Տայգետոս
| Տայգետոս | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | լեռնաշղթա |
| Երկիր |  Հունաստան |
| Վարչատարածքային միավոր | Լակոնիա և Սպարտայի Մունիցիպալիտետ |
| Աշխարհագրական տեղադրություն | Պելոպոնես |
| Բարձրությունը ծովի մակարդակից | 2404 մետր |
| Երկարություն | մոտ 75 կմ |
| Լայնություն | 20 կմ |
Տայգետոս[1] (հուն․՝ Ταΰγετος, ՄՀԱ․ [taˈiʝetos]), լեռներ Հունաստանում, Պելոպոնես թերակղզում, մոտ 75 կմ երկարությամբ։ Ամենաբարձր կետը Պրոֆիտիս-Իլիաս լեռն է (Այոս-Իլիաս, Սուրբ Եղիա), ծովի մակարդակից 2407 մ բարձրության վրա։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գտնվում են Պելոպոնես թերակղզու հարավում ՝ Լակոնիա և Մեսինիա ծայրամասային միավորների սահմանին։ Կենտրոնական լեռնաշղթան պատնեշ և ջրբաժան է, որը լեռները բաժանում է երկու մասի ՝ արևելյան կողմը ՝ բազմաթիվ առվակներով, անտառներով և փոքր բերրի սարահարթերով, իսկ արևմտյան կողմը ՝ մերկ լանջերով և չոր ձորերով։ Հարավում ավարտվում է Սանգյաս լեռը (Σαγγιάς, 1214 մ), որն առանձնացված է Արեոպոլիսի լեռնանցքով և Տենարոն հրվանդանով։
Լեռան խոշոր գագաթները[2].
- Մարմարոկաստրո (Μαρμαρόκαστρο, 2228մ)
- Մավրովնա կամ Վասիլիկի (Μαυροβούνα ή Βασιλική, 1908մ)
- Ներայադովունա (Νεραϊδοβούνα, 2025մ)
- Խալասմենո-Վունո (Χαλασμένο Βουνό, 2204մ)
Էվրոտասը ՝ Արևելքում, հոսում է Սպարտայի (հին Սպարտա) կողքով և հոսում Լակոնիա ծոց, իսկ Նեդոնտասը ՝ արևմուտքում, հոսում է Մեսինիակոս ծոց։ Տայգետ լեռան վրա կան երկու գետեր. Տայգետում կան բազմաթիվ առուներ, որոնք իրենց կյանքի ընթացքում խոր ձորեր են փորել։ Լեռնաշղթայի կենտրոնական մասը սովորաբար կոչվում է «Մութ կողմ», քանի որ այնտեղ գտնվող գյուղերը չունեն բավարար քանակությամբ արևի լույս[3]։
Բաղկացած է հիմնականում բյուրեղային թերթաքարից և կրաքարից։ Ձմռանը ամենաբարձր գագաթները ծածկված են ձյունով։ Ատամնավոր գագաթներ, կտրուկ, հիմնականում թափված, լանջեր, կարստ։ Լանջերի ստորին մասերի երկայնքով ֆրիգանա, մակվիս, վերևում շագանակի, կաղնու, եղևնու անտառներ և հաստատված լեռնային մարգագետիններ։ 2005[4] և 2007 թվականների աղետալի հրդեհները կլանել են անտառների մեծ մասը լեռնաշղթայի Կենտրոնական և արևմտյան լանջերին։
Արևելյան լանջերին գտնվում է Սպարտա քաղաքը։ Սպարտայի վերևում գտնվում են Միստրայի ավերակները ՝ Բյուզանդական Մորեայի իշխանության մայրաքաղաքը[5][6]։
Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դասական դիցաբանության մեջ անունը կապված էր Տայգետե նիմփաների հետ։ Բյուզանդական ժամանակներում և մինչև 19-րդ դարը լեռը հայտնի էր նաև որպես Պենտադակտիլ (հուն․՝ Πενταδάκτυλος «հինգ մատով»[7])։ Թայգեթ լեռան ամենաբարձր գագաթը կրում է Եղիա մարգարեի անունը և այդպես է կոչվում հենց վերևում կառուցված փոքրիկ քարե եկեղեցու անունով։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տայգետի լանջերը բնակեցված են եղել առնվազն Միկենյան դարաշրջանից։ Տայգետը Սպարտայի պաշտպանության բնական բնական մեխանիզմն էր։ Լեռան գագաթներն ու կիրճերը ծառայում էին որպես ապաստան փախստականներին և հիմք ՝ Լակեդեմոնիայի և Մեսենիայի դորիացիների վրա հարձակվելու համար։ Հերոդոտոսի պատմությունն այն մասին, թե ինչպես են փախստական հնդկացիները ճամբարի խարույկներ վառում Տայգետի լանջերին, կարելի է համարել ժամանակի պարտիզանական պատերազմների Բնորոշ Նկարագրություն[8]։ Պատրիզանական արշավանքների դարաշրջանում Տայգետը ապաստան էր ծառայում բնիկ բնակչության համար։ Բարբարոսական արշավանքների դարաշրջանում Տայգետը ապաստան էր ծառայում բնիկ բնակչության համար[3]։
Տայգետի ժայռերից արդյունահանվել են մարմար, սրիչ քար, զմրուխտներ[9]։
Ենթադրվում է, որ Հին Սպարտայում սովորություն է եղել սպանել նորածին երեխաներին ՝ նրանց նետելով Ապոթեթների մեջ (հին հունարեն. Ἀποθέται «մերժման վայր» ՝ կիրճ Տայգետների լեռներում), եթե նրանք ունեցել են որևէ ֆիզիկական թերություն[8][10], սակայն, ըստ ժամանակակից հնագիտության տվյալների, դա չի համապատասխանում իրականությանը[11]։ Մարդաբանների ուսումնասիրությունների համաձայն ՝ մեծահասակ տղամարդիկ նետվել են Քեսադի ճեղքի մեջ[12]։
Մարդաբանների ուսումնասիրությունների համաձայն ՝ մեծահասակ տղամարդիկ նետվել են Քեսադի ճեղքի մեջ[13]։
Միջոցառումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամեն տարի հուլիսի 20-ին (Եղիա մարգարեի հիշատակի օրը) այս եկեղեցու շուրջ մեծ փառատոն է անցկացվում։ Եղիա մարգարեի պատվին զանգվածաբար վառվում են խարույկներ, որոնք խորհրդանշում են նրա երկինք բարձրանալը կրակե կառքի վրա։ Խարույկը կարելի է տեսնել լեռան ստորոտում գտնվող Կարդամիլի քաղաքից[3]։
Լեռը հայտնի է զբոսաշրջիկների շրջանում և եվրոպական E4 արշավային երթուղու մի մասն է[3]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անվանումների բառարան / խմբ․ Ա․ Մ․ Կոմիկով. — 3֊րդ հրատարակություն. — Մոսկվա: Նեդրա, 1986. — С. 355.
- ↑ «Тайгет». Греческая национальная туристическая организация. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 25-ին.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 «Тайгет». Гид по Греции. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 25-ին.
- ↑ «Крупнейшие лесные пожары в мире в 2003-2005 годах». Вести.ру. 2005 թ․ սեպտեմբերի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 25-ին.
- ↑ Гладкий, Виталий Дмитриевич Тайгет // Древний мир : Энциклопедический словарь : В 2 т. / В. Д. Гладкий. — М.: Центрполиграф, 1998. — Т. 2: П-Я. — 477 с. — ISBN 5-218-00725-0
- ↑ Կաղապար:Книга:Словарь античности
- ↑ Константин VII Багрянородный. Об управлении империей
- ↑ 8,0 8,1 Хаммонд, Николас История Древней Греции = A history of Greece / Николас Хаммонд ; [пер. с англ. Л. А. Игоревского]. — М.: Центрполиграф, 2008. — 524 с. — ISBN 978-5-9524-3490-5
- ↑ Обнорский Н. П. (1890–1907). «Тайгет». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Плутарх. Сравнительные жизнеописания. Ликург, 16
- ↑ «Археологи доказали: спартанцы не сбрасывали детей со скалы». NEWSru.com. 2007 թ․ դեկտեմբերի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 25-ին.
- ↑ «Антропологи опровергли легенду о спартанских детоубийствах». Lenta.ru. 2007 թ․ դեկտեմբերի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 25-ին.
- ↑ Васильев А. Славяне в Греции. — Византийский временник, №4. — СПб, 1898. — С. 437.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տայգետոս» հոդվածին։ |
| ||||||||||
