Մանդինկա (լեզու)

Մանդինկա (լեզու)
Տեսակ	բնական լեզու և կենդանի լեզու
Ենթադաս	Մանդե լեզվախումբ
Երկրներ	Մալի, Սենեգալ, Գամբիա, Գվինեա, Կոտ դ'Իվուար, Բուրկինա Ֆասո, Սիերա Լեոնե, Լիբերիա, Գվինեա Բիսաու և Չադ
Խոսողների քանակ	1 350 000 մարդ
Գրերի համակարգ	լատինական այբուբեն, արաբերենի այբուբեն և N'Ko?
IETF	mnk
ԳՕՍՏ 7.75–97	маи 432
ISO 639-3	mnk
	Mandinka language Վիքիպահեստում

Մանդինկա, մանդինգո, մանդինկա ազգության լեզուն^[1]։ Տարածված է Մալիում, Սենեգալում, Գամբիայում, Գվինեայում, Կոտ դ'Իվուարում, Բուրկինա Ֆասոյում, Սիերա Լեոնեում, Լիբերիայում, Գվինեա Բիսաուում և Չադում։ Գամբիայի հիմնական լեզուն է։ Պատկանում է մանդին լեզուների մանդե խմբին և բավականաչափ նման է բամբարա և մանինկա (մալինկե) լեզուներին։ Համարվում է հիմքային լեզու (ունի երկու տոն՝ բարձր և ցածր)։

Մանդինկան պատկանում է մանդեն լեզվաընտանիքի մանդե-նիգերոկոնգոլեզյան ենթախմբին։

Գիր

Լայնորեն տարածված է գրի երկու տարբերակ՝ հիմնված լատիներենի և արաբական այբուբենի վրա։ Լատինական հիմքով մանդինկան պաշտոնական լեզուն է, սակայն արաբական հիմքով մանդինկան ավելի հին է ու առավել տարածված։ Բացի դրանից՝ Հյուսիսարևելյան Գվինեայում, Կոտ դ'Իվուարի սահմանամերձ համայնքներում և Մալիում հաճախ օգտագործվում է 1949 թվականին ստեղծված նկո գիրը, որը կիրառելի է մանդեի բոլոր լեզուների համար։

Լատիներենում համապատասխանում են հետևյալ տառերը՝ /ʧ/, ŋ /ŋ/, и ñ /ɲ/, իսկ V, x, z , q տառերը չեն օգտագործվում։ Ձայնավոր հնչյունները նման են իսպաներենի և իտալերենի ձայնավորներին. կրկնվում են հնչյունի տևական արտասանության կամ միանման արտաբերվող բառերը տարբերելու համար։

Արաբական այբուբենը կիրառվում է առանց լրացումների՝ բացառությամբ հազվադեպ գործածվող լրացուցիչ ձայնավոր հնչյունի, բայց որոշ հնչյուններ արտասանվում են արաբերենի հնչյուններից տարբեր։

Ստորև ներկայացվում է արաբական և լատինական այբուբենների ձայնավոր հնչյունների միջև համապատասխանությունը.

Արաբերեն	ا	ع	ب	ت	ط	ض	ج	ه	ح	خ	د	ر	س	ش	ص	ث	ظ	ڢ	ل	م	ن	و	ي	ك	لا
Լատիներեն	('), aa, ee	(', с madda — ŋ)	b, p	t	t	t	c, j	h	h		d	r	s	s (sh)	s	s	s	f	l	m	n, ñ, ŋ	w	y	k, g	la

Շեղատառ գրված տառերը, որպես կանոն, գործածվում են փոխառությամբ։ «Հ» հնչյունը կարող է դրսևորվել որպես հագագային աղեղ և չի նշվում լատինական մանդինկա լեզվում։ Լատիներեն «ŋ» տառը հաճախ է նշվում արաբական մանդինկայում՝ ձայնավոր հնչյունների օգնությամբ (տե′ս ներքևում)։ Ձայնավորների հետ համապատասխանությունը ներկայացված է աղյուսակում (ձայնավորների համար գործածվող դիակրիտիկ նշանները արաբական մանդինկայում գործածվում են տառի վերևում և ներքևում)։

Արաբերեն	ـَ	ـِ	ـُ	ـْ	ـִ	ـً	ـٍ	ـٌ	ـَا	ـِي	ـُو
Լատիներեն	a, e	i, e, ee	o, u	(no following vowel)	e	aŋ, eŋ	iŋ, eeŋ, eŋ	oŋ, uŋ	aa	ii	oo, uu
Արաբական նշանների անվանումը մանդինկայում	sira tilidiŋo;	sira tilidiŋo duuma;	ŋoo biriŋo;	sira murumuruliŋo;	tambi baa duuma;	sira tilindiŋo fula;	sira tilindiŋo duuma fula;	ŋoo biriŋo fula.

Արաբական փոքր թվանշան 2-ը (۲) կարող է գործածվել հնչյունի կրկնապատկման համար, իսկ համզան^[2] գործածվում է հագագային աղեղի հնչողությունը առավել ճիշտ արտաբերելու համար։

Ծանոթագրություններ

↑ «Mandinka». Ethnologue (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B7%D0%B0_(%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BA)

Գրականություն

Токарская В. П. Язык малинке (мандинго). — М.: Наука (ГРВЛ), 1964. — 61 с. — (Языки народов Азии и Африки).
Creissels, Denis, with Sidia Jatta and Kalifa Jobarteh. Eléments de grammaire de la langue mandinka. (Publications de l'Université des Langues et Lettres Grenoble, [23]). Grenoble, 1983.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մանդինկա (լեզու)» հոդվածին։

[1] «Mandinka». Ethnologue (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[2] ttps://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B7%D0%B0_(%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BA)

[1]

[2]