Մանդինկա (լեզու)
 | |
|---|---|
| Տեսակ | լեզու և կենդանի լեզու |
| Ենթադաս | Մանդե լեզվախումբ |
| Երկրներ |  Մալի,  Սենեգալ,  Գամբիա,  Գվինեա,  Կոտ դ'Իվուար,  Բուրկինա Ֆասո,  Սիերա Լեոնե,  Լիբերիա,  Գվինեա Բիսաու և  Չադ |
| Խոսողների քանակ | 1 350 000 մարդ |
| Գրերի համակարգ | լատինական այբուբեն, արաբերենի այբուբեն, N'Ko? և լատինական այբուբեն |
| IETF | mnk |
| ԳՕՍՏ 7.75–97 | маи 432 |
| ISO 639-3 | mnk |
 Mandinka language Վիքիպահեստում | |
Մանդինկա, մանդինգո, մանդինկա ազգության լեզուն[1]։ Տարածված է Մալիում, Սենեգալում, Գամբիայում, Գվինեայում, Կոտ դ'Իվուարում, Բուրկինա Ֆասոյում, Սիերա Լեոնեում, Լիբերիայում, Գվինեա Բիսաուում և Չադում։ Գամբիայի հիմնական լեզուն է։ Պատկանում է մանդին լեզուների մանդե խմբին և բավականաչափ նման է բամբարա և մանինկա (մալինկե) լեզուներին։ Համարվում է հիմքային լեզու (ունի երկու տոն՝ բարձր և ցածր)։
Մանդինկան պատկանում է մանդեն լեզվաընտանիքի մանդե-նիգերոկոնգոլեզյան ենթախմբին։
Գիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լայնորեն տարածված է գրի երկու տարբերակ՝ հիմնված լատիներենի և արաբական այբուբենի վրա։ Լատինական հիմքով մանդինկան պաշտոնական լեզուն է, սակայն արաբական հիմքով մանդինկան ավելի հին է ու առավել տարածված։ Բացի դրանից՝ Հյուսիսարևելյան Գվինեայում, Կոտ դ'Իվուարի սահմանամերձ համայնքներում և Մալիում հաճախ օգտագործվում է 1949 թվականին ստեղծված նկո գիրը, որը կիրառելի է մանդեի բոլոր լեզուների համար։
Լատիներենում համապատասխանում են հետևյալ տառերը՝ /ʧ/, ŋ /ŋ/, и ñ /ɲ/, իսկ V, x, z , q տառերը չեն օգտագործվում։ Ձայնավոր հնչյունները նման են իսպաներենի և իտալերենի ձայնավորներին. կրկնվում են հնչյունի տևական արտասանության կամ միանման արտաբերվող բառերը տարբերելու համար։
Արաբական այբուբենը կիրառվում է առանց լրացումների՝ բացառությամբ հազվադեպ գործածվող լրացուցիչ ձայնավոր հնչյունի, բայց որոշ հնչյուններ արտասանվում են արաբերենի հնչյուններից տարբեր։
Ստորև ներկայացվում է արաբական և լատինական այբուբենների ձայնավոր հնչյունների միջև համապատասխանությունը.
| Արաբերեն | ا | ع | ب | ت | ط | ض | ج | ه | ح | خ | د | ر | س | ش | ص | ث | ظ | ڢ | ل | م | ن | و | ي | ك | لا |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Լատիներեն | ('), aa, ee | (', с madda — ŋ) | b, p | t | t | t | c, j | h | h | d | r | s | s (sh) | s | s | s | f | l | m | n, ñ, ŋ | w | y | k, g | la |
Շեղատառ գրված տառերը, որպես կանոն, գործածվում են փոխառությամբ։ «Հ» հնչյունը կարող է դրսևորվել որպես հագագային աղեղ և չի նշվում լատինական մանդինկա լեզվում։ Լատիներեն «ŋ» տառը հաճախ է նշվում արաբական մանդինկայում՝ ձայնավոր հնչյունների օգնությամբ (տե′ս ներքևում)։ Ձայնավորների հետ համապատասխանությունը ներկայացված է աղյուսակում (ձայնավորների համար գործածվող դիակրիտիկ նշանները արաբական մանդինկայում գործածվում են տառի վերևում և ներքևում)։
| Արաբերեն | ـَ | ـِ | ـُ | ـْ | ـִ | ـً | ـٍ | ـٌ | ـَا | ـِي | ـُو |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Լատիներեն | a, e | i, e, ee | o, u | (no following vowel) | e | aŋ, eŋ | iŋ, eeŋ, eŋ | oŋ, uŋ | aa | ii | oo, uu |
| Արաբական նշանների անվանումը մանդինկայում | sira tilidiŋo; | sira tilidiŋo duuma; | ŋoo biriŋo; | sira murumuruliŋo; | tambi baa duuma; | sira tilindiŋo fula; | sira tilindiŋo duuma fula; | ŋoo biriŋo fula. |
Արաբական փոքր թվանշան 2-ը (۲) կարող է գործածվել հնչյունի կրկնապատկման համար, իսկ համզան[2] գործածվում է հագագային աղեղի հնչողությունը առավել ճիշտ արտաբերելու համար։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Mandinka»։ Ethnologue (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-08-25
- ↑ https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B7%D0%B0_(%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BA)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Токарская В. П. Язык малинке (мандинго). — М.: Наука (ГРВЛ), 1964. — 61 с. — (Языки народов Азии и Африки).
- Creissels, Denis, with Sidia Jatta and Kalifa Jobarteh. Eléments de grammaire de la langue mandinka. (Publications de l'Université des Langues et Lettres Grenoble, [23]). Grenoble, 1983.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Сведения о волоф и мандинка, включая грамматику и словарь Archived 2007-10-12 at the Wayback Machine.
- Электронные книги на мандинка в формате PDF
- Denis Creissels. Lexique mandinka-français (version provisoire)
- Vydrine, Valentin. Sur l'écriture mandingue et mandé en caractères arabes (mandinka, bambara, soussou, mogofin). Mandenkan 33, Printemps 1998. Archived 2011-01-12 at the Wayback Machine.
| ||||||
