«Մադրասի հայկական տպագրություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ստեղծել հղումը
Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 12. Տող 12.
* Շահամիր Շահամիրյանի «Գիրք անուանեալ Որոգայթ փառաց» ([[1773]], կարծիքներ կան, որ այդ գիրքը տպագրվել է [[1787]]-[[1989]] թվականներին)
* Շահամիր Շահամիրյանի «Գիրք անուանեալ Որոգայթ փառաց» ([[1773]], կարծիքներ կան, որ այդ գիրքը տպագրվել է [[1787]]-[[1989]] թվականներին)
* [[Մեսրոպ Երեց|Մեսրոպ Երեցի]] «Պատմութիւն Մնացորդաց Հայոց և Վրաց» ([[1775]])
* [[Մեսրոպ Երեց|Մեսրոպ Երեցի]] «Պատմութիւն Մնացորդաց Հայոց և Վրաց» ([[1775]])
* «Թարգմանութիւն նամակի շնորհաց և պահպանութեան ի տեառնէ Եկատերինա Դշխոյն Ռուսացառ ի Հայոցս» ([[1781]])
* «Թարգմանութիւն նամակի շնորհաց և պահպանութեան ի տեառնէ Եկատերինա Դշխոյն Ռուսաց առ ի Հայոցս» ([[1781]])
* [[Հանուե]]ի «Պատմագրութիւն վարոլցն և գործոց Նադըր Շահ թագաւորին Պարսից» ([[1780]], ըստ աղբյուրների՝ [[1783]])
* [[Հանուե]]ի «Պատմագրութիւն վարուցն և գործոց Նադըր Շահ թագաւորին Պարսից» ([[1780]], ըստ աղբյուրների՝ [[1783]])
* «Տետրակ, որ կոչի նշաւակ» ([[1783]])։
* «Տետրակ, որ կոչի նշաւակ» ([[1783]])։


Տող 19. Տող 19.
Մադրասի երկրորդ հայկական տպարանը հիմնադրել է շիրազեցի [[Հարություն քահանա Շմավոնյան]]ը, որը [[1789]]-[[1790]] թվականներին երկու աննշան գրքույկ հրատարակելուց հետո տպագրել է հետևյալ գրքերը՝
Մադրասի երկրորդ հայկական տպարանը հիմնադրել է շիրազեցի [[Հարություն քահանա Շմավոնյան]]ը, որը [[1789]]-[[1790]] թվականներին երկու աննշան գրքույկ հրատարակելուց հետո տպագրել է հետևյալ գրքերը՝
* [[Թադեոս Սոգինյան|Թադեոս Սոգինյանցի]] «Տետրակ որ կոչի Ողբ Հայաստանեայց» ([[1791]])
* [[Թադեոս Սոգինյան|Թադեոս Սոգինյանցի]] «Տետրակ որ կոչի Ողբ Հայաստանեայց» ([[1791]])
* [[Հովսեփ Արղության]]ի «Օրինակ հանդիսաւոր ծանուցման և ողբոց» ([[1792]])
* [[Հովսեփ Արղության (Իշխան)|Հովսեփ Արղությանի]] «Օրինակ հանդիսաւոր ծանուցման և ողբոց» ([[1792]])
* [[Պաղտասար Դպիր|Բաղդասար Դպիրի]] «Երկհատոր քերականություն» ([[1791]])
* [[Պաղտասար Դպիր|Բաղդասար Դպիրի]] «Երկհատոր քերականություն» ([[1791]])
* [[Հակոբ Ջուղայեցի|Հակոբ Ջուղայեց]]ու «Գրքոյկ երկրաչափական» ([[1792]])
* [[Հակոբ Ջուղայեցի (այլ կիրառումներ)|Հակոբ Ջուղայեցու]] «Գրքույկ երկրաչափական» ([[1792]])
* [[Ներսես Շնորհալի|Ներսես Շնորհալ]]ու «Դիրք որ կոչի Ցիսուս Որդի», «Դիրք Պորփիւրի որ կոչի Ներածութիւն» (1793)
* [[Ներսես Շնորհալի|Ներսես Շնորհալ]]ու «Գիրք որ կոչի Յիսուս Որդի», «Գիրք Պորփիւրի որ կոչի Ներածութիւն» (1793)
* ֆրանսիացի բնագետներ Բյուֆոնի և Բոմարի «Համառօտ պատմութիւն մեղուաց» ([[1796]]), «Դիրք անուանեալ Ղեկաւար մանկանց» ([[1797]])
* ֆրանսիացի բնագետներ Բյուֆոնի և Բոմարի «Համառօտ պատմութիւն մեղուաց» ([[1796]]), «Գիրք անուանեալ Ղեկաւար մանկանց» ([[1797]])
* [[Դավիթ Անհաղթ]]ի «Դիրք Սահմանաց» ([[1797]])։
* [[Դավիթ Անհաղթ]]ի «Գիրք Սահմանաց» ([[1797]])։


Հաջորդ դարի սկզբներին տպագրված աշխատություններն են․
Հաջորդ դարի սկզբներին տպագրված աշխատություններն են․
Տող 31. Տող 31.
* [[ֆրանսիացի]] գրող [[Մարմոնթել]]ի «Բելիսարիոս» ([[1809]])։
* [[ֆրանսիացի]] գրող [[Մարմոնթել]]ի «Բելիսարիոս» ([[1809]])։


Հարություն քահանա Շմավոնյանի ամենամեծ երախտիքը և նրա տպարանի դարակազմիկ հրատարակությունը եղել է '''հայոց առաջին պարբերականը'''՝ «[[Ազդարար (երկշաբաթաթերթ)|Ազդարարը]]»([[1794]]-[[1796]])։
Հարություն քահանա Շմավոնյանի ամենամեծ երախտիքը և նրա տպարանի դարակազմիկ հրատարակությունը եղել է հայոց առաջին պարբերականը՝ «[[Ազդարար (երկշաբաթաթերթ)|Ազդարարը]]»([[1794]]-[[1796]])։


[[19-րդ դար]]ի սկզբներին Մադրասում գործել են ևս երկու հայկական տպարան, որոնցից մեկը (գոյատևել է երեք-չորս տարի) պատկանել է Սարգիս Սատուր Աղավելյանին։ Այստեղ տպագրվել են հետևյալ գրքերը․
[[19-րդ դար]]ի սկզբներին Մադրասում գործել են ևս երկու հայկական տպարան, որոնցից մեկը (գոյատևել է երեք-չորս տարի) պատկանել է Սարգիս Ծատուր Աղավելյանին։ Այստեղ տպագրվել են հետևյալ գրքերը․
* «Նոր տետրակ այբուբենական» (1809)
* «Նոր տետրակ այբուբենական» (1809)
* «Թանգարան բարեզարդ կամ Հաւաքումն զուարճալի և քաղցրալուր բարոյական պատմութեանց» ([[1809]])
* «Թանգարան բարեզարդ կամ Հաւաքումն զուարճալի և քաղցրալուր բարոյական պատմութեանց» ([[1809]])
* Ներսես Շնորհալու «Ողբ Եդեսեայ քաղաքի» ([[1810]])
* Ներսես Շնորհալու «Ողբ Եդեսեայ քաղաքի» ([[1810]])
* [[Հովհաննես Ջուղայեցի|Հովհաննես Ջուղայեցու]] «Դիրք որ կոչի Սրբազնագործութիւն» ([[1812]])։
* [[Հովհաննես Ջուղայեցի|Հովհաննես Ջուղայեցու]] «Գիրք որ կոչի Սրբազնագործութիւն» ([[1812]])։


Մադրասահայ գաղութի '''վերջին տպարանը''' [[Հակոբ Շամրյան|Հակոբ]] և [[Հովսեփ Շամրյան]] եղբայրներինն է։ Առայժմ հայտնի են այս տպարանի երկու կարևոր հրատարակությունները՝
Մադրասահայ գաղութի '''վերջին տպարանը''' [[Հակոբ Շամրյան|Հակոբ]] և [[Հովսեփ Շամրյան]] եղբայրներինն է։ Առայժմ հայտնի են այս տպարանի երկու կարևոր հրատարակությունները՝

20:49, 13 Հուլիսի 2021-ի տարբերակ

Մադրասի հայկական տպագրություն
Որոգայթ փառաց, Մադրաս, 1773

Մադրասի հայկական տպագրություն, հիմնվել է Հնդկաստանում՝ 18-րդ դարի կեսերին՝ մեծ ներդրում ունենալով հայատառ տպագրության ծաղկման և տարածման գործում։

18-րդ դարի 2-րդ կեսին հայկական տպագրությունը մուտք է գործել Հայաստան, Հնդկաստան ու Ռուսաստան։ 1771 թվականին Սիմեոն Երևանցի կաթողիկոսը Էջմիածնում հիմնել է տպարան, որտեղ 1772 թվականին լույս է տեսել նրա «Զբօսարան հոգեւոր» գրքույկը, որ Հայաստանի հողում կատարված անդրանիկ հրատարակությունն է։ Նույն ժամանակահատվածում հայկական տպագրությունը սկիզբ է առել նաև Հնդկաստանի Մադրաս քաղաքում։ Այստեղ հիմնադրվել են մի շարք հայկական տպարաններ[1][2]։

Առաջին տպարանը

Մադրասի առաջին հայկական տպարանը հիմնադրել է Շահամիր Շահամիրյանը՝ 1772 թվականին։ Տպարանի հիմնադրումը կապված է 18-րդ դարի 2-րդ կեսին հնդկահայ գաղութում ծնունդ առած հայ ազատագրական գաղափարախոսության հետ[3], որը տարածում էր Մադրասի խմբակը[4][5]։ Տպագրվել են հետևյալ գրքերը․

  • «Այբբենարան» (1772)
  • Մովսես Բաղրամյանի «Նոր տետրակ, որ կոչի յորդորակ» (1772)
  • Շահամիր Շահամիրյանի «Գիրք անուանեալ Որոգայթ փառաց» (1773, կարծիքներ կան, որ այդ գիրքը տպագրվել է 1787-1989 թվականներին)
  • Մեսրոպ Երեցի «Պատմութիւն Մնացորդաց Հայոց և Վրաց» (1775)
  • «Թարգմանութիւն նամակի շնորհաց և պահպանութեան ի տեառնէ Եկատերինա Դշխոյն Ռուսաց առ ի Հայոցս» (1781)
  • Հանուեի «Պատմագրութիւն վարուցն և գործոց Նադըր Շահ թագաւորին Պարսից» (1780, ըստ աղբյուրների՝ 1783)
  • «Տետրակ, որ կոչի նշաւակ» (1783)։

Երկրորդ տպարանը

Մադրասի երկրորդ հայկական տպարանը հիմնադրել է շիրազեցի Հարություն քահանա Շմավոնյանը, որը 1789-1790 թվականներին երկու աննշան գրքույկ հրատարակելուց հետո տպագրել է հետևյալ գրքերը՝

Հաջորդ դարի սկզբներին տպագրված աշխատություններն են․

  • «Փոքրիկ բառագիր» (1803)
  • «Անցք կամ գործք քառասուներեք, և քառասուն և չորս երրորդ ժողովոց Մադրասիս Հայոց» (1806)
  • ֆրանսիացի գրող Մարմոնթելի «Բելիսարիոս» (1809)։

Հարություն քահանա Շմավոնյանի ամենամեծ երախտիքը և նրա տպարանի դարակազմիկ հրատարակությունը եղել է հայոց առաջին պարբերականը՝ «Ազդարարը»(1794-1796)։

19-րդ դարի սկզբներին Մադրասում գործել են ևս երկու հայկական տպարան, որոնցից մեկը (գոյատևել է երեք-չորս տարի) պատկանել է Սարգիս Ծատուր Աղավելյանին։ Այստեղ տպագրվել են հետևյալ գրքերը․

  • «Նոր տետրակ այբուբենական» (1809)
  • «Թանգարան բարեզարդ կամ Հաւաքումն զուարճալի և քաղցրալուր բարոյական պատմութեանց» (1809)
  • Ներսես Շնորհալու «Ողբ Եդեսեայ քաղաքի» (1810)
  • Հովհաննես Ջուղայեցու «Գիրք որ կոչի Սրբազնագործութիւն» (1812)։

Մադրասահայ գաղութի վերջին տպարանը Հակոբ և Հովսեփ Շամրյան եղբայրներինն է։ Առայժմ հայտնի են այս տպարանի երկու կարևոր հրատարակությունները՝

  • ֆրանսիացի հեղինակ Ֆլորիանի «Նումայ Պոմպիլիոս» (1812) վեպը
  • Վոլտերի «Ողբերգութիւն ի վերայ մահուան Յուլիոս Կեսարու» (1818) երկը։

Այնուհետև Մադրասը դադարում է հայ տպագրության և մշակույթի կենտրոն լինելուց՝ իր տեղը զիջելով Կալկաթային։

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ Զարբհանալյան Գ., «Պատմություն հայկական տպագրության», Վենետիկ., 1895:
  2. ↑ Լևոնյան Գ. «Հայ գիրքը և տպագրության արվեստը», Երևան, 1958, էջ 156-159, 232:
  3. ↑ История армянского народа. — 1972. — Т. IV. — С. 621.
  4. ↑ Զարբհանալյան Գ., «Պատմություն հայկական տպագրության», Վենետիկ., 1895:
  5. ↑ Լևոնյան Գ. «Հայ գիրքը և տպագրության արվեստը», Երևան, 1958, էջ 156-159, 232:
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 128)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մադրասի_հայկական_տպագրություն&oldid=8008894» էջից