Jump to content

Լյարդի հիվանդություններ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Լյարդի հիվանդություններ
Տեսակհիվանդության կարգ
Վնասում էլյարդ
Բժշկական մասնագիտությունաղեստամոքսաբանություն
 Diseases and disorders of liver Վիքիպահեստում

Լյարդի հիվանդություններ (այլ կերպ հեպատիկ հիվանդություններ) լյարդի ախտահարման կամ վնասման հետ կապված հիվանդություններն են[1]։ Եթե առաջացած խնդիրները երկարատև են լինում, ապա հաջորդում է լյարդի խրոնիկ հիվանդությունը։

Նշաններ և ախտանշաններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյարդի հիվանդությունների նշաններից և ախտանշաններից են

Պատճառներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գոյություն ունեն հարյուրից ավել տարբեր տեսակի լյարդի հիվանդություններ։ Որոնցից ամենահաճախ հանդիպողները ներկայացված են ստորև[4]․

Ապակենման լյարդային բջիջներ
Առաջային Բիլիար Ցիռոզ
Բադ-Կիարի համախտանիշ

Մեխանիզմներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյարդի հիվանդությունների առաջացման մեխանիզմներից է․

ԴՆԹ-ի վնասում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀԻմնական պատճառն է հանդիսանում մի շարք լյարդային հիվանդությունների առաջացման։ Այդպիսի հիվանդություններից են ինֆեկցիաները ՝ հեպատիտ B կամ C, ալկոհոլային չարաշահումը, ճարպակալումը[20]։

Վիրուսային ինֆեկցիաները բերում են ռեակտիվ օքսիգենի մեծացմանը։ Ներբջջային Ռեակտիվ օքսիգենի աճը մոտավոր 10000 է քրոնիկ հեպատիտ B-ի դեպքում և 100000 քրոնիկ հեպատիտ C-ի դեպքում։ Այս փոփոխությունները պատճառ են հանդիսանում բորբոքման և ավելի է խթանում ռեակտիվ օքսիգենի աճը։ Վերջինս բերում 20 տեսակից ավելի ԴՆԹ-ների վնասման[21], որը մուտագեն է[22] և իր հերթին բերում է էպիգենետիկ փոփոխությունների[23]։ Էպիգենետիկ փոփոխությունները և մուտացիաները ի վերջո հանգեցնում են նրան, որ բջջի ապոպտոզը ՝ ծրագրավորված մահը, տեղի չի ունենում, որն էլ նպաստում է լյարդի մի շարք հիվանդությունների առաջացմանը[24]։

Նկարագրված փոփոխությունները հանգեցնում են լյարդբջջային կարցինոմայի զարգացմանը, էպիգենետիկ փոփոխությունները ավելի շատ են նպաստում չարորակացմանը, քան մուտացիաները։ Միայն մեկ գեն՝ TP53, 20%-ով բերում է լյարդբջջային կարցինոմայի զարգացմանը[25]։

Ալկոհոլի չարաշահումը հանգեցնում է ացետալդեհիդի կուտակմանը[26][27][28]։ Ըստ Նիշիդայի հետազոտության[23] ալկոհոլի չարաշահումը բերում է ԴՆԹ-ի վնասման և էպիգենետիկ փոփոխությունների, որոնք էլ կարևոր դեր ունեն լյարդի վնասման ու կարցիոնոմայի զարգացման գործում[29][30]։

Ճարպակալումը լյարդի առաջնային քաղցկեղի զարգացման գործում ունի բարձր ռիսկ[31]։ Ինչպես ցույց են տալիս մկների վրա կատարված հետազոտությունները ճարպակալած մկները հակվածություն ունեն լյարդի քաղցկեղի առաջացման։ Ճարպակալում ունեցող մկների մոտ նախաբորբոքային ցիտոկինների քանակը շատ է, բարձր է նաև դեոքսիխոլաթթվի մակարդակը, որոնք էլ բերում է ԴՆԹ-ի վնասման, լյարդի բորբոքման և նպաստում լյարդի քաղցկեղի առաջացմանը[32]։

Այլ գործոններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյարդի հիվանդություններից ամենաշատը հանդիպում են վիրուսային ինֆեկցիաները ՝ Հեպատիտ B կամ C։ Այս ինֆեկցիաները նորածնին կարող են փոխանցվել ծննդաբերության ժամանակ ինֆեկցված արյան հետ շփման հետևանքով[33][34]։ Ըստ 2012 թվականի NICE -ի հոդվածի, նորածինների մոտ Հեպատիտ B-ն մոտավորապես 85% դեպքերում վերածվում է քրոնիկ ձևի[35][36]։ Ալկոհոլի օգտագործման չարաշահումը հանգեցնում է մի շարք հիվանդությունների, ինչպիսիք են ալկոհոլային հեպատիտը, ալկոհոլային ճարպային հեպատոզը, ցիռոզը և լյարդի քաղցկեղը[37]։ Ճարպային վերակառուցումը բերում է լյարդի բջիջներում տրիգլիցերիդների ու ճարպաթթվի կուտակմանը և լյարդի բջիջները կորցնում են իրենց ճարպը լուծարելու հատկությունը[38]։ Հիվանդության պրոգրեսիան ի վերջո ավելի ուշ փուլերում հանգեցնում է ցիռոզի զարգացմանը[38]։ Մոտավորապես ցիռոզ ունեցող հիվանդների 3–10% -ի մոտ զարգանում է քաղցկեղ, հայտնի հեպատոցելյուլյար կարցինոմա անունով[38]։

Օդի աղտածիններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օդի փոքր մասնիկները կամ ածուխը տարածված պոլյուտանտներ են (աղտածիններ)։ Այս մասնիկները առաջին հերթին ունեն թունավոր ազդեցություն լյարդի վրա։ Քիմիական նյութերը ազդում են նյութափոխանակության ու լյարդի ֆունկցիայի վրա։ Երկրորդ ՝ նպաստում են լյարդի բորբոքմանը, ճարպային նյութափոխանակության խանգարմանն ու ճարպային հեպատոզին։ ԵՎ երրորդ այս նյութերը թոքերից կարող են անցնել լյարդ[39]։ Աղտածին նյութերը անցնելով արյունատար անոթներ փոխազդում են իմունային համակարգի բջիջների հետ և խթանում իմունային պատասխանի ձևավորմանը։ Նախաբորբոքային ցիտոկինները նպաստում են լյարդի հիվանդությունների պրոգրեսիային[39]։

Ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գոյություն ունեն մի շարք լյարդի ֆունկցիոնալ թեստեր համապատասխան լյարդի ֆունկցիան ստուգելու համար։ Այս թեստերի միջոցով որոշվում է արյան մեջ ֆերմենտների մակարդակը, մետաբոլիտների քանակը․ սպիտակուցների, ալբումինի, գլոբուլինի, ալանին տրանսամինազայի, պրոթրոմբինային ժամանակը, մասնակի թրոմբոպլաստինային ժամանակը[40]։

Ախտորոշման գործիքային մեթոդներից են էլաստոգրաֆիան, ՈՒՁՀ և ՄՌՏ, որոնք կիրառվում են լյարդի հյուսվածքը և բիլիար ուղին հետազոտելու համար։ Լյարդի բիոպսիան կատարվում է տարբեր իրավիճակներում լյարդի հյուսվածքի ախտահարումների տարբերակման համար, սակայն էլաստոգրաֆիան որոշ իրավիճակներում կարող է նվազեցնել բիոպսիայի կիրառման անհրաժեշտությունը[41]։

Լյարդի հիվանդությունների դեպքում պրոթրոմբինային ժամանակը ավելի երկար է լինում, քան նորմայում[2]։ Այս իրավիճակում և մակարդիչների և հակամակարդիչների քանակը նվազում է, պայմանավորված այն փաստով, որ լյարդը չի կարողանում արդյունավետությամբ արտադրել, ինպես առողջ մարդկանց մոտ[42]։ Այնուամենայնիվ նշվածից երկու բացառություն կա, դրանք են՝ մակարդման 8-րդ գործոնը, Վիլեբրանդի գործոնը, ադհեզիվ սպիտակուցը[42]։

Վերը նշված հիվանդությունները հնարավոր է վերջնականապես ախտորոշվեն աուտոպսիայից հետո։ Ստորև տեղադրված են ախտաբանական աճի վերաբերյալ նկարներ։


  • Դիֆուզ ցիռոզ
    Դիֆուզ ցիռոզ
  • Մակրոնոդուլյար ցիռոզ
    Մակրոնոդուլյար ցիռոզ
  • Կոնստրուկտիվ հեպատոպաթիայի հյուսվածք
    Կոնստրուկտիվ հեպատոպաթիայի հյուսվածք
  • Լյարդի մետաստազներ
    Լյարդի մետաստազներ

Բուժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինֆեկցիոն հիվանդությունների ՝ հեպատիտների բուժման համար նշանակում են հակավիրուսային դեղամիջոցներ[43]։ Այլ իրսավիճակներում կատարվում է վերահսկում հիվանդության առաջընթացը կանխելու համար, օրինակ․

Ուրսոդեօքսիխոլաթթու
  • Աուտոիմուն հեպատիտների դեպքում ստերոիդային դեղորայքներ[44]
  • Հեմոքրոմատոզի ժամանակ արյան մեջ երկաթի մակարդակի վերահսկում[45]
  • Վիլսոնի հիվանդություն նշանակում են այնպիսի դեղորայքներ, որոնք կապում են պղինձը և ապահովում մեզի միջոցով նրա դուրս բերումը օրգանիզմից[46]
  • Խոլեստատիկ հիվանդությունների դեպքում[47] կիրառվում է ուրսոդեօքիխոլաթթու[48]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Liver Diseases: MedlinePlus». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 Blonski, W; Siropaides, T; Reddy, KR (2007). «Coagulopathy in liver disease». Current Treatment Options in Gastroenterology. 10 (6): 464–73. doi:10.1007/s11938-007-0046-7. ISSN 1092-8472. PMID 18221607.
  3. ↑ Tripodi, Armando; Mannucci, Pier Mannuccio (2011 թ․ հուլիսի 14). «The Coagulopathy of Chronic Liver Disease». New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society. 365 (2): 147–156. doi:10.1056/nejmra1011170. ISSN 0028-4793. PMID 21751907.
  4. ↑ «Liver disease – NHS Choices». www.nhs.uk. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  5. ↑ «CDC – Fasciola». www.cdc.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  6. ↑ «Hepatitis: MedlinePlus». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  7. ↑ «Alcoholic liver disease: MedlinePlus Medical Encyclopedia». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  8. ↑ «Hepatic steatosis». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  9. ↑ «Non-alcoholic fatty liver disease – NHS Choices». www.nhs.uk. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  10. ↑ «Hemochromatosis: MedlinePlus». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  11. ↑ «Alpha-1 Antitrypsin Deficiency: MedlinePlus». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  12. ↑ Leslie, Nancy; Tinkle, Brad T. (1993). «Pompe Disease». In Pagon, Roberta A.; Adam, Margaret P.; Ardinger, Holly H.; Wallace, Stephanie E.; Amemiya, Anne; Bean, Lora JH; Bird, Thomas D.; Dolan, Cynthia R.; Fong, Chin-To (eds.). Glycogen Storage Disease Type II (Pompe Disease). Seattle (WA): University of Washington, Seattle. PMID 20301438.
  13. ↑ «Transthyretin amyloidosis». Genetics Home Reference. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  14. ↑ «Gilbert syndrome». Genetics Home Reference. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  15. ↑ «Cirrhosis: MedlinePlus Medical Encyclopedia». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  16. ↑ «Liver cancer – Hepatocellular carcinoma: MedlinePlus Medical Encyclopedia». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  17. ↑ «Sclerosing cholangitis: MedlinePlus Medical Encyclopedia». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  18. ↑ «Primary biliary cirrhosis: MedlinePlus Medical Encyclopedia». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  19. ↑ «Hepatic vein obstruction (Budd-Chiari): MedlinePlus Medical Encyclopedia». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  20. ↑ «Chronic Liver Disease/Cirrhosis | Johns Hopkins Medicine Health Library».
  21. ↑ Yu Y, Cui Y, Niedernhofer LJ, Wang Y (2016 թ․ դեկտեմբեր). «Occurrence, Biological Consequences, and Human Health Relevance of Oxidative Stress-Induced DNA Damage». Chemical Research in Toxicology. 29 (12): 2008–2039. doi:10.1021/acs.chemrestox.6b00265. PMC 5614522. PMID 27989142.
  22. ↑ Dizdaroglu M (2012 թ․ դեկտեմբեր). «Oxidatively induced DNA damage: mechanisms, repair and disease». Cancer Letters. 327 (1–2): 26–47. doi:10.1016/j.canlet.2012.01.016. PMID 22293091.
  23. ↑ 23,0 23,1 Nishida N, Kudo M (2013). «Oxidative stress and epigenetic instability in human hepatocarcinogenesis». Digestive Diseases. 31 (5–6): 447–53. doi:10.1159/000355243. PMID 24281019.
  24. ↑ Shibata T, Aburatani H (2014 թ․ հունիս). «Exploration of liver cancer genomes». Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology. 11 (6): 340–9. doi:10.1038/nrgastro.2014.6. PMID 24473361.
  25. ↑ Ozen C, Yildiz G, Dagcan AT, Cevik D, Ors A, Keles U, Topel H, Ozturk M (2013 թ․ մայիս). «Genetics and epigenetics of liver cancer» (PDF). New Biotechnology. 30 (4): 381–4. doi:10.1016/j.nbt.2013.01.007. hdl:11693/20956. PMID 23392071.
  26. ↑ Yu HS, Oyama T, Isse T, Kitagawa K, Pham TT, Tanaka M, Kawamoto T (2010 թ․ դեկտեմբեր). «Formation of acetaldehyde-derived DNA adducts due to alcohol exposure». Chemico-Biological Interactions. 188 (3): 367–75. doi:10.1016/j.cbi.2010.08.005. PMID 20813101.
  27. ↑ Lee SM, Kim-Ha J, Choi WY, Lee J, Kim D, Lee J, Choi E, Kim YJ (2016 թ․ հուլիս). «Interplay of genetic and epigenetic alterations in hepatocellular carcinoma». Epigenomics. 8 (7): 993–1005. doi:10.2217/epi-2016-0027. PMID 27411963.
  28. ↑ «Drinking alcohol causes cancer by 'damaging DNA' - Independent.ie».
  29. ↑ Wang HJ, Gao B, Zakhari S, Nagy LE (2012 թ․ օգոստոս). «Inflammation in alcoholic liver disease». Annual Review of Nutrition. 32: 343–68. doi:10.1146/annurev-nutr-072610-145138. PMC 3670145. PMID 22524187.
  30. ↑ Shukla SD, Lim RW (2013). «Epigenetic effects of ethanol on the liver and gastrointestinal system». Alcohol Research. 35 (1): 47–55. PMC 3860425. PMID 24313164.
  31. ↑ Aleksandrova K, Stelmach-Mardas M, Schlesinger S (2016). Obesity and Liver Cancer. Recent Results in Cancer Research. Vol. 208. էջեր 177–198. doi:10.1007/978-3-319-42542-9_10. ISBN 978-3-319-42540-5. PMID 27909908. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
  32. ↑ Benova L, Mohamoud YA, Calvert C, Abu-Raddad LJ (2014 թ․ սեպտեմբեր). «Vertical transmission of hepatitis C virus: systematic review and meta-analysis». Clinical Infectious Diseases. 59 (6): 765–73. doi:10.1093/cid/ciu447. PMC 4144266. PMID 24928290.
  33. ↑ Komatsu H (2014 թ․ հուլիս). «Hepatitis B virus: where do we stand and what is the next step for eradication?». World Journal of Gastroenterology. 20 (27): 8998–9016. doi:10.3748/wjg.v20.i27.8998 (inactive 2020 թ․ հունվարի 25). PMC 4112872. PMID 25083074.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ DOI inactive as of 2020 (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  34. ↑ «Hepatitis B and C: ways to promote and offer testing to people at increased risk of infection | Guidance and guidelines | NICE». www.nice.org.uk. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 24-ին.
  35. ↑ Samal J, Kandpal M, Vivekanandan P (2012 թ․ հունվար). «Molecular mechanisms underlying occult hepatitis B virus infection». Clinical Microbiology Reviews. 25 (1): 142–63. doi:10.1128/CMR.00018-11. PMC 3255968. PMID 22232374.
  36. ↑ Suk KT, Kim MY, Baik SK (2014 թ․ սեպտեմբեր). «Alcoholic liver disease: treatment». World Journal of Gastroenterology. 20 (36): 12934–44. doi:10.3748/wjg.v20.i36.12934. PMC 4177474. PMID 25278689.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  37. ↑ 38,0 38,1 38,2 Williams JA, Manley S, Ding WX (2014 թ․ սեպտեմբեր). «New advances in molecular mechanisms and emerging therapeutic targets in alcoholic liver diseases». World Journal of Gastroenterology. 20 (36): 12908–33. doi:10.3748/wjg.v20.i36.12908. PMC 4177473. PMID 25278688.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  38. ↑ 39,0 39,1 Kim JW, Park S, Lim CW, Lee K, Kim B (2014 թ․ հունիս). «The role of air pollutants in initiating liver disease». Toxicological Research. 30 (2): 65–70. doi:10.5487/TR.2014.30.2.065. PMC 4112066. PMID 25071914.
  39. ↑ «Liver function tests: MedlinePlus Medical Encyclopedia». www.nlm.nih.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  40. ↑ Tapper EB, Lok AS (2017 թ․ օգոստոս). «Use of Liver Imaging and Biopsy in Clinical Practice». The New England Journal of Medicine. 377 (8): 756–768. doi:10.1056/NEJMra1610570. PMID 28834467.
  41. ↑ 42,0 42,1 Barton, Cassie A. (2016). «Treatment of Coagulopathy Related to Hepatic Insufficiency». Critical Care Medicine. Ovid Technologies (Wolters Kluwer Health). 44 (10): 1927–1933. doi:10.1097/ccm.0000000000001998. ISSN 0090-3493. PMID 27635482.
  42. ↑ De Clercq E, Férir G, Kaptein S, Neyts J (2010 թ․ հունիս). «Antiviral treatment of chronic hepatitis B virus (HBV) infections». Viruses. 2 (6): 1279–305. doi:10.3390/v2061279. PMC 3185710. PMID 21994680.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  43. ↑ Hirschfield, Gideon M.; Heathcote, E. Jenny (2011 թ․ դեկտեմբերի 2). Autoimmune Hepatitis: A Guide for Practicing Clinicians (անգլերեն). Springer Science & Business Media. ISBN 9781607615699.
  44. ↑ «Phlebotomy Treatment | Treatment and Management | Training & Education | Hemochromatosis (Iron Storage Disease) | NCBDDD | CDC». www.cdc.gov. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  45. ↑ «Wilson Disease». www.niddk.nih.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.
  46. ↑ Suchy, Frederick J.; Sokol, Ronald J.; Balistreri, William F. (2014 թ․ փետրվարի 20). Liver Disease in Children (անգլերեն). Cambridge University Press. ISBN 9781107729094.
  47. ↑ Cheng, Katharine; Ashby, Deborah; Smyth, Rosalind L. (2017). «Ursodeoxycholic acid for liver disease related to cystic fibrosis | Cochrane». Cochrane Database of Systematic Reviews. 9: CD000222. doi:10.1002/14651858.CD000222.pub4. PMC 6483662. PMID 28891588. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 20-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լյարդի_հիվանդություններ&oldid=9805761» էջից