Տոնյա Հարդինգ
| Տոնյա Հարդինգ | |
|---|---|
 | |
| Անձնական տեղեկություն | |
| Սեռ՝ | իգական |
| Ամբողջական անուն՝ | անգլ.՝ Tonya Maxene Price |
| Բնօրինակ անուն՝ | Tonya Harding |
| Մասնագիտացում՝ | գեղասահորդուհի |
| Երկիր՝ |  ԱՄՆ |
| Ծննդյան ամսաթիվ՝ | նոյեմբերի 12, 1970[1][2] (53 տարեկան) |
| Ծննդավայր՝ | Պորտլենդ, Օրեգոն |
Տոնյա Մաքսին Հարդինգ (անգլ.՝ Tonya Maxene Harding նոյեմբերի 12, 1970[1][2], Պորտլենդ, Օրեգոն), ամերիկացի նախկին գեղասահորդ, պաշտոնաթող բռնցքամարտիկ։ Պորտլանդում, Օրեգոն նահանգում բնակվող Հարդինգը մեծացել է հիմնականում մոր հետ, որը նրան ընդգրկել է գեղասահքի դասընթացների՝ սկսած 4 տարեկանից։ Հարդինգը շատ ժամանակ էր ծախսում իր մարզումների վրա, ի վերջո հեռացել է ավագ դպրոցից`իր ժամանակը սպորտին նվիրելու համար։ 1986 թվականից մինչև 1989 թվականները ԱՄՆ գեղասահքի առաջնություններում լավ արդյունքներ գրանցելուց հետո Հարդինգը հաղթել է 1989 թվականին Skate America մրցույթում։ Նա 1991 և 1994 թվականների ԱՄՆ-ի չեմպիոն է եղել, սակայն նրան զրկել են 1994 թվականի աշխարհի չեմպիոնի տիտղոսից և 1991 թվականի աշխարհի առաջնության արծաթե մեդալից։ 1991 թվականին նա ճանաչվել է որպես առաջին ամերիկուհի, որը հաջողությամբ է վայրէջք կատարել եռակի աքսելից հետո, և երկրորդ կինը, որը դա արել է պատմության մեջ (Միդորի Իտոյից հետո)։
1994 թվականի հունվարին Հարդինգը բանավեճի մեջ է ներքաշվել, երբ նրա նախկին ամուսինը՝ Ջեֆ Ջիլուլին, հարձակում է կազմակերպել իր ամերիկացի մրցակից Նենսի Քերիգանի վրա։ Այնուհետեւ երկու կանայք 1994 թվականի փետրվարին մասնակցել են ձմեռային օլիմպիական խաղերին, որտեղ Քերիգանը նվաճել է արծաթե մեդալ, իսկ Հարդինգը զբաղեցրել է ութերորդ հորիզոնականը։ 1994 թվականի մարտի 16-ին Հարդինգը համաձայնել է ընդունել մեղքը, որում նա իրեն մեղավոր է ճանաչել դավադրության մեջ ՝ դատական հետապնդմանը խոչընդոտելու նպատակով։ Քերրիգանի վրա հարձակմանը նրա մասնակցության արդյունքում Միացյալ Նահանգների գեղասահքի ասոցիացիան նրան արգելել է մասնակցել մրցումների իր ողջ կյանքի ընթացքում։
2000-ականների սկզբին Հարդինգը հանդես էր գալիս որպես պրոֆեսիոնալ բռնցքամարտիկ, և նրա կյանքը բազմաթիվ ֆիլմերի, վավերագրական ֆիլմերի, գրքերի և ակադեմիական հետազոտությունների առարկա էր։ 2014 թվականին երկու հեռուստատեսային փաստագրական ֆիլմեր ՝ կապված Հարդինգի կյանքի և նրա կարիերայի մասին (Նենսի և Տոնյա և Ոսկու գինը),և դրանից ոգեշնչելով Սթիվեն Ռոջերսը `գրել է `«I,Tonya» ֆիլմը, ֆիլմում նկարահանվել է Մարգո Ռոբին՝ Հարդինգի դերում։ 2018 թվականին Հարդինգը մասնակցել է «Dancing with the Stars» -ի 26-րդ եթերաշրջանին ՝ եզրափակելով երրորդ հորիզոնականում։
Վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տոնյա Մաքսին Հարդինգը ծնվել է 1970 թվականի նոյեմբերի 12-ին, Օրեգոն նահանգի Պորտլենդում ՝ Լավոնա Գոլդենի (ծնված 1940 թվականին) և Ալբերտ Հարդինգի (1933-2009) ընդանիքում։ Նա մեծացել է Արևելյան Պորտլանդում և սկսել է սահել երեք տարեկանից ՝ մարզվելով մարզիչ Դայան Ռաուլինսոնի մոտ։ Իր պատանեկության տարիներին Հարդինգը նույնպես որս էր անում և հոր մոտ ավտոմոբիլային մեխանիկա էր սովորում։ Նա կատարում էր տարբեր պատահական աշխատանքներ, այդ թվում ' բնակարանների կառավարում, բեռնատար մեքենա վարել, բայց հաճախ կես դրույքով էր աշխատում վատ առողջության պատճառով Լավոնան աշխատում էր որպես մատուցողուհի և իր ձեռքով կարել էր դստեր սահադաշտի զգեստները, քանի որ նրանք չէին կարողանա գնել դրանք։ Հարդինգի ծնողները ամուսնալուծվել են 19 տարվա ամուսնությունից հետո 1987 թվականին, երբ նա 16 տարեկան էր[3]։ Նա հետագայում իր ուսումնական տարվա ընթացքում հեռացել է Միլվուկիի ավագ դպրոցից `գեղասահքի վրա կենտրոնանալու համար և 1988 թվականին ստացել է Ընդհանուր կրթական զարգացման (GED) վկայագիր [4]:
Հարդինգը պնդում էր, որ ինքը հաճախ բռնության է ենթարկվում մոր կողմից։ Նա հայտարարել է, որ մինչև 7 տարեկան, ֆիզիկական և հոգեբանական բռնությունները դարձել էին նրա կյանքի կանոնավոր մասը։ Լավոնան խոստովանել է, որ մեկ անգամ հարվածել է Հարդինգին սառցադաշտում[5]։ 2018 թվականի հունվարին Հարդինգի մանկության ընկեր և կինոռեժիսոր Սանդրա Լուկովը խոսել է ի պաշտպանություն Հարդինգի մոր, քանի որ զգում էր, որ 2017 թվականին դուրս եկած «I, Tonya» կինոնկարը շատ ճշմարտություններ է տարածում Լավոնայի կերպարի վերաբերյալ։ Լուկովն ասել է, որ չնայած Հարդինգի մայրը կարող էր «ծայրահեղ» լինել իր դստեր նկատմամբ, սակայն Լավոնան ֆինանսավորել է և Հարդինգի գեղասահքի դասերը և ուներ «հսկայական մարդկություն»։
2008 թվականին Հարդինգի թույլտվությամբ «Tonya Tapes» կենսագրականի մեջ (գրված Լինդա Դ. Պրյուսի կողմից ՝ Հարդինգի հետ ձայնագրված հարցազրույցներից), նա ասում է, որ 1991 թվականին իրեն ծանոթ մարդկանց բռնաբարության զոհն է դարձել, և որ իր խորթ եղբայրը ՝ Քրիս Դևիսոնը, մի քանի առիթներով բռնաբարել է նրան երբ նա երեխա էր[6]։ 1986 թվականին Հարդինգը ոստիկանություն է զանգահարել այն բանից հետո, երբ Դևիսոնը նրան սեռական ոտնձգությունների է ենթարկել և ահաբեկել։ Նրան ձերբակալել են և կարճ ժամանակ նա անց է կացրել բանտում։ Հարդինգը ասել է, որ ծնողները ժխտում են Դեվիսոնի պահվածքը։ Դեյվիսոնը մահացել էէ 1988 թվականին չբացահայտված ճանապարհատրանսպորտային պատահարի հետևանքով[7]։ 1994 թվականի մայիսի 3-ին Ռոլոնդա Ուոթսի հետ հարցազրույցի ժամանակ Հարդինգը ասել է, որ Դևիսոնը իր կյանքում միակ մարդն էր, ով արժանի չէր ներվելու և «Միակ մարդը, որին ես երբևէ ատել եմ»[8]։
Գեղասահքի կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հարդինգը մարզվել է որպես գեղասահորդ իր ամբողջ պատանեկության տարիներին մարզիչ Դայան Ռաուլինսոնի մոտ։ Նա զբաղեցրել է վեցերորդ տեղը գեղասահքի ԱՄՆ-ի 1986 թվականի առաջնությոնում, հինգերորդը ՝ 1987 և 1988 թվականներին, իսկ երրորդը ՝ 1989 թվականին։ 1989 թվականի փետրվարին ազգային առաջնությունում մրցելուց հետո Հարդինգը սկսել է մարզվել Դոդի Թեյխմանի մոտ՝ որպես իր մարզիչ[9]։ Այնուհետև նա հաղթել է 1989 թվականի Skate America մրցույթում և ուժեղ մրցակից է համարվել 1990 թվականի փետրվարին ԱՄՆ գեղասահքի առաջնությունում։ Սակայն նա գրիպ էր և ուներ ասթմա։ Նախնական ծրագրից հետո նա երկրորդ տեղից իջել է և ընդհանուր առմամբ ավարտել յոթերորդ հորիզոնականով[4]:
Հարդինգի բեկումնային տարին եղել է 1991 թվականը, երբ ԱՄՆ-ի առաջնությունում նա փետրվարի 16-ին ավարտել է իր առաջին եռակի աքսելը՝ առաջին ամերիկուհին, որը կատարել է ցատկը։ Երկար ծրագրում նա կատարել է յոթ եռակի ցատկ, ներառյալ եռակի աքսելը։ Նա նվաճել է 1991 թվականի ԱՄՆ-ի կանանց մենասահքի հաղթողն է առաջին 6,0 տեխնիկական գնահատականով։ Նա գրավել է առաջին հորիզոնականը երկար ծրագրում, ինը մրցավարներից յոթը նրան առաջին տեղն էին տվել, և այդպիսով հաղթել է ամբողջ մրցույթը։ 1991 թվականի մարտին կայացած աշխարհի միջազգային առաջնությունում նա կրկին ավարտել է եռակի ակսելը։ Հարդինգը եզրափակել է Քրիստի Յամագուտիից հետո երկրորդն ու առաջ անցավ Նենսի Կերիգանից։
1991 թվականի սեպտեմբերին Skate America մրցույթում Հարդինգը գրանցել է ևս երեք առաջին ՝
- Առաջին կինը, որն ավարտել է եռակի աքսելը կարճ ծրագրում
- Առաջին կինը, որը հաջողությամբ է իրականացրել երկու եռակի աքսել մեկ մրցույթում
- Առաջին անգամ, երբ եռակի աքսելն ավարտել է համադրությամբ (կրկնակի հանգույց ոտքերի համար)
Չնայած այս ռեկորդային ելույթներին, 1991 թվականից հետո Հարդինգը այլևս չի չկարողացել հաջողությամբ ավարտել եռակի աքսելը մրցակցությունում, նրա մրցակցային արդյունքները սկսել են նվազել։ Նա և Դոդի Թեյխմանը կարճ ժամանակով բաժանվել էին 1991 թվականի ապրիլին, բայց կրկին միավորվել են հունիսին։ Հարդինգը դեռ մարզվում էր Տիչմանի ղեկավարությամբ 1992 թվականի առաջիկա մրցաշրջանում։ 1992 թվականի հունվարին գեղասահքի ԱՄՆ-ի առաջնությունում նա զբաղեցրել է երրորդ տեղը, և 1992 թվականի փետրվարին զբաղեցրել է չորրորդ տեղը ձմեռային Օլիմպիական խաղերում։ Մարտի 29-ին Հարդինգը զբաղեցրել է վեցերորդ տեղը 1992 թվականի Աշխարհի առաջնությունում։ 1993 թվականին մրցաշրջանում նա վատ հանդես եկավ ԱՄՆ առաջնություններում և չի կարողացել որակվել աշխարհի առաջնության հավաքականում։
1994 թվականի հունվարին Հարդինգը նվաճել է ԱՄՆ-ի առաջնության առաջին հորիզոնականը, բայց հետագայում նա զրկվել է կոչումից։ USFSA կարգապահական հանձնաժողովը քվեարկել է տիտղոսը չեղյալ հայտարարելու համար 1994-ի հունիսին ՝ Նենսի Քերիգանի վրա հարձակման հետաքննությունից հետո։ 1994 թվականի փետրվարին Հարդինգին թույլ տրվեց մնալ ԱՄՆ գեղասահքի օլիմպիական թիմի անդամ ՝ չնայած հակասական իրավական հակասություններին :
Մրցակցային կարևորագույն իրադարձություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Միջազգային | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Իրադարձություն[10] | 1985–86 | 1986–87 | 1987–88 | 1988–89 | 1989–90 | 1990–91 | 1991–92 | 1992–93 | 1993–94 |
| Ձմեռային օլիմպիական խաղեր | 4-րդ | 8-րդ | |||||||
| Աշխարհի առաջնություններ | 2-րդ | 6-ին | |||||||
| Skate America | 2-րդ | 1-ին | 1-ին | 3-րդ | |||||
| Skate Canada International | 4-րդ | ||||||||
| Ազգերի գավաթ | 1-ին | ||||||||
| NHK Trophy | 3-րդ | 2-րդ | 4-րդ | ||||||
| Moscow News | 1-ին | ||||||||
| Ազգային | |||||||||
| ԱՄՆ առաջնություններ[11][12] | 6-ին | 5-րդ | 5-րդ | 3-րդ | 7-րդ | 1-ին | 3-րդ | 4-րդ | |
| ԱՄՆ օլիմպիական խաղեր | 5-րդ | 2-րդ | |||||||
^† 1994 թվականի հունիսին Քլեր Ֆերգյուսոնը ՝ գեղասահքի ամերիկյան ասոցիացիայի նախագահը, քվեարկել է Հարդինգին իր տիտղոսից զրկելու օգտին 1994 թվականին։
Cobo Arena-ի վրա հարձակումը / իրավական հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նենսի Քերիգան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1994 թվականի հունվարի 6-ին, գեղասահքի ԱՄՆ-ի առաջնության կանանց մենախաղի առաջին մրցաշարից մեկ օր առաջ, Նենսի Քերրիգանը հարձակման է ենթարկվել միջանցքում՝ Դետրոյթի Cobo Arena Արենայում մարզվելուց հետո։ Հարձակման անմիջական հետևանքները արձանագրվել են և հեռարձակվել ամբողջ աշխարհում։ Հարձակվողը Շեյն Ստանտն էր, որը պայմանավորվել էր կոտրել աջ ոտքը, նա Ֆինիքսի ՀԴԲ-ին է հանձնվել հունվարի 14-ին։ Ստանտը և նրա հորեղբայրը ՝ Դերիք Սմիթը, այս հարձակման համար վարձել են Հարդինգի նախկին ամուսին Ջեֆ Գիլոլին և նրա թիկնապահ Շոն Էկարդտը։ Չկարողանալով գտնել Քերրիգանին Մասաչուսեթսում՝ Սթանտը 20-ժամյա ավտոբուսով ուղևորվել է Դեթրոյթ։ Նենսի Քերիգանը քայլում էր վարագույրի հետևում, երբ Սթանը շտապել է նրա հետևից։ Օգտագործելով երկու ձեռքերը, նա հարվածել է Նենսիի ծնկի վերևում։ Հարձակումը նպատակ ուներ լրջորեն վիրավորել Քերիգանին, այնպես որ նա չկարողանա մասնակցել մրցումներին (Քերիգանը 1993 թվականի չեմպիոնն էր)։ Քարիգանի ոտքը ոչ թե կոտրվել է, այլ ուժեղ վնասվել, ինչը նրան ստիպել է հրաժարվել առաջնությանը մասնակցելուց։ Հունվարի 8-ին Հարդինգը հաղթել է ԱՄՆ առաջնությունում, նա և Քերիգանը այն ժամանակ ընտրվեցին 1994 թվականի Օլիմպիական թիմի կազմում։
Հանցագործությունների բացահայտում և Հարդինգի պատասխանը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հունվարի 11-ին Անն Շատցը հարցազրույց է վերցրել Հարդինգից Օրեգոն նահանգի Պորտլենդի KOIN-TV հեռուտակայարանում։ Շաթցը հարցրել է, թե արդյոք նա չէր մտածում, որ իր ծանոթներից մեկը ծրագրում էր հարձակվել Նենսի վրա։ Հարդինգը պատասխանել է. «Ես միանշանակ մտածել եմ այդ մասին։ Ոչ ոք չի վերահսկում իմ կյանքը, բայց ես ... եթե այնտեղ ինչ-որ բան կա, որը ինձ դուր չի գալիս, ես կփոխեմ դա»[13][14]։ Հարդինգը նաև հաստատել է, որ ինքը զրուցել է ՀԴԲ գործակալների հետ Դեթրոյթում և կրկին Պորտլանդում։ Հունվարի 13-ին Էկարդտը և Սմիթը ձերբակալվել են։ Հունվարի 14-ին USFSA-ն հանդես եկավ հայտարարությամբ, թե Էկարդտի ձերբակալությունը ազդե՞լ է Հարդինգի օլիմպիական տեղակայման վրա. «Մենք գործ կունենանք միայն փաստերի հետ»։ Հարդինգի և Գիլուլիի առանձին փաստաբանները հաստատել են, որ զույգը ամենօրյա շփման և համագործակցության մեջ է եղել իրավապահների հետ[15]։ Հունվարի 15-ին Հարդինգը և Գիլոլին զրուցել են լրագրողների հետ, սակայն հրաժարվել են մեկնաբանել հետաքննության մասին։ Հունվարի 16-ին նրա փաստաբանն անց է կացրել ասուլիս, որում հերքել է Հարդինգի ներգրավվածությունը Քերիգանի վրա հարձակման մեջ։ Այդ երեկո Հարդինգը լքել է իր տունը` մարզիչների հետ գեղասահքի վարժություններ անցկացնելու համար, որտեղ նա խոսել է լրագրողների հետ և կատարել եռակի աքսել։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Internet Movie Database — 1990.
- ↑ 2,0 2,1 GeneaStar
- ↑ Prouse, Lynda D.; Harding, Tonya (2008). Tonya Tapes. New York City: World Audience. էջ 40. «[My parents] divorced in 1987. They separated in February, and then their divorce was final sometime in the summer»
- ↑ 4,0 4,1 Prouse, Harding
- ↑ «Tonya Harding's Skating Scandal». Oprah.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ Prouse; Harding (2008). Tonya Tapes. էջեր 125, 132. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 31-ին. «I was separated from Jeff [at the] time in '91. I never told anybody because I knew the person. It was a friend of mine.»
- ↑ Prouse; Harding (2008). Tonya Tapes. էջեր 57–62. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 30-ին. «[The police] ended up arresting [Davison]...And my mother and father came home and said I was [lying about the harassment].»
- ↑ Rolonda Watts' Interview with Tonya Harding. Rolonda (1994–1997). May 1994 Excerpt of Rolonda Watts asking about Chris Davison's death and his abuse of Harding from 16:52
- ↑ Prouse; Harding (2008). Tonya Tapes. էջ 26. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 3-ին. «Who was your coach...through your amateur years? *'Diane...then Dody Teachman was my other coach – when I came into my 18 year old teenage years thinking I knew everything...'*»
- ↑ «Skate Canada Results Book Volume 2: 1974–current» (PDF). Skate Canada. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 4-ին.
- ↑ Haight, Abby; Vader, J.E. (1994). Fire on Ice. էջեր 9, 63. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 27-ին. «When Harding was fifteen years old she had a tumultuous year. She went to the national championships for the first time and finished a strong sixth – Competing in her second national championship in 1987, Harding finished fifth in Tacoma, Washington»
- ↑ Coffey, Frank; Layden, Joe (1994). «Appendix B». Thin Ice: The Complete, Uncensored Story of Tonya Harding. էջեր 48, 112. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 27-ին. «As a skater, Harding showed scant improvement...finishing fifth in the senior nationals in both 1987 and 1988, an Olympic year. For the first time in her career, there was some doubt as to whether she would ever fulfill her immense promise – Tonya Harding's Competitive Highlights: 1985 Olympic Festival – 5th; 1988 National Senior – 5th»
- ↑ Haight, Abby; Vader, J.E. (1994). Fire on Ice. էջ 99. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 12-ին. «'I just wish people would see that, you know, I'm out there trying just as much as everybody else is, and it's just really sad. It's sad that there's that kind of people out there.' And she once again expressed her fierce determination. 'No one controls my life but me,' Harding said.»
- ↑ Ann Schatz's 1994 interview with Tonya Harding at KOIN. KOIN 6. January 11, 1994 Excerpt of Tonya Harding claiming that she doesn't know how Nancy Kerrigan came to be attacked from 0:56
- ↑ Haight, Abby; Vader, J.E. (1994). Fire on Ice. էջ 100. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 13-ին. «On Thursday, January 13, Dennis Rawlinson, Harding's lawyer (and husband of Tonya's coach), said that she would have plenty to say. The next day, a statement was issued: "Tonya Harding and Jeff Gillooly are meeting today with their lawyers...[They] have cooperated with law enforcement»
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տոնյա Հարդինգ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||||||
