Մեմորիալ
| Մեմորիալ | |
|---|---|
| Տեսակ | իրավապաշտպան կազմակերպություն և Պատմական ընկերություն |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Հիմնադրված | հունվարի 28, 1989 |
| Գլխադասային գրասենյակ | Մոսկվա, Ռուսաստան և Տվերսկի շրջան, Մոսկվայի կենտրոնական վարչական շրջան, Մոսկվա, Ռուսաստան |
| Հիմնադիր | Lev Ponomaryov? և Անդրեյ Սախարով |
| Պարգևներ | |
| Կայք | memo.ru(ռուս.)(անգլ.) և memohrc.org(ռուս.)(անգլ.) |
Մեմորիալ (ռուս.՝ Мемориал), միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպություն, հիմնադրվել է Ռուսաստանում Խորհրդային Միության փլուզման ժամանակ։ Կազմակերպությունը ուսումնասիրում է մարդու իրավունքների խախտումները և այլ հանցագործությունները, որոնք կատարվել են Իոսիֆ Ստալինի օրոք[4][5]։ Հետագայում, այն ընդլայնեց իր հետաքննությունների շրջանակը՝ ներառելով ողջ խորհրդային շրջանը։
Մինչ 2022 թվականի սկզբին կազմակերպության լուծարվելը Ռուսաստանում, այն բաղկացած էր երկու առանձին իրավաբանական մարմիններից՝ «Մեմորիալ Ինթերնեյշնլ»-ից, որի նպատակն էր Խորհրդային Միությունում, մասնավորապես ստալինյան ժամանակաշրջանում, մարդկության դեմ կատարված հանցագործությունների գրանցումը և «Մեմորիալ» մարդու իրավունքների կենտրոնից, որը կենտրոնացած էր մարդու իրավունքների պաշտպանության վրա, ժամանակակից Ռուսաստանում և նրա շրջակա հակամարտությունների գոտիներում[6]։ Այն արժում է, այլ ոչ միասնական համակարգ, 2021 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ Մեմորիալը ներառում էր ավելի քան 50 կազմակերպություն Ռուսաստանում և 11 այլ երկրներում, այդ թվում՝ Ղազախստանում, Ուկրաինայում, Գերմանիայում, Իտալիայում, Բելգիայում և Ֆրանսիայում[7]։ Թեև փոխկապակցված խմբերի նպատակները տարածաշրջանից տարածաշրջան տարբեր են, այնուամենայնիվ դրանք կիսվում են մարդու իրավունքների, անցյալի փաստագրման, երիտասարդներին կրթելու հետ կապված մտահոգություններով և միասին նշում քաղաքական բռնաճնշումների զոհերի հիշատակի օրերը[8]։
Մեմորիալը ի հիմնադրվել է 1980-ականների վերջին պերեստրոյկայի տարիներին՝ 20-րդ դարում ԽՍՀՄ-ում մարդկության դեմ կատարված հանցագործությունների փաստագրման և Գուլագից ողջ մնացած զոհերին և նրանց ընտանիքներին օգնելու համար[9]։ 1987-1990 թվականներին, երբ ԽՍՀՄ-ը դեռ գոյություն ուներ, ստեղծվեցին հանրության 23 ճյուղեր[10]։ Երբ Խորհրդային Միությունը փլուզվեց, Ուկրաինայում Մեմորիալի մասնաճյուղերը մնացին կապված ռուսական ցանցի հետ։ Հյուսիսարևմտյան և կենտրոնական Ռուսաստանի, Ուրալի և Սիբիրի Մեմորիալի հին մասնաճյուղերից մի քանիսը հետագայում ստեղծեցին վեբկայքեր, որոնք փաստում էին անկախ տեղական հետազոտություններ և հրապարակում իրենց տարածաշրջանում խորհրդային ռեժիմի հանցագործությունները։
2012 թվականի հուլիսին Ռուսաստանի օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքը ընդունվելուց հետո, «Մեմորիալը» հայտնվեց կառավարության ուժեղ ճնշման տակ։ 2014 թվականի հուլիսի 21-ին «Մեմորիալ» մարդու իրավունքների կենտրոնը Արդարադատության նախարարության կողմից ճանաչվեց «օտարերկրյա գործակալ»։ Պիտակը տարածվել է 2015 թվականի նոյեմբերին Սանկտ Պետերբուրգի Մեմորիալի Հետազոտությունների և տեղեկատվական կենտրոնի վրա, իսկ 2016 թվականի հոկտեմբերի 4-ին՝ հենց Memorial International-ի վրա[11]։ 2021 թվականի դեկտեմբերի 28-ին, օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքի խախտման համար, Ռուսաստանի Գերագույն դատարանը «Memorial International»-ի փակման հրաման արձակեցO[12][13]։ Մեմորիալի փաստաբանն ասաց, որ այն կբողոքարկի[14]։ «Մեմորիալ» մարդու իրավունքների կենտրոնը Մոսկվայի քաղաքային դատարանի որոշմամբ փակվել է 2021 թվականի դեկտեմբերի 29-ին. Նահանգի դատախազները մեղադրել են նրան օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքը խախտելու և ահաբեկչությանն ու ծայրահեղականությանը աջակցելու մեջ։ Նույն օրը Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը կիրառեց միջանկյալ միջոց՝ Ռուսաստանին հանձնարարելով դադարեցնել Մեմորիալի հարկադիր լուծարումը, մինչև դատավարության ավարտը[15]։
2021 թվականի դեկտեմբերի 29-ին Մեմորիալը, որպես իրավաբանական մարմին, Ռուսաստանում փակվել է և լուծարվել Մոսկվայի քաղաքային դատարանի կողմից՝ «Օտարերկրյա գործակալի» օրենքը խախտելու պատճառով[16]։ 2022 թվականի ապրիլի 5-ին Ռուսաստանի վերաքննիչ դատարանըլուծարումը հաստատեց[17][18]։ «Մեմորիալի» իրավապաշտպան գործունեության մի մասը շարունակվեց Ռուսաստանում[19] Մեմորիալը շարունակում է գործել այլ երկրներում, հատկապես Գերմանիայում, այն ամենահին և ամենամեծ ոչ ռուսական մասնաճյուղն է։ 2022 թվականի հոկտեմբերին Մեմորիալը՝ ուկրաինական «Քաղաքացիական ազատությունների կենտրոն» իրավապաշտպան կազմակերպության և բելառուս ակտիվիստ Ալես Բիալյացկու հետ համատեղ՝ «պատերազմական հանցագործությունների, մարդու իրավունքների ոտնահարման և իշխանության չարաշահման փաստաթղթավորման» մեջ իրենց ջանքերի համար, արժանացան Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի[20]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Nobelprize.org — Nobel Foundation.
- ↑ Elster K., Hestenes S. G., Aanensen K., Bakken L. Ø., Kalajdzic P., Hjorten I. R. Nobels fredspris går til en person og to organisasjoner — Norwegian Broadcasting Corporation, 2022.
- ↑ https://oestrig.um.dk/nyheder/denmark-and-osce-partner-countries-honours-zmina-and-memorial-with-2022-democracy-defender-award
- ↑ Chernova, Anna; Berlinger, Joshua (2021 թ․ դեկտեմբերի 28). «Russian court shuts down human rights group Memorial International». CNN. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 11-ին.
- ↑ Osborn, Andrew; Antonov, Mikhail (2021 թ․ դեկտեմբերի 29). «Russia shuts Memorial Human Rights Centre in 'one-two punch'». Reuters. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
- ↑ Chernova, Anna; Guy, Jack. «Russian court shuts down Memorial Human Rights Center, day after sister group ordered closed». CNN. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Memorial – Structure and organisations». memo.ru. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
- ↑ International Memorial website, www.memo.ru, accessed 28 December 2021
- ↑ «MEMORIAL Charter». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 11-ին.
- ↑ "Structure and organisation" (2018) Memorial website, www.memo.ru
- ↑ "The Register of foreign agent NGOs" Արխիվացված 2016-01-12 Wayback Machine unro.minjust.ru, Russian Federation Ministry of Justice (in Russian), accessed 28 December 2021
- ↑ Nechepurenko, Ivan (2021 թ․ դեկտեմբերի 28). «Russian Court Orders Prominent Human Rights Group to Shut». The New York Times. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
- ↑ «Russian court shuts down human rights group Memorial International». CNN. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
- ↑ Roth, Andrews (2021 թ․ դեկտեմբերի 28). «Russian court orders closure of country's oldest human rights group». The Guardian. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
- ↑ Friedman, Ingrid Burke (2021 թ․ դեկտեմբերի 30). «As Russia shutters respected NGOs, European Court of Human Rights intervenes». Jurist. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ «Russia: Dissolution of Human Rights Center "Memorial" confirmed in…». OMCT (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 6-ին.
- ↑ «The Organization Has Been Liquidated by a Court Decision». Memorial Society. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 5-ին.
- ↑ Chernova, Anna. «Historic Russian Human Rights Center Closes, Warns of "Return to the Totalitarian Past"». CNN. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 5-ին.
- ↑ Старикова, М. (2022 թ․ ապրիլի 7). ««Мемориал» после ликвидации объявил о старте нового проекта» [after the liquidation, "Memorial" announced the start of a new project] (ռուսերեն). Коммерсантъ. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 11-ին.
- ↑ Kwai, Isabella; Engelbrecht, Cora; Ward, Euan (2022 թ․ հոկտեմբերի 7). «Live Updates: Nobel Peace Prize Is Awarded to Rights Advocates in Ukraine, Russia and Belarus». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.