Օզման Օզից
| Շարք | Oz series  | |
|---|---|---|
| Նախորդ | • Օզի զարմանահրաշ կախարդը • Օզի սքանչելի երկիրը • Օզման Օզից | |
| Հաջորդ | • Dorothy and the Wizard in Oz • The Road to Oz • The Emerald City of Oz | |
| Արվեստի ձև | վեպ | |
| Ժանր | ֆենթեզի, մանկական արվեստի գործ | |
| Հեղինակ | Լայման Ֆրենք Բաում | |
| Հրատարակիչ | Reilly & Britton | |
| Ծագման երկիր | Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | |
| Լեզու | անգլերեն | |
| Թողարկման ամսաթիվ | 1907 | |
| Նկարազարդող | John R. Neill | |
| Տեսարան | Օզ երկիր | |
| Takes place in fictional universe | Oz universe | |
Օզման Օզից (անգլ.՝ Ozma of Oz), ամերիկացի գրող Լայման Ֆրենկ Բաումի «Օզ» հեքիաթների շարքի երրորդ գիրքը, որը լույս է տեսել 1907 թվականի հուլիսի 29-ին։ Հենց այս գրքից էլ ակնհայտ դարձավ Բաումի մտադրությունը՝ ստեղծելու Օզի երկրի մասին գրքերի շարք[1]։ «Օզի հրաշալի կախարդի» վերջում Դորոթիի կախարդական կոշիկները կորել են անապատում՝ դրանով իսկ կտրելով աղջկան դեպի հրաշալի երկիր վերադառնալու ճանապարհը, «Օզման Օզից» գրքի վերջում Գլինդայի խոսքերից հետո, կախարդական գոտին վերադարձրեց Դորոթիին տուն[2]։
Այս գիրքը նաև առաջինն է, որտեղ հիմնական գործողությունը (բացառությամբ վերջին երկու գլուխների) տեղի է ունենում Օզից դուրս[3]։ Սա նշանավորում է հիմնական սյուժեի մի փոքր փոփոխություն. առաջին գրքում Օզը վտանգավոր երկիր է, որը Դորոթին պետք է հաղթական անցնի Կանզաս վերադառնալու համար. երրորդ գրքում Օզը վեպի ավարտն ու նպատակն է[4]։ Տուն վերադառնալու Դորոթիի ցանկությունն այնքան անհույս չէ, որքան առաջին գրքում, և հորեղբորն այն ավելի շատ է պետք, քան իրեն, և աղջիկը վերադառնում է նրա համար[1]։
Գրքի ամբողջական գունավոր նկարազարդումները կատարվել են նկարիչ Ջոն Ռ. Նիլի կողմից։
Գիրքը պարունակում է հեղինակի հետևյալ ուղերձը. «Այս գիրքը սիրով նվիրված է բոլոր այն տղաներին և աղջիկներին, ովքեր կարդում են իմ պատմությունները, և հատկապես Դորոթիին»։
Դիպաշար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
_p136.jpg)
Քեռի Հենրին, իր բժշկի պնդմամբ, Կանզասի իր ֆերմայից արձակուրդ է գնում Ավստրալիա։ Նա և իր զարմուհի Դորոթի Գեյլը (սա առաջին գիրքն է, որտեղ ընթերցողը իմանում է նրա ազգանունը) նավարկում են շոգենավով, սակայն ուժեղ փոթորկի մեջ են ընկնում և բաժանվում։ Քամին Դորոթիին ծով է նետում վանդակի հետ, որտեղ դեղին հավն էր։ Վանդակը նետվում է ափ, Դորոթին և Բիլլինան (այդպես էր հավի անունը) գնում են՝ ուսումնասիրելու տարածքը։ Պարզվում է, որ հավը կարող է խոսել, և Դորոթին եզրակացնում է, որ նա վերադարձել է Հեքիաթների երկիր, բայց շուրջը ամեն ինչ իրեն անծանոթ է թվում։ Ճանապարհին նրանք հանդիպում են ծառերի՝ նախաճաշով և ճաշով, և նրանց վրա հարձակվում են անիվավորները՝ մարդիկ, որոնք ձեռքերի և ոտքերի փոխարեն անիվներ ունեն, որոնց շնորհիվ շարժվում են՝ գլորվելով չորս ոտքերի վրա։ Փախչելով անիվավորներից՝ նրանք գտնում են, որ ժայռի մեջ գաղտնի դռան հետևում թաքնված է պղնձե մարդը՝ Տիկ-Տոկը։ Տիկ-տոկը դառնում է ընկեր ու պաշտպան, և, հաղթահարելով անիվավորների գրոհը, գնում են մոտակայքում գտնվող Էվի ամրոցը։
Տիկ-Տոկը պատմում է իր ընկերներին թագավորական ընտանիքի պատմությունը, որը ժամանակին ղեկավարել է այս երկիրը։ Չար ու դաժան թագավոր Էվալդոն անմահության դիմաց ստրկության վաճառեց իր կնոջն ու տասը երեխաներին գաճաճ թագավորին, որը նրանց դարձրեց իր պալատի տասնմեկ զարդեր։ Հետագայում թագավոր Էվալդոն զղջաց իր արարքների համար և անհաջող փորձեց վերադարձնել ընտանիքը։ Հուսահատության մեջ նա նետվել է ծովն ու խեղդվել։ Թագավորությունում իշխանությունը փոխանցվել է թագավորի զարմուհուն՝ արքայադուստր Լանգվիդերին, բավականին հետաքրքրասեր անձնավորության, որը կարող է ձեռնոցների պես փոխել իր գլուխները։ Ցավոք, Դորոթին և ընկերները հայտնվեցին նրա մոտ, որտեղ արքայադուստրը հրավիրեց Դորոթիին փոխել գլուխը՝ հաշվի չառնելով այն փաստը, որ Դորոթին իրականում սովորական մարդ էր։ Աղջկան փորձանքից փրկում է Օզի արքայադուստր Օզման, ով հայտնվում է Էվի թագավորությունում, և նրա ընկերները՝ Խրտվիլակը և Անագե Անտառահատը։ Օզման պատահական չի եկել այստեղ՝ իմանալով Էվի թագավորական ընտանիքի ճակատագրի մասին՝ որոշել է փրկել նրանց։ Դորոթին, Տիկ-Տոկը և հավը միանում են նրանց և գնում Թզուկների թագավորություն, որտեղ հանդիպում են գաճաճ թագավոր Ռուգեդդոյին։ Սկզբում լավ տպավորություն թողնելով` Ռուգեդդոն Օզմային և մյուսներին առաջարկում է բարդ գործարք։ Յուրաքանչյուր ընկեր կարող է այցելել Թզուկ թագավորի թանգարան և գուշակել, թե որ ցուցանմուշն է թագավորական ընտանիքի կախարդված անդամը։ Եթե Օզման ճիշտ կռահի, զոհն ինքնաբերաբար կախարդանքից դուրս կգա, բայց եթե ոչ (11 փորձ է տրվում), Օզման ինքը կդառնա զարդարանք։ Օզման ընդունում է պայմանները և վերածվում է զմրուխտ արձանի։ Նույն ճակատագրին են արժանանում բոլոր մյուս ուղեկիցները, մինչև Դորոթին պատահաբար կախարդում է արքայազն Էվրինգին։ Եվ հետո Բիլլինան պատահաբար իմանում է Ռուգեդդոյի թագավորի գաղտնիքը (Էվի թագավորական ընտանիքի անդամները մանուշակագույն են, Խրտվիլակը ոսկե է, Անտառահատը կապույտ է, Օզի մնացած բնակիչները՝ կանաչ) և փրկում է բոլորին։ Արդյունքում նրանց մոտ թագավորում է Էվի թագավորական ընտանիքը, Օզման գնում է Օզի երկիր, իսկ Դորոթին կախարդուհի Գլինդայի օգնությամբ վերադառնում է իր հորեղբայր Հենրիի մոտ։
Քննադատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խորհրդային գրող Ալեքսանդր Վոլկովը, աշխատելով իր «Զմրուխտ քաղաքի կախարդը» հեքիաթի երկրորդ հրատարակության վրա (սկզբում Բաումի առաջին հեքիաթի մշակումն էր, սյուժեն այնուհետև որոշակի տարբերությունների ենթարկվեց) 1958 թվականի հունվարի սկզբին ծանոթացավ Բաումի աշխատանքին և քննադատաբար արտահայտվեց դրա մասին։
|
Կարծում եմ՝ իմ ծրագիրը հերթական հեքիաթը գրել Բաումի գրքի մոտիվներով ստիպված կլինեմ մոռանալ, Խրտվիլակը, Անտառահատը և Վախկոտ Առյուծը (ի դեպ, ինչո՞ւ նորից վախկոտ դարձավ, երբ արդեն քաջություն էր խմել) միայն կրկնում են ուղեղի, սրտի և քաջության մասին նույն փաստարկները, որոնք արդեն բավականին հայտնի են առաջին գրքից։
Ամերիկացի գրողները զարմանալի կիրք ունեն երկար սերիալների նկատմամբ։ Սա նրանց գրական բիզնեսն է... Իհարկե, այս հեքիաթն անչափ թույլ է, քան «Օզի իմաստունը»։ Հեղինակը բացարձակապես անհետևողական է՝ Օզման Զմրուխտ քաղաքի տիրակալի ժառանգն է, սակայն առաջին գրքում հստակ ասվում է, որ Զմրուխտ քաղաքը կառուցել է Կանզասի բնակիչ Օզը։ Մունչկիններն ու Ուինքսը նույնպես ինչ-որ տեղից թագավորներ ունեն՝ գերագույն տիրակալ Օզի վասալները |
|
Ներկայացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Հեքիաթաբան և ռադիոպիեսներ» (The Fairylogue and Radio-Plays, ԱՄՆ, 1908) - ֆիլմ, որն ուղեկցվում է թատերական մասով և կախարդական լապտերի պրոյեկցիաներով։ Հիմնված է «Օզի հրաշալի կախարդը», «Օզի հրաշալի երկիրը», «Օզման» Օզից, «Դորոթին և Օզի կախարդը» և «Ջոն Դոուն և Քերուբին» ֆիլմերի վրա։ Համարվում է կորսված[5][6].:
- The Tik-Tok Man of Oz-ը մյուզիքլ է, որը հիմնված է հեքիաթի վրա, բեմադրվել է Լոս Անջելեսում 1913 թվականին[7]։
- «Վերադարձ դեպի Օզ» (Return to Oz, ԱՄՆ–Մեծ Բրիտանիա, 1985) լիամետրաժ ֆիլմ է, որը հիմնված է «Օզի հրաշալի երկիրը» և «Օզմա Օզից» ստեղծագործությունների վրա[5].։
- «Օզի հրաշալի կախարդը» ( ճապ. ՝ オズの魔法使い, Ճապոնիա, 1986 թ.) անիմե սերիա է (սերիաներ 31-41)։
- «Դորոթին հանդիպում է Օզմային» (Dorothy Meets Ozma of Oz, ԱՄՆ, 1987) - մուլտֆիլմ։
- «Օզի վհուկները» (ԱՄՆ, 2011) - մինի-սերիալ, «Օզի հրաշալի կախարդը», «Օզման Օզից», «Ուղևորություն դեպի Օզ» և «Օզի կախարդանքը»։
- «Tom and Jerry: Return to Oz» - մուլտֆիլմ, «Tom and Jerry» անիմացիոն սերիալի հետ։
Հեքիաթի որոշ կերպարներ (Արքայադուստր Լանգիդերը և Նոմ թագավորը) մասնակցում են «Կորածը Օզում» անիմացիոն սերիալում (Lost in Oz, ԱՄՆ, 2016–2018), որը Օզի երկրի մասին գրքերի շարքի ազատ ադապտացիա է։ .
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Л.Ф.Баум Страна Оз. — М.: ТЕРРА, 1992. — 480 с. — ISBN 5-85255-110-4
- Riley, Michael O. (1997). Oz and Beyond: The Fantasy World of L. Frank Baum. University Press of Kansas. ISBN 0-7006-0832-X.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Peter Glassman, "Afterword, " p 271 L. Frank Baum, Ozma of Oz, ISBN 0-688-06632-1
- ↑ Peter Glassman, «Afterword», L. Frank Baum, Dorothy and the Wizard of Oz, p 259 ISBN 0-688-09826-6
- ↑ Michael O. Riley, Oz and Beyond: The Fantasy World of L. Frank Baum, Lawrence, KS, University Press of Kansas, 1991; p. 135. ISBN 0-7006-0832-X
- ↑ Riley, p. 137.
- ↑ 5,0 5,1 «Безумные экранизации Страны Оз | Кино, Классика кино». Мир фантастики и фэнтези (ռուսերեն). 2017 թ․ հունվարի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ Swartz, Mark Evan (2002). Oz Before the Rainbow: L. Frank Baum's the Wonderful Wizard of Oz on Stage and Screen to 1939. JHU Press. ISBN 9780801870927. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 29-ին.
- ↑ Riley, pp. 184-185.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Free PDF of Ozma of Oz from The Internet Archive
- The Complete Book and Lyrics to Baum's musical Ozma of Oz
- Ozma of Oz Գուտենբերգ նախագծի կայքում
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օզման Օզից» հոդվածին։ |
|
