Jump to content

Կենտրոնական Ամերիկայի հրաբուխներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կենտրոնական Ամերիկայի հրաբխուխերի քարտեզ։ Մեքսիկա / Գվատեմալա սահմանում. Տաջան, Գվատեմալայում ՝ Տաջումուլկո, Սանտա Մարիա, Չիկաբալ, Տոլիմոն, Ատիտլան, Վոլկան դե Ֆուեգո, Վոլկոն դե Ագուա, Պասայա, Չինգո, Էլ Սալվադորում `Ապանեկայի լեռնաշղթան, Չինչոնտեպեկ կամ Սան Վիսենտե, Չապարաստիկ կամ Սան Միգուել, Չինամեկա և Կոնչագուա, Նիկարագուայում `Կոսիգուինա, Տելիկա, Սերրո Նեգր, Մոմոտոմբո, Ապոյեկ-Չիլտեպե, Մոմբաչո և Կոնցեչին, Կոստա Ռիկայում. Օրոսո, Ռինկոն դե լա Վիժա, Միրավալես, Արենալ, Բարվա, թուրրիալբա և Իրազի, Պանամայում. Բարի և Լա Եղուադա:

Կենտրոնական Ամերիկայի հրաբուխներ, պատկանում են Կենտրոնական Ամերիկայի հրաբխային համակարգին, այլ կերպ անվանում են Կենտրոնական Ամերիկայի հրաբխային աղեղ (CAVA)։ Այդ համակարգը իրենից ներկայացնում է հրաբուխների շղթա, որը ձգվում է Խաղաղ օվկիանոսի ափով՝ հյուսիս-արևմուտքից մինչև հարավ-արևելք։ Այն անցնում է Գվատեմալայի, Սալվադորի, Հոնդուրասի, Նիկարագուայի, Կոստա-Ռիկայի տարածքով և վերջանում է Պանամայի հյուսիսում։ Հրաբխային աղեղի երկարությունը կազմում է 1500 կմ։

Այս հրաբխային համակարգը իր ժամանակակից կազմությունը ստացել է միոցենի վերջում, երբ Կարիբյան ավազանը առանձնացավ Խաղաղ օվկիանոսից[1]։ Այդ համակարգում կան բազմաթիվ բավականին ակտիվ ստրատոհրաբուխներ, չնայած հանդիպում են նաև վահանային հրաբուխներ։ Հաճախ տեղի են ունենում ժայթքումներ, որոնք ուղեկցվում են ավերիչ երկրաշարժերով։ Օրինակ, Սանտա Մարիա հրաբխի՝ 1902 թվականի ժայթքումը 6000 մարդու կյանք խլեց, իսկ պայթյունի ձայնը լսվել է 800 կմ հեռավորության վրա գտնվող Կոստա Ռիկայում[2]։

Պատկեր Անվանում Գտնվելու վայր Կոորդինատ Բարձրություն Տարիք Վերջին ժայթքում
1 Տականա[3]
(իսպ.՝ Tacaná)

Սան Մարկոս
15°07′59″ հս․ լ. 92°06′34″ ամ. ե.HGЯO 4060 մ պլեյստոցեն 1986 թվական
2 Տախումուլկո[4]
(իսպ.՝ Tajumulco)

Սան Մարկոս
15°02′ հս․ լ. 91°54′ ամ. ե.HGЯO 4220 մ հոլոցեն Հնարավոր է 1893 թվական
3 Ալմուլունգո[5]
(իսպ.՝ Almolonga)

Կասալտենանգո
14°49′ հս․ լ. 91°29′ ամ. ե.HGЯO 3197 մ պլեյստոցեն 1818 թվական
4 Չիկոբալ[6]
(իսպ.՝ Chicabal)

Կասալտենանգո
14°47′ հս․ լ. 91°40′ ամ. ե.HGЯO 2712 մ պլեյստոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
5 Սանտա Մարիա[7]
(իսպ.՝ Santa María)

Կասալտենանգո
14°45′22″ հս․. լ. 91°33′07″ ամ. ե.HGЯO 3772 մ պլեյստոցեն 2010 թվական
(ակտիվ)
6 Սանտա Տոմաս[8]
(իսպ.՝ Santo Tomás)

Կասալտենանգո
14°42′37″ հս․ լ. 91°28′43″ ամ. ե.HGЯO 3542 մ պլեյստոցեն Տեղեկույունը բացակայում է
7 Տոլիման[9]
(իսպ.՝ Tolimán)

Սոլոլա
14°36′45″ հս․ լ. 91°11′21″ ամ. ե.HGЯO 3158 մ պլեյստոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
8 Սան Պեդրո[10]
(իսպ.՝ San Pedro)

Սոլոլա
14°39′22″ հս․. լ. 91°15′58″ ամ. ե.HGЯO 3020 մ պլեյստոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
9 Ատիտլան[11]
(իսպ.՝ Atitlán)

Սոլոլա
14°34′59″ հս․ լ. 91°11′10″ ամ. ե.HGЯO 3535 մ ուշ պլեյստոցեն 1853 թվական
10 Ակատենանգո[12]
(իսպ.՝ Acatenango)

Սակատեպեկես
14°30′ հս․ լ. 90°52′ ամ. ե.HGЯO 3976 մ պլեյստոցեն 1972 թվական
11 Ֆուէգո[13]
(իսպ.՝ de Fuego)
Չիմալտանենգո
Սակատեպեկես
Էքսուինտլա
14°28′28″ հս․ լ. 90°52′50″ ամ. ե.HGЯO 3763 մ պլեյստոցեն 2018 թվական
(ակտիվ)
12 Ագուա[14]
(իսպ.՝ Agua)

Սակատեպեկես
14°27′ հս․ լ. 90°44′ ամ. ե.HGЯO 3753 մ հոլոցեն 1541 թվական
13 Պակայա[15]
(իսպ.՝ Pacaya)

Էքսկուինտլա
14°22′48″ հս․ լ. 90°36′00″ ամ. ե.HGЯO 2552 մ պլեյստոցեն 2010 թվական
(ակտիվ)
14 Տեկուամբուրո[16]
(իսպ.՝ Tecuamburro)

Սանտա Ռոսա
14°09′22″ հս․ լ. 90°24′25″ ամ. ե.HGЯO 1845 մ ուշ պլեյստոցեն վաղ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
15 Մայուտա[17]
(իսպ.՝ Moyuta)

Խուտյապա
14°02′ հս․. լ. 90°06′ ամ. ե.HGЯO 1662 մ պլեյստոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
Պատկեր Անվանում Գտնվելու վայր Կոորդինատներ Բարձրություն Տարիք Վերջին ժայթքում
1 Չինգո[18]
(իսպ.՝ Chingo)

Սանտա Անա
14°07′12″ հս․ լ. 89°43′48″ ամ. ե.HGЯO 1775 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
2 Գուասապա[19]
(իսպ.՝ Guazapa)

Սան Սալվադոր
13°54′00″ հս․ լ. 89°07′12″ ամ. ե.HGЯO 1438 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
3 Սանտա- Աննա[20]
(իսպ.՝ Santa Ana)

Սանտա Անա
13°50′58″ հս․ լ. 89°37′59″ ամ. ե.HGЯO 2385 մ պլեյստոցեն 2005 թվական
(ակտիվ)
4 Իսալկո[21]
(իսպ.՝ Izalco)

Սանտա Անա
13°48′47″ հս․ լ. 89°38′00″ ամ. ե.HGЯO 1885 մ պլեյստոցեն 1966 թվական
(ակտիվ)
5 Սան-Սալվադոր[22]
(իսպ.՝ San Salvador)

Սան Սալվադոր
13°44′02″ հս․ լ. 89°17′38″ ամ. ե.HGЯO 1893 մ պլեյստոցեն 1987 թվական
6 Սան-Վիսենտե[23]
(իսպ.՝ San Vicente)

Սան Վիսենտե
13°35′42″ հս․ լ. 88°50′13″ ամ. ե.HGЯO 2173 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
7 Ուսուլուտան[24]
(իսպ.՝ Usulután)

Ուսուլուտան
13°25′08″ հս․ լ. 88°28′15″ ամ. ե.HGЯO 1449 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
8 Չինամեկա[25]
(իսպ.՝ Chinameca)

Սան Միգել
13°28′40″ հս․ լ. 88°19′48″ ամ. ե.HGЯO 1300 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
9 Սան-Միգել[26]
(իսպ.՝ San Miguel)

Սան Միգել
13°26′02″ հս․. լ. 88°16′08″ ամ. ե.HGЯO 2130 մ պլեյստոցեն 1976 թվական
(ակտիվ)
10 Կոնչագուա[27]
(իսպ.՝ Conchagua)

Լա Ունիոն
13°16′30″ հս․ լ. 87°50′42″ ամ. ե.HGЯO 1225 մ անհայտ է Տեղեկությունը բացակայում է
11 Կոնչագուիտա[28]
(իսպ.՝ Conchagüita)

Լա Ունիոն
13°54′00″ հս․ լ. 89°07′12″ ամ. ե.HGЯO 1438 մ հոլոցեն 1892 թվական
Պատկեր Անվանում Գտնվելու վայր Կոորդինատներ Բարձրութվականյուն Տարիք Վերջին ժայթվականքում
1 Սակատե-Գրանտե[29]
(իսպ.՝ Zacate Grande)
Վալյե 13°20′09″ հս․ լ. 87°37′40″ ամ. ե.HGЯO 640 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
2 Էլ-Տիգրե[30]
(իսպ.՝ El Tigre)
Վալյե 13°16′19″ հս․ լ. 87°38′27″ ամ. ե.HGЯO 783 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
Պատկեր Անվանում Գտնվելու վայր Կոորդինատներ Բարձրություն Տարիք Վերջին ժայթքում
1 Կոսիգուինա[31]
(իսպ.՝ Cosigüina)

Չինանդեգա
12°58′48″ հս․ լ. 87°34′12″ ամ. ե.HGЯO 859 մ պլեյստոցեն 1859 թվական
2 Սան Քրիստոբալ[32]
(իսպ.՝ San Cristóbal)

Չինանդեգա
12°42′ հս․ լ. 87°00′ ամ. ե.HGЯO 1745 մ պլեյստոցեն 2010 թվական
(ակտիվ)
3 Տելիկա[33]
(իսպ.՝ Telica)

Լեոն
12°36′07″ հս․ լ. 86°50′42″ ամ. ե.HGЯO 1061 մ պլեյստոցեն 2007 թվական
4 Սերո Նեգրո[34]
(իսպ.՝ Cerro Negro)

Լեոն
12°03′21″ հս․ լ. 86°42′07″ ամ. ե.HGЯO 728 մ պլեյստոցեն 1999 թվական
(ակտիվ)
5 Լաս Պիլաս[35]
(իսպ.՝ Las Pilas)

Լեոն
12°29′42″ հս․ լ. 86°41′16″ ամ. ե.HGЯO 1088 մ պլեյստոցեն 1954 թվական
6 Մոմոտոմբո[36]
(իսպ.՝ Momotombo)

Լեոն
12°25′19″ հս․ լ. 86°32′24″ ամ. ե.HGЯO 1297 մ պլեյստոցեն 2015 թվական
7 Ապոեկե[37]
(իսպ.՝ Apoyeque)

Մանագուա
12°14′30″ հս․ լ. 86°20′30″ ամ. ե.HGЯO 518 մ պլեյստոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
8 Մասայա[38]
(իսպ.՝ Masaya)

Մասայա
11°59′03″ հս․ լ. 86°10′06″ ամ. ե.HGЯO 635 մ պլեյստոցեն 2008 թվական
9 Մոմբաչո[39]
(իսպ.՝ Mombacho)

Գրանադա
11°49′34″ հս․ լ. 85°58′03″ ամ. ե.HGЯO 1344 մ հոլոցեն 1570 թվական
10 Սապատերա[40]
(իսպ.՝ Zapatera)

Գրանադա
11°43′48″ հս․ լ. 85°49′12″ ամ. ե.HGЯO 629 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
11 Կոնսեպսիոն[41]
(իսպ.՝ Concepcion)

Ռիվաս
11°32′16″ հս․ լ. 85°37′21″ ամ. ե.HGЯO 1610 մ պլեյստոցեն 2010 թվական
(ակտիվ)[42]
12 Մադերաս[43]
(իսպ.՝ Maderas)

Ռիվաս
11°26′45″ հս․ լ. 85°30′54″ ամ. ե.HGЯO 1394 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է


Պատկերը Անվանումը Գտնվելու վայր Կոորդինատներ Բարձրություն Տարիք Վերջին ժայթքում
1 Օրոսի[44]
(իսպ.՝ Orosí)

Գուանակաստե
10°58′48″ հս․ լ. 85°28′24″ ամ. ե.HGЯO 1659 մ հոլոցեն 1849 թվական
2 Ռինկոն-դե-լա-Վյեժա[45]
(իսպ.՝ Rincón de la Vieja)

Գուանակաստե
10°49′48″ հս․ լ. 85°19′26″ ամ. ե.HGЯO 1916 մ պլեյստոցեն 1998 թվական
3 Միրավալես[46]
(իսպ.՝ Miravalles)

Գուանակաստե
10°44′54″ հս․ լ. 85°09′10″ ամ. ե.HGЯO 2028 մ պլեյստոցեն 1946 թվական
4 Տենորիո[47]
(իսպ.՝ Tenorio)

Գուանակաստե
10°40′22″ հս․ լ. 85°00′54″ ամ. ե.HGЯO 1916 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
5 Չատո
(իսպ.՝ Chato)

Ալահուելա
10°26′31″ հս․ լ. 84°41′17″ ամ. ե.HGЯO 1140 մ պլեյստոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
6 Արենալ[48]
(իսպ.՝ Arenal)

Ալահուելա
10°27′48″ հս․ լ. 84°42′12″ ամ. ե.HGЯO 1657 մ պլեյստոցեն 2010 թվական
(ակտիվ)[49]
7 Պոաս[50]
(իսպ.՝ Poás)

Ալախուելա
10°12′ հս․ լ. 84°12′ ամ. ե.HGЯO 2708 մ պլեյստոցեն 2010 թվական
(ակտիվ)[51]
8 Տուրիալբա[52]
(իսպ.՝ Turrialba)

Կարտագո
10°02′ հս․ լ. 83°46′ ամ. ե.HGЯO 3340 մ պլեյստոցեն 2010 թվական
(ակտիվ)[53]
9 Իրասու[54]
(իսպ.՝ Irazu)

Կարտագո
9°58′48″ հս․ լ. 83°51′00″ ամ. ե.HGЯO 3432 մ պլեյստոցեն 1994 թվական
(ակտիվ)[55]
Պատկեր Անվանում Գտնվելու վայր Կոորդինատ Բարձրություն Տարիք Վերջին ժայթքում
1 Բարու[56]
(իսպ.՝ Barú)

Չիրիկի
8°48′28″ հս․ լ. 82°32′34″ ամ. ե.HGЯO 3475 մ պլեյստոցեն մոտ․ 1550 թվական
2 Լա Եգուադա[57]
(իսպ.՝ La Yeguada)
Վերագուսա
8°28′12″ հս․ լ. 80°49′12″ ամ. ե.HGЯO 1297 մ պլեյստոցեն Տեղեկությունը բացակայում է
3 Էլ Վալյե[58]
(իսպ.՝ El Valle)

Կոկլե
8°34′48″ հս․ լ. 80°10′12″ ամ. ե.HGЯO 1185 մ հոլոցեն Տեղեկությունը բացակայում է

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «Тектоника континентов. Центрально-Американская складчатая и вулканическая система». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  2. «Россия в окружающем мире. Наиболее сильные извержения вулканов в XX веке». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մայիսի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  3. «Tacaná». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  4. «Tajumulco». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  5. «Almolonga». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  6. «Volcán Chicabal» (անգլերեն). SummitPost. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 6-ին.
  7. «Santa María». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  8. «Santo Tomás». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  9. «Tolimán». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  10. Estructura interna de la tierra(իսպ.)
  11. «Atitlán». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  12. «Acatenango». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  13. «Fuego». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  14. «Agua». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.Global Volcanism Program Արխիվացված 2013-10-04 Wayback Machine(անգլ.)
  15. «Pacaya». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  16. «Tecuamburro». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.](անգլ.)
  17. «Moyuta». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution.(անգլ.)
  18. Global Volcanism Program Chingo Արխիվացված 2013-10-05 Wayback Machine(անգլ.)
  19. Global Volcanism Program Guazapa(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  20. Global Volcanism Program Santa Ana Արխիվացված 2013-07-24 Wayback Machine(անգլ.)
  21. Global Volcanism Program Izalco(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  22. Global Volcanism Program San Salvador Արխիվացված 2013-11-07 Wayback Machine(անգլ.)
  23. Global Volcanism Program San Vicente Արխիվացված 2013-07-24 Wayback Machine(անգլ.)
  24. Global Volcanism Program Usulután(անգլ.)
  25. Global Volcanism Program Chinameca(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  26. Global Volcanism Program San Miguel Արխիվացված 2013-07-24 Wayback Machine(անգլ.)
  27. Global Volcanism Program Conchagua(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  28. Global Volcanism Program Conchagüita(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  29. Global Volcanism Program Zacate Grande(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  30. Global Volcanism Program El Tigre(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  31. Global Volcanism Program Cosigüina(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  32. Global Volcanism Program San Cristóbal Արխիվացված 2013-07-24 Wayback Machine(անգլ.)
  33. Global Volcanism Program Telica Արխիվացված 2013-07-24 Wayback Machine(անգլ.)
  34. Global Volcanism Program Cerro Negro Արխիվացված 2013-07-24 Wayback Machine(անգլ.)
  35. Global Volcanism Program Las Pilas Արխիվացված 2013-09-10 Wayback Machine(անգլ.)
  36. Global Volcanism Program Momotombo(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  37. Global Volcanism Program Apoyeque Արխիվացված 2013-10-20 Wayback Machine(անգլ.)
  38. Global Volcanism Program Masaya(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  39. Global Volcanism Program Mombacho(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  40. Global Volcanism Program Zapatera Արխիվացված 2013-10-30 Wayback Machine(անգլ.)
  41. Global Volcanism Program Concepcion Արխիվացված 2013-07-24 Wayback Machine(անգլ.)
  42. MIGnews.com. В Никарагуа «проснулся» вулкан Консепсьон(չաշխատող հղում)
  43. Global Volcanism Program Maderas Արխիվացված 2013-10-22 Wayback Machine(անգլ.)
  44. Global Volcanism Program Orosí(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  45. Global Volcanism Program Rincón de la Vieja Արխիվացված 2013-07-27 Wayback Machine(անգլ.)
  46. Global Volcanism Program Miravalles(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  47. Global Volcanism Program Tenorio(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  48. Global Volcanism Program Arenal Արխիվացված 2013-10-29 Wayback Machine(անգլ.)
  49. Vulcanologia Volcán Arenal Արխիվացված 2010-02-12 Wayback Machine(իսպ.)
  50. Global Volcanism Program Poas Արխիվացված 2013-07-31 Wayback Machine(անգլ.)
  51. Vulcanologia Volcán Poás Արխիվացված 2008-01-17 Wayback Machine(իսպ.)
  52. Global Volcanism Program Turrialba Արխիվացված 2013-07-24 Wayback Machine(անգլ.)
  53. Vulcanologia Volcán Turrialba Արխիվացված 2010-02-12 Wayback Machine(իսպ.)
  54. Global Volcanism Program Irazú(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  55. Vulcanologia Volcán Irazu Արխիվացված 2009-03-12 Wayback Machine(իսպ.)
  56. Global Volcanism Program Barú Արխիվացված 2013-10-23 Wayback Machine(անգլ.)
  57. Global Volcanism Program La Yeguada(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  58. Global Volcanism Program El Valle(չաշխատող հղում)(անգլ.)

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]