, այն ընդլայնեց իր հետաքննությունների շրջանակը՝ ներառելով ողջ խորհրդային շրջանը։

Մինչ 2022 թվականի սկզբին կազմակերպության լուծարվելը Ռուսաստանում, այն բաղկացած էր երկու առանձին իրավաբանական մարմիններից՝ «Մեմորիալ Ինթերնեյշնլ»-ից, որի նպատակն էր Խորհրդային Միությունում, մասնավորապես ստալինյան ժամանակաշրջանում, մարդկության դեմ կատարված հանցագործությունների գրանցումը և «Մեմորիալ» մարդու իրավունքների կենտրոնից, որը կենտրոնացած էր մարդու իրավունքների պաշտպանության վրա, ժամանակակից Ռուսաստանում և նրա շրջակա հակամարտությունների գոտիներում[6]։ Այն արժում է, այլ ոչ միասնական համակարգ, 2021 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ Մեմորիալը ներառում էր ավելի քան 50 կազմակերպություն Ռուսաստանում և 11 այլ երկրներում, այդ թվում՝ Ղազախստանում, Ուկրաինայում, Գերմանիայում, Իտալիայում, Բելգիայում և Ֆրանսիայում[7]։ Թեև փոխկապակցված խմբերի նպատակները տարածաշրջանից տարածաշրջան տարբեր են, այնուամենայնիվ դրանք կիսվում են մարդու իրավունքների, անցյալի փաստագրման, երիտասարդներին կրթելու հետ կապված մտահոգություններով և միասին նշում քաղաքական բռնաճնշումների զոհերի հիշատակի օրերը[8]։

Մեմորիալը ի հիմնադրվել է 1980-ականների վերջին պերեստրոյկայի տարիներին՝ 20-րդ դարում ԽՍՀՄ-ում մարդկության դեմ կատարված հանցագործությունների փաստագրման և Գուլագից ողջ մնացած զոհերին և նրանց ընտանիքներին օգնելու համար[9]։ 1987-1990 թվականներին, երբ ԽՍՀՄ-ը դեռ գոյություն ուներ, ստեղծվեցին հանրության 23 ճյուղեր[10]։ Երբ Խորհրդային Միությունը փլուզվեց, Ուկրաինայում Մեմորիալի մասնաճյուղերը մնացին կապված ռուսական ցանցի հետ։ Հյուսիսարևմտյան և կենտրոնական Ռուսաստանի, Ուրալի և Սիբիրի Մեմորիալի հին մասնաճյուղերից մի քանիսը հետագայում ստեղծեցին վեբկայքեր, որոնք փաստում էին անկախ տեղական հետազոտություններ և հրապարակում իրենց տարածաշրջանում խորհրդային ռեժիմի հանցագործությունները։

2012 թվականի հուլիսին Ռուսաստանի օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքը ընդունվելուց հետո, «Մեմորիալը» հայտնվեց կառավարության ուժեղ ճնշման տակ։ 2014 թվականի հուլիսի 21-ին «Մեմորիալ» մարդու իրավունքների կենտրոնը Արդարադատության նախարարության կողմից ճանաչվեց «օտարերկրյա գործակալ»։ Պիտակը տարածվել է 2015 թվականի նոյեմբերին Սանկտ Պետերբուրգի Մեմորիալի Հետազոտությունների և տեղեկատվական կենտրոնի վրա, իսկ 2016 թվականի հոկտեմբերի 4-ին՝ հենց Memorial International-ի վրա[11]։ 2021 թվականի դեկտեմբերի 28-ին, օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքի խախտման համար, Ռուսաստանի Գերագույն դատարանը «Memorial International»-ի փակման հրաման արձակեցO[12][13]։ Մեմորիալի փաստաբանն ասաց, որ այն կբողոքարկի[14]։ «Մեմորիալ» մարդու իրավունքների կենտրոնը Մոսկվայի քաղաքային դատարանի որոշմամբ փակվել է 2021 թվականի դեկտեմբերի 29-ին. Նահանգի դատախազները մեղադրել են նրան օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքը խախտելու և ահաբեկչությանն ու ծայրահեղականությանը աջակցելու մեջ։ Նույն օրը Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը կիրառեց միջանկյալ միջոց՝ Ռուսաստանին հանձնարարելով դադարեցնել Մեմորիալի հարկադիր լուծարումը, մինչև դատավարության ավարտը[15]։

2021 թվականի դեկտեմբերի 29-ին Մեմորիալը, որպես իրավաբանական մարմին, Ռուսաստանում փակվել է և լուծարվել Մոսկվայի քաղաքային դատարանի կողմից՝ «Օտարերկրյա գործակալի» օրենքը խախտելու պատճառով[16]։ 2022 թվականի ապրիլի 5-ին Ռուսաստանի վերաքննիչ դատարանըլուծարումը հաստատեց[17][18]։ «Մեմորիալի» իրավապաշտպան գործունեության մի մասը շարունակվեց Ռուսաստանում[19] Մեմորիալը շարունակում է գործել այլ երկրներում, հատկապես Գերմանիայում, այն ամենահին և ամենամեծ ոչ ռուսական մասնաճյուղն է։ 2022 թվականի հոկտեմբերին Մեմորիալը՝ ուկրաինական «Քաղաքացիական ազատությունների կենտրոն» իրավապաշտպան կազմակերպության և բելառուս ակտիվիստ Ալես Բիալյացկու հետ համատեղ՝ «պատերազմական հանցագործությունների, մարդու իրավունքների ոտնահարման և իշխանության չարաշահման փաստաթղթավորման» մեջ իրենց ջանքերի համար, արժանացան Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի[20]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Nobelprize.orgNobel Foundation.
  2. Elster K., Hestenes S. G., Aanensen K., Bakken L. Ø., Kalajdzic P., Hjorten I. R. Nobels fredspris går til en person og to organisasjonerNorwegian Broadcasting Corporation, 2022.
  3. https://oestrig.um.dk/nyheder/denmark-and-osce-partner-countries-honours-zmina-and-memorial-with-2022-democracy-defender-award
  4. Chernova, Anna; Berlinger, Joshua (2021 թ․ դեկտեմբերի 28). «Russian court shuts down human rights group Memorial International». CNN. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 11-ին.
  5. Osborn, Andrew; Antonov, Mikhail (2021 թ․ դեկտեմբերի 29). «Russia shuts Memorial Human Rights Centre in 'one-two punch'». Reuters. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  6. Chernova, Anna; Guy, Jack. «Russian court shuts down Memorial Human Rights Center, day after sister group ordered closed». CNN. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  7. «Memorial – Structure and organisations». memo.ru. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  8. International Memorial website, www.memo.ru, accessed 28 December 2021
  9. «MEMORIAL Charter». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 11-ին.
  10. "Structure and organisation" (2018) Memorial website, www.memo.ru
  11. "The Register of foreign agent NGOs" Արխիվացված 2016-01-12 Wayback Machine unro.minjust.ru, Russian Federation Ministry of Justice (in Russian), accessed 28 December 2021
  12. Nechepurenko, Ivan (2021 թ․ դեկտեմբերի 28). «Russian Court Orders Prominent Human Rights Group to Shut». The New York Times. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  13. «Russian court shuts down human rights group Memorial International». CNN. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  14. Roth, Andrews (2021 թ․ դեկտեմբերի 28). «Russian court orders closure of country's oldest human rights group». The Guardian. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  15. Friedman, Ingrid Burke (2021 թ․ դեկտեմբերի 30). «As Russia shutters respected NGOs, European Court of Human Rights intervenes». Jurist. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  16. «Russia: Dissolution of Human Rights Center "Memorial" confirmed in…». OMCT (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 6-ին.
  17. «The Organization Has Been Liquidated by a Court Decision». Memorial Society. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 5-ին.
  18. Chernova, Anna. «Historic Russian Human Rights Center Closes, Warns of "Return to the Totalitarian Past"». CNN. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 5-ին.
  19. Старикова, М. (2022 թ․ ապրիլի 7). ««Мемориал» после ликвидации объявил о старте нового проекта» [after the liquidation, "Memorial" announced the start of a new project] (ռուսերեն). Коммерсантъ. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 11-ին.
  20. Kwai, Isabella; Engelbrecht, Cora; Ward, Euan (2022 թ․ հոկտեմբերի 7). «Live Updates: Nobel Peace Prize Is Awarded to Rights Advocates in Ukraine, Russia and Belarus». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.