Տաճատ Սահակյան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Սահակյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Տաճատ Սահակյան
Դիմանկար
Ծնվել էհուլիսի 8, 1916(1916-07-08)
ԾննդավայրԲռնակոթ, Զանգեզուրի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էհունվարի 16, 1999(1999-01-16) (82 տարեկան)
Մահվան վայրԵրևան, Հայաստան
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն,  ԽՍՀՄ և  Հայաստան
ԿրթությունՀայկական պետական մանկավարժական համալսարան (1940)
Կոչումպրոֆեսոր
Մասնագիտությունպատմաբան, հայագետ և մանկավարժ
ԱշխատավայրՀայկական պետական մանկավարժական համալսարան
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
Պարգևներ և
մրցանակներ
«Հայրենական պատերազմի» I աստիճանի շքանշան և «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալ
Տաճատ Սահակյանի և նրա կնոջ՝ Քնարիկ Սահակյանի գերեզմանը, գ. Բռնակոթ

Տաճատ Մկրտչի Սահակյան (հուլիսի 8, 1916(1916-07-08), Բռնակոթ, Զանգեզուրի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն - հունվարի 16, 1999(1999-01-16), Երևան, Հայաստան), հայ պատմաբան, հայագետ, մանկավարժ։ Պրոֆեսոր, «Ժողովրդական կրթության գերազանցիկ»։ ԽՄԿԿ անդամ (1942): Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տաճատ Սահակյանը ծնվել է 1916 թվականին, Սիսիանի շրջանի Բռնակոթ գյուղում։ Անվանակոչվել է Նիկողայոս Ադոնցի կողմից՝ Ավարայրի ճակատամարտի նահատակ Տաճատ Գնթունու պատվին[1]։

Երկու տարեկանում զրկվել է հորից։ 1936 թվականին գերազանցությամբ ավարտել է Սիսիանի միջնակարգ դպրոցը, նույն թվականին ընդունվել է և 1940 թվականին գերազանցությամբ ավարտել է Երևանի Խ. Աբովյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտի պատմության ֆակուլտետը[1]։ Վերադարձել է գյուղ և աշխատել այնտեղի միջնակարգ դպրոցում[2][3]։

1940 թվականին զորակոչվել է կարմիր բանակ զինվորական ծառայության։ Կիևի զինվորական հատուկ օկրուգի 4-րդ հրետանային գունդը 1941 թվականի հունիսի 22-ին տեղակայվել էր Բրոդի քաղաքում, որը պատերազմի առաջին օրը ենթարկվել էր գերմանական զորքերի հարձակմանը։ Սահակյանը ծառայել է գնդում որպես քաղղեկի տեղակալ։ 1941 թվականի օգոստոսին գրոհներից մեկում վիրավորվել է։ Ապաքինվելուց հետո կրկին ծառայության է անցել Անդրկովկասյան զինվորական օկրուգում՝ սկզբում Թբիլիսիում, այնուհետև, 1942 թվականի փետրվարից՝ հայկական դիվիզիայի հրաձգային գնդում։ 1942 թվականին Սահակյանը ընդունվել է կոմունիստական կուսակցության շարքերը։ 1942 թվականի սեպտեմբերին 408-րդ հայկական դիվիզիայում մասնակցել է Տուապսեի շրջանում մղվող մարտերին։ Տուապսե-Գոյթղ ուղղությունում և Օստրովսկու կիրճում կատաղի կռիվներից մեկում վիրավորվել է և բուժվելուց հետո զորացրվել։ Ցուցաբերած խիզախության համար պարգևատրվել է «Արիության համար», «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալներով, «Ժողովրդական կրթության գերազանցիկ» կրծքանշանով և Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահության պատվոգրով[2]։

1943-1944 ուսումնական տարում Տաճատ Սահակյանը մանկավարժական աշխատանքի է անցել հայրենի Բռնակոթ գյուղի միջնակարգ դպրոցում որպես ուսմասվար և պատմության ու գերմաներենի ուսուցիչ։ 1944 թվականի սեպտեմբերին ընդունվել է Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտի ասպիրանտուրան և աշխատել նույն ինստիտուտի հայ ժողովրդի պատմության ամբիոնում[2]։ 1949 թվականին նա պաշտպանել է «Սյունյաց թագավորությունը» թեմայով թեկնածուական թեզը և ստացել պատմական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան, իսկ 1956 թվականին արժանացել է դոցենտի կոչման[3]։ Նա 50 տարի շարունակ հայ ժողովրդի պատմության հատուկ դասընթաց է կարդացել Խ. Աբովյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտի պատմության և բանասիրական ֆակուլտետներում[4]։

1991 թվականի նոյեմբերի 29-ին Խ. Աբովյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտի հայ ժողովրդի պատմության ամբիոնը, նկատի ունենալով Տաճատ Սահակյանի գիտամանկավարժական բազմամյա արգասավոր գործունեությունը, նրան ներկայացրել է պրոֆեսորի կոչման[5]։

Տաճատ Սահակյանը զբաղվել է հասարակական ակտիվ գործունեությամբ[2]։ Նա հանրապետության տարբեր հիմնարկ-ձեռնարկություններում կարդացել է գիտական զեկուցումներ, անցկացրել դասախոսություններ, պատմել հայագիտության նորագույն նվաճումների մասին[6]։

Տաճատ Սահակյանը վախճանվել է 1999 թվականի հունվարի 16-ին, Երևանում[4]։ Թաղված է հայրենի Բռնակոթ գյուղում։ Իր խնդրանքի համաձայն՝ շիրմաքարին փորագրված է Րաֆֆու հետևյալ բանաստեղծական տողը. «Արդյո՞ք գալու է մի օր ժամանակ…»[1]։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տաճատ Սահակյանն ամուսնացած է եղել քիմիկոս, մանկավարժ Քնարիկ Սահակյանի (1922-2020) հետ։

Զավակներ.

  • Աշոտ Սահակյան (1947), ճարտարապետ
  • Վահան Սահակյան (1949), կիբեռնետիկ-ճարտարագետ
  • Հասմիկ Սահակյան (1953), բանասեր
  • Սահականուշ Սահակյան (1960), բանասեր, թարգմանիչ, կինոպրոդյուսեր, ժուռնալիստ

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմաբան Տաճատ Սահակյանը մի շարք գիտական հոդվածների և աշխատությունների հեղինակ է.

  • «Սյունիքը 13-15-րդ դարերում»
  • «Սյունյաց նախարարության դերը Արշակունիների թագավորության ժամանակաշրջանում»
  • «Սյունիքը մարզպանական շրջանում»
  • «Արշակունյաց թագավորության անկումը»
  • «Րաֆֆու հայ ազգային-ազատագրական շարժման գաղափարախոսությունը»[1]
  • «481-484 թվականների հայ ազատագրական պատերազմը»
  • «Հայաստանի պետական անկախության վերականգնումը 9-րդ դարի վերջին քառորդում»
  • «Սյունյաց թագավորության հիմնումը և նրա քաղաքական դերը 11-րդ դարում»
  • «Հայաստանը և հայ մշակույթը աշխարհի անվանի մարդկանց գնահատմամբ»
  • «Ռուսաստանի հետ Արևելյան Հայաստանի միավորման առաջադիմական նշանակությունը»[7]

Տաճատ Սահակյանի «Գյուղացիական ապստամբությունը Սյունիքում 10-րդ դարում» գիտական աշխատությունը 1964 թվականին ֆրանսերենով հրատարակվել է Փարիզում[7]։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տաճատ Սահակյանի հիշատակը հավերժացնող հուշաքարը Երևանի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի փողոցի 17-րդ շենքի պատին

2023 թվականի սեպտեմբերի 30-ին Երևան քաղաքի ավագանու 2022 թվականի մայիսի 24-ի «Հուշատախտակների տեղադրման մասին» հ.587-Ա որոշման հիման վրա Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի փողոց, 17 հասցեի շենքի պատին փակցվել է Տաճատ Սահակյանի հիշատակը հավերժացնող հուշաքար[9]։

Հուշաքարի հեղինակն է ճարտարապետ, ԽՍՀՄ ճարտարապետների միության անդամ Աշոտ Սահակյանը («Հայհեղինակ» ՀԿ, թիվ 08/5830, 03․02․2022), քանդակագործը՝ Կամսար Վարդանյանը, քարագործ վարպետները՝ Նարեկ Վարդանյանը և Արթուր Վարդանյանը[10]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Արդյո՞ք գալու է մի օր ժամանակ…».
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Հայաստանի ուսուցիչները մեծ հայրենականում (Ա. Հ. Հարությունյան, Լ. Ս. Մելքումյան, Ա. Ղ. Սուքիասայան), «Լույս» հրատարակչություն, Երևան, 1982:
  3. ↑ 3,0 3,1 Բենիկ Սիսյան. «Սիրով և նվիրումով»։ «Սովետական դպրոց», դեկտեմբերի 22, 1977 թ., թիվ 51 (2469)։
  4. ↑ 4,0 4,1 Արմեն Կարապետյան. «Գիտնականը Բռնակոթ գյուղից»։ «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթ, հուլիսի 19, 2001 թ., թիվ 70 (2786)։
  5. ↑ Սահականուշ Սահակյան. «Լիարժեք ապրած տարիներ»։ «Ազգ» օրաթերթ, հունվարի 17, 2009 թ., թիվ 5 (4141)։
  6. ↑ Լ. Շահինյան. «Անսպառ եռանդ»։ «Երեկոյան Երևան» օրաթերթ, հունվարի 17, 1977 թ.։
  7. ↑ 7,0 7,1 Ամալյա Նահապետյան. «60 լիարժեք տարիներ»։ «Մանկավարժ» թերթ, փետրվարի 14, 1977 թ., թիվ 4 (368)։
  8. ↑ 8,0 8,1 «Память народа». m.pamyat-naroda.ru. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  9. ↑ «Երևան քաղաքի ավագանու 2022 թվականի մայիսի 24-ի «Հուշատախտակների տեղադրման մասին» հ.587-Ա որոշում».
  10. ↑ «Տաճատ Սահակյան. անվանի գիտնականն ու մանկավարժը»։ «Եթեր» շաբաթաթերթ, թիվ 49 (1534), նոյեմբերի 30, 2023 թ., էջ 6։

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Սահականուշ Սահակյան. «Մեր քարը ծանր է»։ «Առավոտ» օրաթերթ, N 213 (6985), 1 դեկտեմբեր 2023 թ., ուրբաթ, էջ 7
ՀԳՀԳ: 25161
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տաճատ_Սահակյան&oldid=9766890» էջից