Նայք
Նայք | |
|---|---|
 | |
 | |
| Տեսակ | ձեռնարկություն, հանրային ընկերություն և բիզնես ձեռնարկություն |
| Անվանված է ի պատիվ | Նիկե |
| Հիմնադրված է | հունվարի 25, 1964 |
| Հիմնադիր | Ֆիլ Նայթ և Bill Bowerman? |
| Վայր | Բիվերտոն, Վաշինգտոն շրջան, Օրեգոն, ԱՄՆ[1] |
| Երկիր |  ԱՄՆ[2][3][1] |
| Տնօրեն | Elliott Hill?[4] |
| Արդյունաբերություն | կարի արդյունաբերություն, մանրածախ առևտուր և արդյունաբերություն[5] |
| Հասույթ | ▲46,7 մլրդ $ (2022)[6] |
| Աշխատողների թիվ | ▲76 700 մարդ (2019)[7] |
| Դուստր ընկերություններ | Hurley International?, Converse, Cole Haan? և Umbro |
| Կարգախոս | Just Do It |
| Կայք | nike.com(անգլ.) |
| Բորսա | NYSE: NKE |
 Nike, Inc. Վիքիպահեստում | |
Nike (հայերեն տառադարձությամբ՝ Նայք, անգլերեն՝ "Նայքի")[8], սպորտային հագուստ և պարագաներ արտադրող ամերիկյան ընկերություն։ Nike-ը հովանավորում է աշխարհի բազմաթիվ բարձրակարգ մարզիկներին և սպորտային թիմերին, օգտագործելով իր ճանաչված «Just Do It» կարգախոսը և Swoosh լոգոն։ Nike անվանումը ընկերությունը վերցրել է Նիկե՝ հաղթանակի հունական աստվածուհու անունով[9]։
Կարողությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ընկերության բրենդը գնահատվում է $ 10.7 միլիարդ և համարվում է ամենաթանկը մարզական ինդուստրիայում[10][11]։. 2013 թ. սեպտեմբերի 20-ից մտնում է Դոու-Ջոնսի արդյունաբերական ինդեքսի մեջ։ 2007 թվականին ընկերության եկամուտը գերազանցել է 16 միլիարդ դոլարը, իսկ 2012 թվականի տվյալներով Նայքը ամբողջ աշխարհում ունեցել է ավելի քան 44 հազար աշխատող։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ընկերությունը հիմնադրվել է Մարկո Փարքերի և Ֆիլ Նայթի կողմից 1964 թվականի հունվարի 25-ին «Blue Ribbon Sports» անվան տակ և պաշտոնական վերանվանվել է «Nike» 1978 թվականի մայիսի 30-ին։
Գրասենյակը գտնվում է Օրեգոն նահանգի Բիվերթոն քաղաքում։
Նայք ընկերության ռազմավարական կառավարում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ապրանքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ըստ Պետերսի[12], Nike-ն արտադրում է ապրանքների լայն տեսականի, որոնք դասակարգվում են ըստ իրենց համապատասխան սպորտի. Nike-ի առաջին արտադրանքը վազքի համար նախատեսված մարզակոշիկներն էին. ընկերությունը կարողացել է նախագծել եւ պատրաստել կոշիկներ տարբեր խաղերի համար, ինչպիսիք են բեյսբոլը, հոկեյը, ֆուտբոլը, բասկետբոլը և կրիկետը։ Դա պայմանավորված է այն հաճախորդների աճող թվով, որոնք կողմ են ընկերության արտադրանքին։
Բացի այդ, որպես ընկերություն, որը հենվում է համատեղ մարքեթինգի վրա, Nike-ը Apple ընկերության հետ միասին մշակել է մի ապրանք, որը կարող է ստուգել վազորդի աշխատանքը ռադիոընդունիչի միջոցով, որը տեղադրվում է կոշիկի ներսում եւ կապված է iPod nano-ի հետ։
Nike + սպորտային ապրանքանիշը գրանցում է վազքը, կորցրած կալորիաները և օգտագործված ժամանակը։ Համաձայն Մինսբեռգի, Ահլստրանդի և Լամպելի[13]։ Արտադրանքի տարբերակումը և շուկայի սեգմենտացիան հիմք են հանդիսանում շուկայավարման ոլորտում ռազմավարական կառավարման համար։ Այս լույսի ներքո, հաճախորդների պահանջների բավարարումը Nike-ի ծրագրում եղել է ռազմավարական նպատակ։
Մարքեթինգային միջավայրը եւ հաջողության ռազմավարությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Առաջին գովազդը ստեղծվել է Ուիդենի և Քենեդու կողմից Նյու Յորքի մարաթոններում։ Նմանապես, Nike-ը նաև շահել է Emmy Awards-ը՝ առևտրային գովազդի համար։ Մրցանակը շահած գովազդը հիմնված էր այն բանի վրա, թե ինչ կարող է հանդիպել մարզիկը, եթե 2000-ի հունվարի 1-ին տեղի ունենար Y2K իրականացում։
Երկրորդ կոմերցիոն գովազդը կոչվեց «քայլ», որում նշանավորվեցին հայտնի մարզիկները։ Nike-ի գովազդային ակցիաներում խաղացողներին վճարում են իրենց արտադրանքը հագնելու համար, ինչպիսիք են վերնաշապիկները, կոշիկներ և շորտեր գովազդելու համար։ Նման խաղացողներից էր Մայքլ Ջորդանը, և նրա միջոցով խթանումը բարձրացրեց Nike-ի գովազդը եւ վաճառքը։ Nike-ը նաև հովանավորում է Բրազիլիայի, Նիդեռլանդների և Միացյալ Նահանգների շատ ֆուտբոլային ակումբներ։
Հովանավորությունից օգտվել են նաև գոլֆի խաղացողները, ինչպիսիք են Թայգեր Վուդսը եւ Միշել Վին։ Nike-ը նաև հովանավորում է ավագ դպրոցի բասկետբոլը և կայքեր է մշակել nikerunning.com-ի համար նախատեսված տարբեր մարզաձևերի համար[14]։
Այնուամենայնիվ, Nike-ը շուկայում բախվել է կոշտ մրցակցության այնպիսի ընկերությունների հետ, ինչպիսիք են Reebok-ը և Adidas-ը, որոնք վաճառում են նույն արտադրանքը։ Reebok-ը շատ կին սպառողներ ունի, բայց Nike-ի համեմատ աղքատ շուկայավարման թուլություն ունի։ Միշտ չէ, որ իր արտադրանքը գովազդում է հեռուստատեսություններում՝ համեմատած այլ ընկերությունների հետ։ Nike-ը փորձել է գրավել կին հաճախորդների մեծ շուկայական բաժինը՝ հովանավորելով Կանանց աշխարհի գավաթի ֆուտբոլը, որն անցկացվեց 1999 թվականին։
Nike-ն օգտագործել է հինգ ուժերի մրցակցության մոդելը, որը որոշում է արդյունաբերության կառուցվածքը։ Այս մոդելը օգնեց նրան հաղթահարել արտաքին ուժերը, ինչպիսիք են նոր շուկայի մասնակիցները, այլընտրանքային արտադրանքը կամ ծառայությունները, մատակարարների և գնորդների բանակցային ազդեցությունը, մրցակցությունը և այլ մրցակիցների միջև թշնամությունը[15]։
Օնկվիստը և Շավը[16] պնդում են, որ նոր մասնակիցների ռիսկը սպառնալիք էր Nike-ի համար, քանի որ կան հագուստի եւ կոշիկի արդյունաբերության այլ ընկերություններ, որոնք ունեն սպորտային կոշիկների և հագուստի արտադրության ներուժև։ Նոր մասնակիցների հայտնվելը ազդել է գների վրա, քանի որ Nike-ը նվազեցրել է իր արտադրանքի ծախսերից մի քանիսը։
Nike-ն խուսափում է ծայրահեղ մրցակցությունից մյուս մրցակիցների միջև, քանի որ այն վտանգ է ներկայացնում եկամտաբերության մակարդակի համար։ Nike-ը գնորդների սակարկության ուժը համարում է սպառնալիք, քանի որ ուժեղ գնորդներն իրավունք ունեն իջեցնել ապրանքների գները և, հետևաբար, բարձրացնել ծախսերը։
Ընկերությունը հավասարակշռել է իր արտադրանքի արտադրությունը եւ ծախսերը, որպեսզի նվազագույնի հասցնի գնորդների սակարկությունը։ Nike-ը նաև կարողացավ հաղթահարել մատակարարների սակարկությունը, որը սպառնալիք էր ներկայացնում, քանի որ մատակարարները իրավունք ունեն բարձրացնել հումքի գները։ Nike-ն ունի հուսալի մատակարարներ, որոնք առաջինն են տեղեկացնում հումքի արժեքի աճի մասին։
Գործոնները դեպի գերազանց առաջադիմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Nike-ն ունի ընդհանուր կադրեր, որոնք ապահովում են գերազանց կատարումը. Այս գործոնները ներառում են անձնակազմի կառավարումը, ինչը հանգեցնում է աշխատակիցների ներուժի իրականացմանը՝ խմբերում կամ անհատական մակարդակում։ Ընկերությունը աշխատակիցների շրջանում արդարության պահպանման, շփման և աշխատակիցների հոգածության ռազմավարություն է մշակել։
Կապի միջոցով ընկերությունը երաշխավորում է, որ գոյություն ունի տեղեկատվության հոսք վերին, միջին եւ բարձրագույն մակարդակների միջև՝ յուրաքանչյուր աշխատակցի ներդրման հաշվառումը ապահովելու համար։ Nike-ն նաև խթանում է աշխատակիցներին տալով նրանց պարգևներ։
Անձնակազմի զարգացումը թույլ է տալիս աշխատակիցներին օգտագործել իրենց ներուժը և լիովին նպաստել կազմակերպության նպատակների իրականացմանը։ Մրցանակները դրդում են աշխատակիցներին հասնել լավագույն արդյունքներին և ձգտում է հաջողության միջոցով շարունակական բարելավման։ Ավելին, Nike-ը հաճախորդի հետ կապի ղեկավարին իրավունք է տվել փոխարինել հաճախորդի ապրանքը բողոքելու դեպքում։ Կառավարիչը կարող է որոշումներ ընդունել առանց ղեկավարության հետ խորհրդակցելու։
Շարունակական կատարելագործումը ևս մեկ գործոն է, որն ակտիվանում է ինչպես հաճախորդների, այնպես էլ աշխատակիցների կողմից։ Այս դեպքում հաճախորդների և աշխատակիցների կողմից հետադարձ կապ կա, ուստի հաճախորդի կարիքները բավարարվում են։ Կազմակերպությունների գործընթացները բարելավվում են, քանի որ հաճախորդներն ապահովում են իրենց կարիքները, իսկ աշխատակիցները գործում և արտադրում են ապրանքներ ըստ հաճախորդի բնութագրերի. Բոլոր շահագրգիռ կողմերը ստանում են բարելավման առավելությունները։
Նմանապես, հաճախորդների կողմնորոշումը գործոն է, որտեղ հաճախորդների հետ հարաբերությունները կարևոր խնդիր է։ Սա ենթադրում է գնահատել հաճախորդի ընկալումները արտադրանքի վերաբերյալ և գործել դրանց պատասխանի վրա, հենց որ դրանք բարձրացնեն արտադրանքի մասին մտահոգության մասին։ Հաճախորդների հետ սերտ հարաբերությունները օգուտ են բերում ներգրավված բոլոր շահագրգիռ կողմերին։ Nike-ը նաև աշխատել է գործընթացի ուշադրության կենտրոնում՝ որպես կատարողականի բարելավման շարժիչ։ Համակարգի աշխատանքը պետք է համապատասխանի սահմանված նպատակներին, քանի որ այն հիմնական տեխնիկա է։
Արդյունավետության ևս մեկ կարևոր գործոնը համագործակցությունն է մատակարարների հետ։ Սա ենթադրում է կազմակերպության և մատակարարների միջև փոխհարաբերություններ։ Nike-ը մատակարարներին ճանաչել է որպես կազմակերպության հիմնական նպատակների հասնելու բանալին՝ միաժամանակ կիսելով փորձ և գիտելիք։
Գործընթացների կատարելագործումը թույլ է տալիս աշխատել մատակարարների հետ ռեսուրսների փոխանակման և արտադրողականության բարձրացման համար։ Nike-ը կիրառում է տարբեր հաղորդակցման ռազմավարություններ իր բոլոր շահագրգիռ կողմերի շրջանակներում՝ խրախուսելու համար հրապարակայնությունը և վստահությունը։ Երբ հաղորդակցությունը անցնում է կազմակերպության բոլոր մակարդակներում, Դա հեշտացնում է աշխատակցի գաղափարների հաշվառումը։
Նորարարությունների եւ ստեղծագործական խթանումը ևս մեկ գործոն է, որն աջակցում է Nike-ին մրցունակ ապրանքներ և ծառայություններ ստեղծելու համար։ Դա հասել է կազմակերպության կառուցվածքի փոփոխության և արտադրանքի բարելավման գործողություններին ներգրավվելու միջոցով։ Nike-ը նաև ղեկավարել է իր ակտիվներն ու ռեսուրսները՝ կազմակերպության արդյունավետությունն ու արդյունավետությունը բարելավելու համար։ Դրա հատկությունների պաշտպանությունը առավելագույնի է հասցնում հաճախորդի արժեքը։
Ընկերությունը նաև վերահսկում է կատարումը այլ կազմակերպություններում և տեղեկատվություն է հավաքում առկա և ապագա շահագրգիռ կողմերից։ Այն օգտագործում է տեղեկատվությունը ապագայի պլանավորման համար, սահմանում է որոշակի ժամանակահատվածում ձեռք բերված նպատակները և այլ կազմակերպությունների կողմից կատարելագործված եզակի գաղափարներ։
Բացի այդ, Nike-ն օգտագործում է կորպորատիվ սոցիալական պատասխանատվությունը որպես գործոն՝ արտադրողականության բարձրացման, ինչպես նաև հասարակության ներկայացուցչի հետ փոխգործակցության համար։ Լավ օրինակ է խթանել մանկական խաղերը համայնքում, հովանավորելով իրենց սպորտը և ապահովելով Nike-ի լոգոյով համազգեստը։
Ռազմավարական կառավարման գործիքները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ռազմավարական կառավարումը այնպիսի գործոն է, որը Nike-ը կարողացել է կիրառել՝ որոշելու, թե ինչպես է այն գործում ներկայիս դիրքում և ինչպես պետք է լինի դրա ապագան։ Դա շատ օգնեց կառավարիչներին կազմել պլան կազմակերպության համար և վերցնել այն, որտեղ նրանք ցանկանում են, որ այն լինի։ Կառավարումը օգտագործում է ռազմավարական կառավարման այնպիսի բաղադրիչներ, ինչպիսիք են տեսլականը, շրջակա միջավայրի վերլուծությունը, ռազմավարության ստեղծումը, ռազմավարության իրականացումը և ռազմավարության գնահատումը։
Nike-ը բիզնես պլաններ է դրել ռազմավարական կառավարման միջոցով՝ իր բիզնես ոլորտները գնահատելու համար։ Այն գործընթաց է, որի ղեկավարները ռազմավարություններ են ստեղծում՝ կատարման մեջ ավելի լավ արդյունքներ ստանալու համար։ Սա ներառում է մրցակիցների տեխնիկայի ուսումնասիրությունը՝ ինչպես ներկայում, այնպես էլ ապագայում։ Ընկերությունն օգտագործել է կառավարման ռազմավարական գործիքներ, որոնք օժանդակել են դրան՝ ներկայումս զննելու համար և ընկալելու, թե ինչպիսին կլինի նա ապագայում։ Ռազմավարական կառավարումը հանդես է գալիս որպես ճանապարհային քարտեզ՝ ղեկավարներին ցույց տալու լավագույն ուղղությունը, որպեսզի կազմակերպությունը լինի այնտեղ, որտեղ ենթադրվում է։ Ռազմավարական կառավարման համար օգտագործվող գործիքները ներառում են առաքելության ձևավորում, SWOT վերլուծություն, SMART նպատակներ և բենչմարկեթինգ։
Առաքելության ձևավորումը օգնում են հստակեցնել, թե ինչպես է դիտարկվում կազմակերպությունը և ինչպես է այն ապագայում ընկալվելու։ Կազմակերպությունը մտածում է այն մասին, թե ինչպես է այն տարբերվելու Reebok-ի նման մյուս մրցակիցներից շուկայում։ SWOT-ի վերլուծությունը կիրառվել է՝ կազմակերպությունների ուժեղ, թույլ կողմերը, հնարավորություններն ու ռիսկերը պարզելու համար։
SMART նպատակներն ապահովում են, որ առաջադրված նպատակներն ու խնդիրները լինեն կոնկրետ, գնահատման ենթակա, հասանելի, պատշաճ եւ ժամանակին։ Խելացի նպատակները անհրաժեշտ են Nike-ի կառավարման համար, քանի որ նրանք թույլ են տվել ընկերությանը ազատվել հիասթափություններից անիրատեսական նպատակների պատճառով։ Ղեկավարությունը կոնկրետ հաստատել է, թե արդյոք ձեռք են բերվել դրված նպատակները։
Բենչմարկեթինգը մեկ այլ գործիք է, որն օգտագործվում է աշխարհի այլ կազմակերպությունների լավագույն գործընթացներին ուսումնասիրելու և հարմարվելու համար։ Ինչպես ավելի վաղ բացատրվել է, ղեկավարները կարողացել են բարելավել կազմակերպությունների գործունեությունը՝ նպատակները բավարարելու համար և մրցակցային դիրքում գտնվել մրցակիցներից։
Ընկերությունն օգտագործում է breakeven վերլուծության մեթոդը որոշում կայացնելու համար արտադրանքի քանակի մասին, որոնք կվաճառվեն breakeven-ի և շահույթի աճին հասնելու համար։
Ֆինանսական հսկողության մեթոդները, ինչպիսիք են բյուջեն, աուդիտը և ֆինանսական կազմը, արդյունավետ են բիզնեսի արժեքի վերահսկման և հավասարակշռման մեջ։ Բյուջեներն օգտագործվում են կազմակերպությունների եկամուտներն ու ծախսերը կառավարելու, ինչպես նաև տարբեր գործողություններին և նախագծերին ռեսուրսներ հատկացնելու համար։
Մարքեթինգային ռազմավարություն և միջազգային շուկաներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Nike-ն ունի բազմաթիվ ռազմավարական կառավարման մեթոդներ՝ նպատակներին և մարտահրավերներին քայլ առ քայլ հասնելու համար. Նախ, էկոլոգիական սկանավորումը մի գործընթաց է, որը ընկերությունը օգտագործում է տեղեկատվություն հավաքելու համար, ներքին եւ արտաքին միջավայրից, որն ուժ ունի ազդելու կազմակերպության վրա։ Սա նախատեսված է մրցակիցների, աշխատակիցների, ապրանքների եւ մատակարարների վերլուծության միջոցով գործընթացների բարելավման համար։
Շրջակա միջավայրը վերլուծելուց հետո ռազմավարության ձևակերպումը հաջորդ քայլն է, որտեղ Nike-ի ղեկավարությունը շատերի շրջանում վերցնում է լավագույն պլանը՝ կազմակերպչական նպատակներն ու խնդիրները կատարելու համար։ Այս փուլի միջոցով ղեկավարները սահմանում են բիզնեսի և գործառնական քաղաքականության ռազմավարությունները։ Ռազմավարության իրականացումը կատարում է լավագույն պլանը և իրականացնում է այն։ Կազմակերպությունների կառուցվածքն այս քայլում մշակված է ռեսուրսների բաշխման, մարդկային ռեսուրսների վարձույթի և որոշումների կայացման հստակ գործընթացների հետ միասին։
Ռազմավարության գնահատումը վերջին քայլն է, որտեղ իրականացվում է ռազմավարությունը, որը գնահատվում է՝ այն լավ է գործում, և արդյոք այն շեղվել է, որ ձեռնարկվում են լավագույն ուղղիչ գործողությունները։ Գնահատման նպատակն է համոզվել, որ կազմակերպության նպատակները բավարարված են։
Այս ամենի ֆոնին Nike-ը հայտնվել է համաշխարհային շուկայում և մրցակցային առավելություն է ձեռք բերել շուկայում։ Իր մարքեթինգային մենեջերները շարունակում են վերլուծել համաշխարհային արդյունաբերությունները և այն, թե ինչպես է մրցակցությունը շարունակում փոխվել։ Առևտուրն ավելի ու ավելի է դառնում գլոբալ, տրանսպորտի և կապի բարելավման պատճառով։ Nike-ի սպառողները կարողացել են օգտվել իրենց երկրների լայն տեսականիով։ Nike-ը սկսեց արտահանել իր արտադրանքը փոքր քանակությամբ, բայց ավելի ուշ ավելացավ և հասավ արտահանման փուլ։ Այն ստացավ ավելի ու ավելի շատ օտարերկրյա պատվերներ, մինչև չկարողացավ արտահանել իր արտադրանքը ամբողջ աշխարհում։
Nike-ը երկար ժամանակ մնացել է միջազգային շուկայում, և այն կիրառում է բազմաթիվ մեթոդներ, ինչպիսիք են նոր ապրանքանիշեր ավելացնելը։ Nike-ը շարունակում է ավելացնել նոր ապրանքատեսակներ, ինչպիսիք են սպորտային կոշիկը և հագուստը։ Նոր ապրանքի մասին տեղեկատվությունը տեղադրված է կայքում (nike.com), որտեղ սպառողները կարող են կարդալ։
Nike-ը նոր ապրանքանիշը և հինը համատեղում է բացառիկ փաթեթի մեջ՝ որպես առաջարկ։ Nike-ը նաև արժեքավոր ռեսուրս է դարձել իր հաճախորդների համար՝ նրանց անվճար տեղեկատվություն տրամադրելով ապրանքների մասին։ Նրանք իրենց հաճախորդներին օգնել են հեշտությամբ ծառայություններ ստանալ, արագ առաքում և ցածր գնով։
Ընկերությունը եզակի է, քանի որ արտադրում է բացառիկ և լավագույն որակի ապրանքներ։ Նրանք նաև խթանել են արտադրանքի վերջնական արդյունքը՝ պատմելով սպառողներին այն օգուտների մասին, որոնք նրանք կստանան, երբ նրանք որոշում են օգտագործել արտադրանքը։ Nike-ը շարունակում է փոխել իր մարքեթինգային ռազմավարությունը՝ շնորհիվ ագրեսիվ և նորարարական այլ մրցակիցների, ինչպիսիք են Puma-ն, Reebok-ը և Adidas-ը։
Մրցակցային առավելություն և արժեքի ստեղծում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Nike-ի ապրանքանիշերը պարզվել են, որ շատ ուժեղ են, քան մյուս Reebok-ը և Puma-ն։ Նրանց գաղտնիքը բրենդի կառավարումն է, քանի որ չնայած իրենց արտադրանքը ավելի բարձր գնով վաճառելուն, սպառողները դեռ պատրաստ են ավելի շատ գումար վճարել։ Բրենդի ուժեղ մրցակցային առավելության շնորհիվ Nike-ը կարողացել է մեծացնել իր շուկայի մասնաբաժինը ամբողջ աշխարհում։ Nike-ի գները մի փոքր բարձր են, քան համեմատ մյուս մրցակիցներինը, բայց նա շատ վաճառք է կատարել, քան իր մրցակիցները։
Nike-ն մրցակցային առավելություն է ձեռք բերել մրցակիցների նկատմամբ։ Դա ձեռք է բերվում սպառողներին ավելի մեծ արժեք տալու և բարձրորակ արտադրանք առաջարկելու միջոցով։ Ընկերությունը գերադասելի արժեք է մշակել մյուս մրցակիցների նկատմամբ։ Nike-ն օգտագործում է Մ․ Պոտեռսի ռազմավարությունները մրցակցային առավելության համար, ինչպիսիք են ծախսերի ղեկավարումը, կենտրոնացումը և տարբերակումը։
Nike-ի այլ ընկերությունների նկատմամբ մրցակցային առավելություն ձեռք բերելու պատճառն այն է, որ նա իրականացնում է գնահատման գործընթաց, որը ներառում է ռեսուրսների գնահատում, նպատակների հստակեցում, հաճախորդների սահմանում և մրցակիցների զննում։
Ռեսուրսների գնահատման դեպքում ընկերությունը հենվում է առկա ռեսուրսների վրա և նախատեսում, թե ինչպես օգտագործել դրանք արտադրանքի առաջարկի և ռեսուրսների միջոցով։ Նպատակների պարզաբանման հարցում Nike-ը նախատեսում է, թե ինչպես հասնել իր նպատակներին և խնդիրներին։ Հաճախորդի ռազմավարության սահմանումը ենթադրում է այն ապրանքներն ու ծառայությունները, որոնք նախատեսում են մշակել, և չեն տրամադրվում մյուս մրցակիցների կողմից։
Սա օգնում է Nike ընկերությանը որոշելու և հաղորդակցվելու իր հաճախորդներին՝ հասկանալու նրանց կարիքները և նրանցից լրացուցիչ առաջարկներ ստանալու համար։ Մրցակիցների զննումը օգնում է բացահայտել որոշակի շուկա թիրախավորող այլ ձեռնարկությունների։ Դրա միջոցով Nike-ն իր ուժեղ և թույլ կողմերը համեմատում է մյուս մրցակիցների հետ։
Այս առումով կան բազմաթիվ մեթոդներ, որն օգտագործվում է մրցակցային առավելության հասնելու համար։ Այս մեթոդը ներառում է արտադրանքի տարբերակումը, ծառայության տարբերակումը, մարդկանց տարբերակումը, պատկերի տարբերակումը, որակի տարբերակումը և նորարարության տարբերակումը (Lynch, 2006): Ապրանքի տարբերակումը ենթադրում է, որ Nike-ն ունի լայն տեսականի։ Մյուս մրցակիցները փորձել են ընդօրինակել, բայց իր որակի շնորհիվ այն առաջնային է մնում, և արտադրանքները տարբեր են ոճերով և հետևողականությամբ։
Մարդկանց տարբերակումը ենթադրում է վարձել արդյունքների վրա կողմնորոշված աշխատողներին, ովքեր ավելի լավն են, քան մյուս մրցակից ընկերություններում։ Քանի որ աշխատակիցները ոչ նյութական են, դժվար է նրանց նմանակել, ինչպես շոշափելիության դեպքում։ Աշխատակիցներին վերապատրաստելը և նրանց կարիքներին ուշադրություն դարձնելը Nike ընկերությանը մրցակցային առավելություն է տալիս։
Աշխատակիցները, ինչպիսիք են արտադրական անձնակազմը, արտադրում են որակյալ ապրանքներ, և դժվար է մրցակցին հասկանալ, որ մրցակցային առավելությունը կապված է աշխատակիցների բարելավման հետ։ Մրցակիցը կարող է մտածել, որ մրցակցային առավելությունը պայմանավորված է սարքավորումներով և նյութերով։ Մարդկանց տարբերակումն անհրաժեշտ է, երբ հաճախորդներին ուղղակիորեն սպասարկում են աշխատակիցները։ Աշխատակիցները առաջին հերթին հաճախորդին կարգավիճակի ձևով որոշում են, թե արդյոք նա կվերադառնա մեկ այլ անգամ։
Պատկերների տարբերակումը ևս մեկ գործոն է, որը կիրառվել է Nike-ի կողմից՝ իր ապրանքանիշի պատկերը այլ մրցակիցներից տարբերելու համար։ Բացասական պատկերը կարող է ոչնչացնել ընկերության պատկերը կարճ ժամանակահատվածում։ Քանի որ Nike-ն իրականացնում է բազմաթիվ գործողություններ, այն աջակցում է իր իմիջին, քանի որ «Nike» նշանը խորհրդանշում է լավը, և այն հեշտ է ճանաչել։ Որակի տարբերակման հարցում Nike-ն իր հաճախորդներին վաճառում է բարձրորակ արտադրանք։ Նորարարության տարբերակումը ենթադրում է գործընթացների նորարարություն։
Գործընթացների նորամուծությունները նվազեցնում են արտադրության ծախսերը, և մրցակիցներին կարող են ժամանակ պահանջել՝ հայտնաբերելու համար, թե ընկերությունը ինչով է զբաղվում մրցակցային առավելություն ստանալու համար։ Nike-ն ձգտում է պահպանել իր մրցակցային առավելությունը, քանի որ այն երկարատև չէ։ Այս կայունությունը ձեռք է բերվում հաճախորդներին արժեք տալու, ոչ իմիտացիոն արտադրանքների ստեղծմամբ, որոնք չեն կարող պատճենվել մրցակիցների կողմից, և այնպիսի ապրանքների արտադրություն, որոնք հաճախորդները չեն կարող հեշտությամբ փոխարինել։
Մրցակցային առավելություն ընտրելիս Nike-ն ընտրում է այնպիսի ապրանքներ պատրաստելու եղանակներ, որոնք մրցակիցները չեն կարող հեշտությամբ ընդօրինակել, քանի որ ղեկավարությունը հասկանում է, թե որն է իր հաճախորդների կարիքները։
Ընկերությունը հասկացել է, որ բազմազանությունը բոլորովին տարբերվում է տարբերակվածությունից։ Nike-ն իր ջանքերի և ռազմավարությունների շնորհիվ ձգտել է մնալ մրցակցային եզրին։ Այն բախվել է բազմաթիվ մարտահրավերների, քանի որ մյուս մրցակիցները փորձել են այն կրկնօրինակել դինամիկ շուկայում իրենց բիզնեսի հաջող առավելությունների միջոցով։ Այսպիսով, շուկայի եզրի հաստատումը կարևոր է, ինչպես նաև պահպանելը։
Nike ընկերությունը հասել է իր բարձրակարգ կատարմանը, հիմնականում մրցակցային դիրքավորման և արժեքի ստեղծման միջոցով։ Դա ձեռք է բերվել գովազդի, ապրանքանիշի ճանաչման, արտադրանքի նորարարության և մրցակցության եզրին գտնվելու միջոցով՝ չնայած թունդ մրցակցությանը։
Nike-ն օգտագործում է բազմաթիվ ռազմավարություններ և մեթոդներ, ինչպիսիք են ռազմավարական կառավարման գործիքներն ու մոդելները, արտադրանքի տարբերակումը և պատշաճ բաշխման ուղիները։ Շատ սպառողներ գիտակցել են իրենց արտադրանքի յուրահատկությունը և ճանաչել դրանք «Just Do It» և Swoosh Logo ապրանքանիշի միջոցով։ Նրանք հաճախորդներին պահպանել են բարձրորակ արտադրանքի և շուկայավարման եզակի ռազմավարության միջոցով։
Ռազմավարություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ընկերությունները կարող են տարբեր լինել իրենց բիզնեսի ռազմավարական ընթացակարգերի համաձայն, քանի որ նրանք ընտրում են առավել հարմար տարբերակները և լուծումները՝ խնդիրները լուծելու/պարզելու համար։ Արդյունքում, ընկերության գործունեության համար լինում են որոշակի չափման միջոցներ, որոնք արտացոլում են իրենց առավելագույն հիմնարար խնդիրների լուծման առավել հաջողակ այլընտրանքները։ Nike- ը մասնագիտացած է սպորտային կոշիկների արտադրության մեջ։ Որպես արտադրական կազմակերպություն, հեշտ է դիտարկել, գնահատել և կատարելագործել Nike- ի գործառնականն գործընթացի յուրաքանչյուր ֆունկցիոնալ փուլ։ Արդյունքները առավելագույնի հասցնելու համար անհրաժեշտ է ապրանքների ընդհանուր արդյունքների բարելավում, որոնց համար հիմք կարող է հանդիսանալ որակի հսկողությունը, որակի բարձրացումը և այլն։ Հարց է առաջանում, թե ինչպես կարելի է արտադրել բարձրորակ ապրանքներ բազմաթիվ չափումների ներքո այն գնով, որը սպառողները պատրաստ են վճարել։ Դա հնարավոր է իրականացնել տրանսֆորմացիայի ընթացակարգի կիրառմամբ, որոնք խմբաքանակից վերածվում են ռազմավարական մակարդակի արտադրության։ Գործառնությունների կառավարումը սահմանվում է որպես կառավարման սկզբունքների ինտեգրում որոշումների կայացման գործընթացում՝ ռեսուրսների արտադրանքի օգտագործման արդյունքների վերափոխման համար։ Նայքի գործառնությունների կառավարման ռազմավարության հաջողությունը հանգեցնում է այնպիսի արտադրատեսակների, որոնք գերազանցում են հաճախորդների ակնկալիքները և կարգավորող պահանջները՝ բարձրացնելով արտադրողականությունը ավելի լավ գործընթացների համար։
Կարողություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երբ նոր գործողությունների ռազմավարությունն իրականացվում և ցուցադրվում է տարբեր ֆիզիկական պրոցեսների միջոցով, ծավալը չափելը կարող է լինել համապատասխան տեղաբաշխիչների միջոցով։ Ծավալի չափը կարող է ցույց տալ, թե
որքանով են գործածվել և պատշաճ կերպով օժանդակվել գործող ընթացակարգերի համար սարքավորումներն ու մեքենաները։ Այս մոտեցումը սովորաբար տալիս է ռացիոնալ հետևանքներ։
Արտադրության օբյեկտի գտնվելու վայրը ազդում է ընկերության հաջողության վրա, ինչը հաճախ տեղի է ունենում այն վայրերում, որտեղ օդի աղտոտումը կարող է խնդիր չլինել։ Այնուամենայնիվ, շրջակա միջավայրի խնդիրները ազդում են արտադրության վրա, որը տեղի է ունենում արտադրական օբյեկտների ստեղծումից և շահագործումից շատ հետո։ Այնուամենայնիվ, Nike- ը նպատակ ունի կիրառել գործառնությունների կառավարումը՝ ավելի լավ որակի, ցածր գնի և արդյունավետ առաքման համար՝ ավելի լավ արդյունքի հասնելու համար, այլ ոչ միայն ընդլայնելու իր արտադրամասը։ Ընդհանուր արդյունքը, Kaizen-ի մեթոդաբանության միջոցով, հաջողությամբ կատարվել է։ Կարող է կապ լինել գործառնությունների կատարման և դրա հետ կապված ռիսկի գործոնների միջև։ Նոր գործառնությունների ռազմավարության իրականացման ընթացքում զարգացման ձախողման բարձր տեմպի պատճառով համակարգի զարգացմանը վերաբերող ռիսկերը մեծ ուշադրություն են արժանանում։
Վերջերս Nike- ն իր ներքին շուկան ավելի լայն բացեց արտաքին աշխարհի համար։ Ընթացիկ շուկան կայունացնելու համար ավելի շատ ներդրումներ կատարվեցին, ավելի մեծ խթաններ հանդիսացան և առավելագույնս սկսեցին օգտագործել բաշխիչ ուղիները։ Nike-ը ձեռնամուխ է եղել մատակարարման ցանցի ծրագրին՝ գլոբալ կենտրոնացման նախագիծ իր ERP [Enterprise Resource Planning], մատակարարման ցանցի և CRM [Customer Relationship Management] ծրագրային ապահովմանն ինտեգրելու մեկ SAP պլատֆորմի վրա։ Անհրաժեշտ էր ՏՏ գործառնությունների կառավարման ավելի բարձր մակարդակ՝ ծրագրի հաջողությունն ու տեսանելիությունն ապահովելու համար։ Ճկունության և ֆիքսված ծառայության միջև տարբերությունները նախատեսված են համեմատելու այլընտրանքների մեծ մասշտաբի հետ։ Յուրաքանչյուր ընկերություն ունի իր առաքելությունը, տեսլականը, նպատակները, ռազմավարությունը և բիզնեսի շրջանակը։ Բարձրագույն ղեկավարությունը կարող է տրամաբանական կետեր նախաձեռնել և պարզել ընկերության ներկայիս պայմաններն ու իրավիճակները։ Վերադաս կառավարման մոդելի ցանկացած հիմնական բաղադրիչներից որևէ մեկի այլընտրանքները կարող են սահմանել այլ բաղադրիչների փոփոխություններ։ Արդյունքում, ռազմավարական շրջանակը, իրականացումը և գնահատումը պետք է իրականացվեն հաճախակի և շարունակական հիմունքների վրա, հատկապես տեխնոլոգիական կառավարման, կադրերի վերահսկման, մասնագիտական զարգացման, մշակութային փոփոխություններին հարմարվելու և, ամենակարևորը, նախագծի պլանավորման գործընթացում։ Բարձր մակարդակներում գործող ընկերությունները կարող են ավելի ծանրակշիռ որոշումներ ունենա՝ ինչպես կարճաժամկետ, այնպես էլ երկարաժամկետ պլաններ ակնկալելով և պատրաստվել են ինչպես կարճաժամկետ, այնպես էլ երկարաժամկետ հետևանքների։ Նրանք նախապատրաստվել են արտաքին և ներքին միջավայրի հետագա տատանումներին։ Ընդհանուր առմամբ, վերապատրաստումը, մասնավորապես, կառավարման դասընթացները պետք է լինեն լավ ռեսուրսներ, ձեռնարկությունների համակարգերի հաջող իրականացման բարձր առաջնային բաղադրիչներից։ Քանի որ Nike- ը, հավանաբար, հետամուտ է ստեղծագործական արտադրանքներին, այն կիրառում է նոր տեխնոլոգիաներ, կարող է լինել նոր շուկայում ապագա հաջողության նշան։ Հետևաբար, տարբեր նախագծերի համար մատչելի ռեսուրսների ստանձնումը կարող է օգնել գնահատելու և չափելու նաև գործառնությունների կառավարման արդյունավետությունը։ Հաջողության համար կրիտիկական է գիտակցելու թիմի անհրաժեշտությունը, որ թիմի աշխատանքը ավելի կարևոր է, քան ցանկացած անհատական հաջողություն կամ ստեղծված գաղափար։ Եթե թիմն ունի հաջողությունների բարելավման գաղափար, ապա բոլորը վայելում են հաջողությունը։ Բացի այդ, չափելի նպատակները պետք է համապատասխանեն ռազմավարության նպատակներին և ոլորտներին։ Փաստորեն, գործառնությունների կառավարման թիմը պետք է գնահատվի՝ արդյոք նպատակները ներդաշնակորեն ընթանում են իրենց ընկերությունների առաքելությունների հետ։ Արդյունքների գնահատումը օգնում է գործառնական կառավարիչներին՝ ամենօրյա հիմունքներով ամրացնել ընկերությունների առաքելությունները, ծրագրերը և ռազմավարական նպատակները յուրաքանչյուր աշխատողի առաջադրանքներին։ Ավելին, նախնական
գնահատման համար անհրաժեշտ կլինի ավելի շատ արձագանքներ ամեն ժամանակահատվածում, ինչպիսիք են ամսական, երեք ամիս կամ վեց ամիս ժամանակահատվածներով։ Գնահատումը պետք է ուղղված լինի ընկերություններին ուղիներ տրամադրելու համար՝ բարելավելու իրենց գործողությունների կառավարման արդյունավետությունը։ Նմանապես, Nike- ը սկսում է հիմնական գնահատականները՝ իրականացնելով գնահատման և պատշաճ գնահատման ոլորտներ։ Իրականում, փափուկ և պարբերական գնահատումը կարող է օգնել Nike- ին հայտնաբերել ոլորտները, որպեսզի հասնի ներդրումների և եկամտի առավելագույն եկամտի։
Դասավորություն և վերափոխում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դասավորության վերափոխումը կարևոր է փոխակերպման գործընթացում։ Սովորաբար, հումքը բերվել է աշխատավայր այն ժամանակ, որը չի հակասում աշխատողների աշխատանքային ժամերին։ Հաշվի է առնվում նաև սլաքի հակառակ հոսքը, քանի որ աշխատողների մեծ մասը աջակողմյան է։ Երկրորդ հայեցակարգը, որը ներառում էին այս խնդիրների առկայությունը ջրբաժանն էր։ Փաստորեն, ջրբաժանի հայեցակարգը հիմնական նյութերի տրամադրումն է փոքր քանակությունների հաճախակի համալրման գործընթացում՝ հակառակ մեծ քանակությամբ նյութերի հազվադեպ համալրմանը։ Արդյունքում պահպանման համար անհրաժեշտ տարածքը նվազագույնի է հասցվում։ Այս հայեցակարգն ուժեղացրեց արդար ժամանակի մոտեցումը Nike-ում։ Պահեստամասերը և հումքը մատակարարվում են արտադրական կայանին այնպես, ինչպես անհրաժեշտ է, այլ ոչ թե հավաքագրվում են հետագայում առաքման դեմ ցանկապատվելու համար։
Ծախսերի բաշխում և նվազեցում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ավանդաբար, ծախսերի բաշխման վերլուծությունը ուղղակի աշխատուժը համարում է որպես անուղղակի ծախսերի համար ծախսերի շարժիչ; Այնուամենայնիվ, քանի որ մատակարարները ավելի շատ են արձագանքում ՝ նվազեցնելով իրենց ընդհանուր ծախսերը, ուղղակի աշխատանքի որպես ծախս ծախսող վարորդի օգտագործումը
կատարվածը գնահատելիս գնահատել է ծախսերի բաշխման վերլուծությունը։ Անուղղակի ծախսերի համար համապատասխան ծախսերի վարորդների որոշումը օգնում է սահմանել նոր ծախսերի տեղաբաշխումներ այդ ծախսերի վարորդների համար։ Լրացուցիչ տեղեկությունները կարող են օգտագործվել օժանդակության նոր տոկոսադրույքները ապահովելու համար, որոնք տարբերվում են ավանդական մեթոդներից։ Նոր գործառնությունների կառավարման միջոցով Nike- ը մեծապես հաշվի է առնում ծախսերի գործոնը։ ‘Ինչպես որակի դեպքում, ծախսը նիհար կատարման չափման կարևոր կողմն է։ Այս երեք հիմնական ցուցիչներն են արտադրողականությունը, գրությունը և WIR- ի արտադրողականությունը [Պահեստ, գույքագրում, հաշվետու ենթահամակարգ] ավելացված արժեքի գործողությունների ամենաարդյունավետ ցուցանիշն է։ Գրությունը որակական միջոց է, որը կբերի ընդհանուր ծախսերը վեր կամ վար՝ կախված տենդենցից։ Վերջապես, WIP- ը [Work-In-Proces] - ը հոսքի և ցիկլի ժամանակի հետաձգման միջոց է և հաճախորդների գոհունակության առաջատար միջոց։ Այս պահին Nike- ի արտահանման մեծ համամասնությունը սպիտակ մակնշման ապրանքներ են, որոնք արվել են արևմտյան ընկերությունների համար։ Ընկերությունը նաև ցանկանում է ավելի մեծ արժեք գրավել ապրանքանիշ ձեռք բերելու և իր գլոբալ ապրանքանիշերը ստեղծելու համար։ Որակը համարվել է որպես տարբերակիչ։ Ապրանքի որակը և սպասարկման որակը կդառնան տարբերակիչ և շարունակաբար կբարելավեն Nike- ի որակի պատկերը ամբողջ աշխարհում։ ‘Ինչո՞ւ Nike– ը չմեկնարկեց չմուշկներով կոշիկներ պատրաստել 20 տարի առաջ։ Nke6.0- ը կարող է սնուցել խոտի արմատները. Մարզիկների ցուցակը կազմված է ամբողջությամբ այն բանից, ինչը, ըստ երևույթին, նախաբեռլոկային դիպուկահարներ են, բայց այնտեղ կան գործողությունների մի ամբողջ սերունդ, որոնք սպորտային կախվածություն ունեն այնտեղ, ովքեր անտեսվում էին հիմնական սպորտային ապրանքանիշերի կողմից, ուստի նրանք սկսեցին իրենց սեփական ապրանքանիշերը՝ ստեղծելով հանդերձանք, որը հարմարեցված էր իրենց սպորտին, ականջները պահելով գետնանցում՝ պարզելու, թե ինչ են ուզում մարդիկ։ Արժեքի բաշխման մեթոդի ընտրությունը կարող է ազդել այն բանի վրա, թե արդյոք ընկերությունը կարող է հաղորդել չկապված բիզնեսից կորուստի կամ շահույթի մասին։ Գոյություն ունեցող ծախսերի բաշխումը կարող է դառնալ ընկերության
մասշտաբային տնտեսությունները առավելագույնի հասցնելու համար։ Գործառնական գործունեության հետ կապված ծախսերը կարող են միանալ բազմաթիվ նյութական և գործառնական գործողությունների մեջ։ Ֆունկցիոնալ և դիզայնի օգուտի վերլուծությունը կարող է նպաստել համապատասխան ծախսերի բաղադրիչի բաշխմանը։ Ծախսերի բաշխման նոր պարադիգը տրամադրում է Nike- ին, որն օգուտ է բերում ներդրումների փոխանցումից՝ ծախսերը վճարելու համար։ Պետք է հաշվի առնել ծախսերի բաշխման ապակենտրոնացումը։ Արտադրող ընկերություններում արտադրության արժեքը և համատեղ ծախսերի բաշխումը արտաքին ֆինանսական հաշվապահական հաշվառման պրակտիկայի համատեքստում կիրառվում են վաճառված ապրանքների արժեքի և գույքագրման համար։
Որպես անդրազգային կորպորացիա՝ Nike- ը ենթակա է ներքին և միջազգային մրցակցության։ Փորձել է բարձրացնել դրանց արտադրողականությունն ու արդյունավետությունը՝ այս մարտահրավերներին դիմագրավելու համար։ Արդյունավետության բարելավման համար կիրառվող մեկ մեթոդ՝ արտադրական գործընթացների ընդլայնված կիրառումը։ Միևնույն ժամանակ, սակայն, նյութերի ավելացումը և գործառնական ծախսերի օգտագործումը նվազեցնելը օգնում են ղեկավարներին վերանայել որակի, ծախսերի և առաքման ներկայիս մեթոդները։ Երկարաժամկետ հեռանկարում արտադրող արդյունաբերությունը կպահպանի և կպարգևատրի ցածր գներով գործող կազմակերպությունների համար։ Nike- ը ջանքեր է գործադրում ապրանքային շրջանառության համար արդյունավետ և արդյունավետ վերահսկման համակարգ ստեղծելու համար։ Կիրառելով գործառնությունների կառավարման գործընթացը՝ Nike- ն փորձել է ստեղծել արդյունավետ հսկողության համակարգ՝ իր ապրանքների ապրանքաշրջանառության համար, ինչը կօգնի ընդգծել կարևոր ապրանքատեսակների շուկայավարման և գնումների համակարգի բարեփոխուման։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Global LEI index
- ↑ Global Research Identifier Database — 2015.
- ↑ Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
- ↑ https://about.nike.com/en/newsroom/releases/nike-inc-announces-return-of-long-time-nike-veteran-elliott-hill-as-president-and-ceo
- ↑ 20th Century Press Archives — 1908.
- ↑ Form 10-K
- ↑ https://s1.q4cdn.com/806093406/files/doc_financials/2019/annual/nike-2019-form-10K.pdf
- ↑ http://www.dailymail.co.uk/sport/article-2642681/Nike-pronounced-Nikey-chairman-brand-confirms-responding-letter.html - "Nike"-ը արտասանվում է "նայքի"
- ↑ Levinson, Philip. "How Nike almost ended up with a very different name". Business Insider. Retrieved June 7, 2017.
- ↑ Sage, Alexandria (2008 թ․ հունիսի 26). «Nike profit up but shares tumble on U.S. concerns». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 10-ին.
{{cite news}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (օգնություն); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (օգնություն)(անգլ.) - ↑ Schwartz, Peter (2010 թ․ փետրվարի 3). «The World's Top Sports Brands». Forbes. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 4-ին.(անգլ.)
- ↑ Peters, J.W. (2009 թ․ օգոստոսի 19). «The Birth of 'Just Do It' and Other Magic Words». The New York Times.
- ↑ Mintzberg, H., Ahlstrand, B. and Lampel, J. (2005). Strategy Safari: A Guided Tour Through the Wilds of Strategic Management. London: Prentice Hall 11.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location (link) CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Johnson, G. and Scholes, K, (2008). Exploring Corporate Strategy,. London: Prentice Hall.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link) - ↑ Berman, B. and Evans, J. (2006). Retail Management, A strategic Approach. London: Prentice Hall.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Onkvisit, S. and Shaw, J. (2005). Process International Marketing. International Marketing: analysis and strategy,. South-Western College Publishing.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)