Տրիստանա

Տրիստանա; իսպ.՝ Tristana
Երկիր	Ֆրանսիա; Իսպանիա; Իտալիա
Ժանր	դրամա և գրական ստեղծագործության էկրանավորում
Հիմք	Tristana?
Թվական	մարտի 28, 1970, մարտի 29, 1970, ապրիլի 28, 1970, ապրիլի 29, 1970, մայիսի 5, 1970, օգոստոսի 27, 1970, հոկտեմբերի 26, 1970, հունվարի 22, 1971, հունվարի 23, 1971, ապրիլի 29, 1971, հունիսի 10, 1971, սեպտեմբերի 4, 1971, սեպտեմբերի 30, 1971, հոկտեմբեր 1971, դեկտեմբերի 23, 1971, ապրիլի 13, 1972, սեպտեմբերի 25, 1972 և մայիսի 31, 1975
Լեզու	իսպաներեն
Ռեժիսոր	Լուիս Բունյուել
Պրոդյուսեր	Ռոբեր Դորֆման և Լուիս Բունյուել
Սցենարի հեղինակ	Լուիս Բունյուել և Julio Alejandro?
Դերակատարներ	Կատրին Դենյով, Ֆեռնանդո Ռեյ, Ֆրանկո Ներո, Լոլա Գաոս, Անտոնիո Կասաս, Jesús Fernández?, Խոսե Կալվո, Fernando Cebrián?, Antonio Ferrandis?, Խոսե Մարիա Կաֆարել, Cándida Losada?, Joaquín Pamplona?, Mary Paz Pondal?, Juanjo Menéndez?, Սերջիո Մենդիսաբալ, Սատուրնո Սեռա, Adriano Domínguez?, Խոսե Ռիսգո, Ալդո Սամբրել, Leonardo Scavino? և Vicente Soler?
Օպերատոր	Խոսե Ֆերնանդես Ագուայո
Երաժշտություն	Ֆրեդերիկ Շոպեն
Մոնտաժ	Պեդրո դել Ռեյ
Պատմվածքի վայր	Տոլեդո
Նկարահանման վայր	Մադրիդ և Տոլեդո
Կինոընկերություն	Les Films Corona
Տևողություն	94 րոպե

«Տրիստանա» (իսպ՝. Tristana), իսպանացի գրող Պերես Գալդոսի՝ 1892 թվականին հրատարակած նույնանուն վեպի էկրանավորումը իսպանացի նշանավոր կինոռեժիսոր Լուիս Բունյուելի կողմից։ Գործողությունը տեղի է ունենում տասնիններորդ դարի վերջերին, Տոլեդո թանգարան-քաղաքում։ Կինոնկարը ոճավորված է իմպրեսիոնիստների գեղանկարչության ազդեցությամբ։ Գլխավոր դերերը փայլուն կերպով կատարել են Կատրին Դենյովն ու Ֆեռնանդո Ռեյը^[10]^[11]։ Ֆիլմը էկրան է բարձրացել 1970 թվականին։

Ֆիլմի դիպաշարը

Տրիստանան որբ աղջիկ է, ապրում է ծերության շեմին հասած իր խնամակալի՝ աղջիկներին գայթակղելու մոլուցքով տարված, բարոյական նորմեր չճանաչող դոն Լոպեի՝ իսպանական Տոլեդո քաղաքում գտնվող տանը։ Վերջինս Տրիստանային ժամանակի ընթացքում դստրիկից վերափոխում է սիրուհու և ի վերջո՝ իր կնոջ։ Բայց քայքայված ծերուկի հետ տաղտկալի կյանքից ձանձրացած՝ Տրիստանան հրապուրվում է երիտասարդ նկարիչ Օրասիոյով։ Դոն Լոպեն այդ երիտասարդի հետ հաշիվներ պարզելու անհաջող փորձ է կատարում, որից հետո ջահել սիրահարները թողնում-հեռանում են Տոլեդոյից։

Կինոնկարի երկրորդ մասում հեղինակները նկատելիորեն հեռացել են իրենց ստեղծագործության գրական հիմքը հանդիսացող վեպի դիպաշարային հյուսվածքից։ Ըստ կինովարկածի՝ Տրիստանան տարիներ անց, արդեն ծանր հիվանդ, վերադառնում է Տոլեդո։ Նրա ոտքը կտրում են, ու նա դառնում է խելագարի պես սիրահարված դոն Լոպեի գերին։ Օրերից մի օր վերջինս մեծ ժառանգություն է ստանում, ու Տրիստանան համաձայնում է օրինականացնել իրենց հարաբերությունները, իսկ որոշ ժամանակ անց սառնասրտորեն նրան զրկում է կյանքից (ծերուկի համար օրհասական պահին միտումնավոր կերպով բժիշկ չի կանչում, դիտավորյալ բացում է պատուհանը՝ իմանալով հանդերձ, որ դա մահացու է հիվանդի համար)։

Ստացվում է այնպես, որ դեպքերի զարգացման ընթացքում Տրիստանան ու դոն Լոպեն կարծես փոխում են իրենց տեղերը. այլասեռված գայթակղող ծերուկը վերափոխվում է պարզասիրտ ու համակրելի անձնավորության, իսկ անմեղ հրեշտակի պես գեղեցիկ կինը՝ ցինիկ հրեշի։

Արձագանքներ

«Տրիստանան» դիտած կինոքննադատները սկզբնական շրջանում գտնվել են շփոթահար տարակուսանքի մեջ.^[12] նրանք ակնկալում էին, որ ականատես կդառնան մարտնչող աթեիստ Բունյուելի՝ կրոնի, եկեղեցու, բուրժուազիայի վրա հերթական սյուրռեալիստական բուռն հարձակմանը, բայց նրա նոր ֆիլմը իր արտաքին ակադեմիականությամբ չէր արդարացնում նրանց ակնկալիքները։ Սակայն որոշ ժամանակ անց ուշքի գալով՝ կինոքննադատները սկսեցին խորանալ ու կենտրոնանալ այն հանգամանքի վրա, որ «իսպանական Բալզակի» ստեղծագործության բունյուելյան էկրանավորումը, իր ողջ դասականությամբ հանդերձ, զուրկ չէ սյուրռեալիստական նրբերանգներից։ Այսպես, օրինակ, Տրիստանան կինոնկարի սկզբում երազի մեջ տեսնում է դոն Լոպեի կտրված գլուխը՝ եկեղեցու զանգի լեզվակի տեսքով. այդ տեսարանով կինոռեժիսորը կարծես կանխազգացնել է տալիս, որ հետևելու են հերոսուհու ոտքի կտրելն ու դոն Լոպեի սպանությունը։ Կամ՝ էկրանի խորքում ժամանակ առ ժամանակ ակնթարթորեն հայտնվում ու անհայտանում են անոտք հաշմանդամներ, կինոխցիկն էլ ստեպ-ստեպ կանգ է առնում Տրիստանայի գեղեցիկ ոտքերի վրա՝ ասես ակնարկելով գործողությունների զարգացման հետագա ընթացքի մասին։ Տեսարաններից մեկում էլ Տրիստանան, իր խնամակալին տրվելուց առաջ, փռվում է կարդինալ Տավեռայի մարմարե դամբանի վրա, և թվում է՝ ուր-որ է՝ կհամբուրի ծեր կրոնավորի քարե շուրթերը. այս կերպ ակնարկվում է, որ ըստ Տրիստանայի ընկալման՝ դոն Լոպեն ոչնչով չի տարբերվում հանգուցյալ արքեպիսկոպոսից^[13]։

Ինչպես նշել է կինոքննադատ Անդրեյ Պլախովը, «Տրիստանա» կինոնկարը «գայթակղության և հատուցման մասին մի պատմություն է, որն իր դաժանությամբ ու սարկազմով կինոյում չունի իրեն հավասարը»^[14]։

Տրիստանան իր ֆիզիկական ու բարոյական այլանդակության մեջ որքան ավելի սարսափելի է դառնում, այնքան էլ ավելի չքնաղ է թվում։ Այս պարադոքսն իր գագաթնակետին է հասնում այն տեսարանում, որտեղ կաթվածահար եղած հերոսուհին, պատշգամբում մի կերպ բարձրանալով հաշմասայլակից, մերկացնում է կուրծքը պլեբեյ տղեկի առաջ։

Ուշագրավ փաստեր

1961 թվականին Viridiana ֆիլմի հետ կապված սկանդալից հետո, սկանդալ, որի հետևանքով այդ կինոնկարի բոլոր պատճենները բռնագրավվեցին, «Տրիստանա»-ն առաջին ֆիլմն է, որ վեց-յոթ տարի տևած ընդմիջումից հետո Բունյուելին թույլ է տրվել նկարահանել ֆրանկոյական Իսպանիայում։ Ընդ որում՝ հռչակավոր կինոռեժիսորն իր այս ստեղծագործության վրա աշխատել է գրաքննության խիստ հսկողության ներքո։
Կինոնկարահանման ժամանակ Կատրին Դենյովը Տրիստանայի խոսքերը հնչեցրել է ֆրանսերեն, և իսպանացի մի դերասանուհի կրկնօրինակել է նրան՝ ֆիլմի իսպանական տարբերակի համար։
Ֆիլմի նկարահանումներն իրականացվել են Տոլեդոյում, այսինքն՝ հենց այն քաղաքում, որտեղ ըստ վեպի և կինոսցենարի՝ ծավալվում են գործողությունները։

Դերերում՝

Կատրին Դենյով - Տրիստանա
Ֆեռնանդո Ռեյ - դոն Լոպե
Ֆրանկո Ներո - Օրասիո
Լոլա Գաոս - Սատուռնա
Անտոնիո Կասաս - դոն Կոսմե
Խեսուս Ֆեռնանդես - Սատուռնո
Դենիս Մենաս - Արմանդա
Վիսենտե Սոլար - դոն Ամբրոսիո

Նկարահանող խումբ

Ռեժիսոր - Լուիս Բունյուել
Պրոդյուսերներ - Լուիս Բունյուել, Ռոբեր Դորֆման
Սցենարիստներ - Խուլիո Ալեխանդրո, Լուիս Բունյուել
Կոմպոզիտոր - Ֆրեդերիկ Շոպեն
Օպերատոր - Խոսե Ֆեռնանդես Ագուայո

Մրցանակներ, անվանակարգեր

1970 թվականին «Տրիստանան» ներկայացվել է ամերիկյան կինոակադեմիայի «Օսկար» մրցանակի՝ «Լավագույն արտասահմանյան ֆիլմ» անվանակարգում։

Ցուցադրվել է նաև Կաննի միջազգային կինոփառատոնում^[15]։

1970 թ. «Տրիստինան» ճանաչվել է լավագույն ֆիլմ և արժանացել Սան Խորդի մրցանակի։ Այդ մրցանակը շնորհվել է նաև Ֆեռնանդո Ռեյին՝ որպես լավագույն դերակատարի։
1971 թ. - Իսպանական Fotogramas de Plata մրցանակ է շնորհվել Ֆեռնանդո Ռեյին, իսկ Լոլա Գաոսը ներկայացվել է մրցանակի։
1971 թ. - Կինոյի համար ստեղծագործող իսպանացի գրողների շրջանակը մեդալներ է շնորհել Լուիս Բունյուելին՝ որպես լավագույն կինոռեժիսորի և կինոդերասան Ֆեռնանդո Ռեյին՝ որպես լավագույն կինոդերակատարի^[16]։

Հանդիսատեսի ազգային միավորման մրցանակի է արժանացել կինոդերասանուհի Լոլա Գաոսը, Նյու Յորքի կինոքննադատների միավորման մրցանակի՝ Ֆեռնանդո Ռեյը^[17]։

Գրականություն

Luis Buñuel: Mein letzter Seufzer. Athenäum 1983. ISBN 3-7610-8266-5.

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 http://www.imdb.com/title/tt0066491/
↑ Galdós y el campanero de la Catedral (իսպ.) // ABC — 2011. — ISSN 1136-0143
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 ^3,14 ^3,15 ^3,16 ^3,17 https://www.imdb.com/title/tt0066491/releaseinfo
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ČSFD (չեխերեն) — 2001.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 http://stopklatka.pl/film/tristana
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 http://www.imdb.com/title/tt0066491/fullcredits
↑ ^7,00 ^7,01 ^7,02 ^7,03 ^7,04 ^7,05 ^7,06 ^7,07 ^7,08 ^7,09 ^7,10 ^7,11 Internet Movie Database — 1990.
↑ http://www.abc.es/20110902/local-toledo/abci-galdos-campanero-catedral-201109021319.html
↑ http://www.abc.es/20091129/nacional-castilla-mancha-toledo/cumplen-anos-rodaje-tristana-200911292055.html
↑ «Пожалуй, никогда Катрин Денёв не была так загадочна, холодна и непостижима в своей податливой красоте» (М. Трофименков).
↑ Ъ-Газета — Юбилей Катрин Денев
↑ Ъ-Газета — Телекино
↑ Beth Kurti Miller. Women in Hispanic Literature. University of California Press, 1983. Pages 350—351. ISBN 9780520042919.
↑ Фильм «Тристана» — Рецензия — Афиша
↑ cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/2456/year/1970.html Site do Festival de Cannes - edição de 1970(չաշխատող հղում)
↑ Medallas del CEC a la producción española de 1970|url=http://www.cinecec.com/EDITOR/premios/palmares/1970.htm%7Cobra=(չաշխատող հղում)Círculo de Escritores Cinematográficos|fechaacceso=10 de diciembre de 2015}}
↑ Tristana|url=http://datos.bne.es/edicion/bivi0000061603.html%7Cobra=Biblioteca(չաշխատող հղում) Nacional de España|fechaacceso=21 de octubre de 2015}}

Արտաքին հղումներ

Tristana - informações e crítica em 65 anos de cinema Արխիվացված 2009-08-30 Wayback Machine
[en http://www.imdb.com/title/tt0066491/]
imdb titre|0066491|titre=Tristana
bifi titre|id=43676|titre=Tristana
Analyse de la dernière séquence du film sur le site d'Upopi
«Тристана»(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
«Тристана»(անգլ.) ֆիլմը Allmovie կայքում:

[_d2e39bd9eae1fecd-1] 1,0 ^1,1 http://www.imdb.com/title/tt0066491/

[_40a7f390b856aae7-2] Galdós y el campanero de la Catedral (իսպ.) // ABC — 2011. — ISSN 1136-0143

[_cb2f396c9dedab09-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 ^3,14 ^3,15 ^3,16 ^3,17 https://www.imdb.com/title/tt0066491/releaseinfo

[_ca2c208a0abf35c9-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ČSFD (չեխերեն) — 2001.

[_22edf95e1a0aaed3-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 http://stopklatka.pl/film/tristana

[_41512ff74114e987-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 http://www.imdb.com/title/tt0066491/fullcredits

[_e668f439d57360ae-7] 7,00 ^7,01 ^7,02 ^7,03 ^7,04 ^7,05 ^7,06 ^7,07 ^7,08 ^7,09 ^7,10 ^7,11 Internet Movie Database — 1990.

[_9b02f5ba7e659779-8] ttp://www.abc.es/20110902/local-toledo/abci-galdos-campanero-catedral-201109021319.html

[_ce6085d5ec3398a3-9] ttp://www.abc.es/20091129/nacional-castilla-mancha-toledo/cumplen-anos-rodaje-tristana-200911292055.html

[10] «Пожалуй, никогда Катрин Денёв не была так загадочна, холодна и непостижима в своей податливой красоте» (М. Трофименков).

[11] Ъ-Газета — Юбилей Катрин Денев

[12] Ъ-Газета — Телекино

[13] Beth Kurti Miller. Women in Hispanic Literature. University of California Press, 1983. Pages 350—351. ISBN 9780520042919.

[14] Фильм «Тристана» — Рецензия — Афиша

[15] s.com/en/archives/ficheFilm/id/2456/year/1970.html Site do Festival de Cannes - edição de 1970(չաշխատող հղում)

[16] Medallas del CEC a la producción española de 1970|url=http://www.cinecec.com/EDITOR/premios/palmares/1970.htm%7Cobra=(չաշխատող հղում)Círculo de Escritores Cinematográficos|fechaacceso=10 de diciembre de 2015}}

[17] Tristana|url=http://datos.bne.es/edicion/bivi0000061603.html%7Cobra=Biblioteca(չաշխատող հղում) Nacional de España|fechaacceso=21 de octubre de 2015}}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Տրիստանա իսպ.՝ Tristana
Երկիր	Ֆրանսիա Իսպանիա Իտալիա
Ժանր	դրամա^[1] և գրական ստեղծագործության էկրանավորում
Հիմք	Tristana?^[2]
Թվական	մարտի 28, 1970^[3], մարտի 29, 1970^[3], ապրիլի 28, 1970^[3], ապրիլի 29, 1970^[3], մայիսի 5, 1970^[3], օգոստոսի 27, 1970^[3], հոկտեմբերի 26, 1970^[3], հունվարի 22, 1971^[3], հունվարի 23, 1971^[3], ապրիլի 29, 1971^[3], հունիսի 10, 1971^[3], սեպտեմբերի 4, 1971^[3], սեպտեմբերի 30, 1971^[3], հոկտեմբեր 1971^[3], դեկտեմբերի 23, 1971^[3], ապրիլի 13, 1972^[3], սեպտեմբերի 25, 1972^[3] և մայիսի 31, 1975^[3]
Լեզու	իսպաներեն
Ռեժիսոր	Լուիս Բունյուել^[1]
Պրոդյուսեր	Ռոբեր Դորֆման և Լուիս Բունյուել
Սցենարի հեղինակ	Լուիս Բունյուել և Julio Alejandro?^[4]
Դերակատարներ	Կատրին Դենյով^[5]^[6], Ֆեռնանդո Ռեյ^[5]^[6], Ֆրանկո Ներո^[5]^[6], Լոլա Գաոս^[6], Անտոնիո Կասաս^[6], Jesús Fernández?, Խոսե Կալվո^[6], Fernando Cebrián?^[7], Antonio Ferrandis?^[7], Խոսե Մարիա Կաֆարել^[7], Cándida Losada?^[7], Joaquín Pamplona?^[7], Mary Paz Pondal?^[7], Juanjo Menéndez?^[7], Սերջիո Մենդիսաբալ^[7], Սատուրնո Սեռա^[7], Adriano Domínguez?^[7], Խոսե Ռիսգո^[7], Ալդո Սամբրել^[7], Leonardo Scavino?^[4] և Vicente Soler?^[4]
Օպերատոր	Խոսե Ֆերնանդես Ագուայո
Երաժշտություն	Ֆրեդերիկ Շոպեն
Մոնտաժ	Պեդրո դել Ռեյ
Պատմվածքի վայր	Տոլեդո^[8]
Նկարահանման վայր	Մադրիդ և Տոլեդո^[9]
Կինոընկերություն	Les Films Corona
Տևողություն	94 րոպե