«Երկրակեղև»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

10:57, 22 Մայիսի 2014-ի տարբերակ

Երկրակեղև,Երկրագնդի արտաքին կարծր քարե թաղանթն է։

Հաստությունը ցամաքատիպ պլատֆորմների սահմաններում 35-45 կմ է, օվկիանոսային պլատֆորմների սահմաններում 5-6 կմ։ Երկրակեղևը ունի եռաշերտ կառուցվածք։ Ստորին շերտը՝ բազալտային շերտն է, ունի բազալտներին համապատասխանող ֆիզիկական հատկություններ, միջին հաստությունը մայրցամաքային մասում 16-18 կմ է, օվկիանոսայինում՝ 4-5 կմ է։ Բազալտային շերտը և նրա տակ գտնվող երկրի մանթիան սահմանաբաժանվում են Մոխորովիչիչի մակերևույթով։ Այդ շերտերի վրա մայրցամաքային պլատֆորմների սահմաններում տեղադրված է գրանիտային շերտը՝ 15-35 կմ հաստությամբ։ Դրանց սահմանաբաժանը կոչվում է Կոնրադի մակերևույթ։ Այն որոշ տեղերում բացակայում է, իսկ առանձին դեպքերում ունի 10-15 կմ հաստություն։ Պինդ վիճակում է գտնվում նաև Երկրի մանթայի վերին հորիզոնը, որը Երկրակեղևի հետ միասին առաջացնում է քարոլորտը՝ Երկրի մոտ 70-80 կմ հաստությամբ քարային պատյանը։

Երկրակեղևի առաջացումը և զարգացումը

Երկրակեղևն անցել է առաջացման ռւ զարգացման երկարատև ժամանակաշրջան և կրել մեծ փոփոխություններ: Քարոլորտում ամենահին ապարների բացարձակ հասակը մոտ 3,5 մլրդ տարի է: Դրանից առաջ՝ մոտ 1—1,5 մլրդ տարիների ընթացքում, առաջացել է երկրակեղևը: Այդ ընթացքում առաջացած բյուրեղային կարծր, փոխակերպված ապարներն այժմ մերկանում են հնագույն պլատֆորմների տարբեր մասերում: Արխհյան և պրոտերոզոյան դարաշրջաններում վերջնականապես ձևավորվում են Երկրի հնագույն պլատֆորմները, որոնցից են Արևելաեվրոպականը (Ռուսական), Սիբիրականը, Չինականը, Հնդկականը, Արաբականը, Հյուսիսամերիկյանը, Հարավամերիկյանը, Աֆրիկականը, Ավստրալականը և Անտարկտիկականը: Սրանց հիմքում տարածվում են բյուրեղային կարծր ապարները, որոնց վրա նստած են հորիզոնական տեղադրված նստվածքային հզոր շերտախմբերը: Պաշհոզոյան դարաշրջանից սկսած երկրակեղևում տեղի են ունենում մեծ փոփոխություններ: Բայկալյան, կալեդոնյան և հերցինյան ծալքավորությունների հետևանքով հին պլատֆորմների շուրջը գտնվող գեոսինկլինալային ավազաններում ընթանում են ուժեղ ծալքագոյացումներ, հրաբխային երևույթներ՝ առաջացնելով լեռնային համակարգեր, լեռնաշղթաներ: Հետագայում դրանք հողմնահարվում են, քայքայվում, համահարթեցվում: Պալեոզոյի վերջում Երկրի վրա ձևավորվում է երկու խոշոր մայրցամաք.

Լավրասիան՝ հյուսիսային կիսագնդում,

Գոնդվանան՝ հարավային կիսագնդում:

Դրանց միջև տարածվում էր ընդարձակ Թհտիս օվկիանոսը: Մեզոզոյան դարաշրջանում շարունակվում է երկրակեղևի առաջացման և զարգացման գործընթացը, լեռնակազմությունը: Սկսվում է Լավրասիա և Գոնդվանա մայրցամաքների իջեցման և տրոհման գործընթացը: Առաջանում են Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսների գոգավորությունները, նախքան այդ առաջացել էր Խաղաղ օվկիանոսի գոգավորությունը: Տրիասում մի քանի պլատֆորմների տարրեր տեղամասեր պատռվում են, որոնցից դուրս եկած լավաները ծածկում են հնագույն մակերևույթները և առաջացնում 1000-2000 հզորությամր տրապային ծածկույթներ: Հայտնի են սիրիրական, հնդկական և րրազիլական տրապները: Միայն սիրիրական տրապների զրաղեցրած մակերեսն անցնում է 1 մլն քառ. կմ-ը: Միջին մեզոզոյում տեկտոնական շարժումներն ակտիվանում են, տեղի են ունենում հին և նոր կիմերեյան ծալքավորությունները: Մեզոզոյի վերջում ընթանում է լարամյան ծալքավորությունը: Մեզոզոյան ծալքավորությունների ընթացքում ձևավորվում են Կորդի լեռները և Հեռավոր Արևելքի մի շարք լեռնաշղթաներ:

Կայնոզոյան դարաշրջան

Կայնոզոյան դարաշրջանում երկրակեղևը կրում է ալպյան հզոր ծալքավորության տարրեր փուլերի ազդեցությունը: Եալքավորություններն ուղեկցվում են ուժեղ հրարխականությամր, առաջանում են Ալպ-Հիմալայան ծալքավոր գոտին և Խաղաղօվկիանոսյան Հրե օղակի մերձծովային լեռնաշղթաները: Հին հասակի շատ լեռներ ենթարկվել են «կեղծ երիտասարդացման»: Օրինակ՝ Տյան Շանի լեռները, որոնք ձևավորվել էին պալեոզոյի վերջում և քայքայվել էին, ալպյան ծալքավորության ընթացքում րարձրացել են մոտ 3000 մ-ով և այժմ թողնում են բարձր լեռների տպավորություն: Կայնոզոյում մայրցամաքներն ու օվկիանոսներն ստանում են արդի տեսքը: Երկրակեղևն անհամասեռ է, բաղկացած ամուր սալերից ու ավելի շարժուն ու ճկուն հատվածներից: Առանձնացվում են րազմաթիվ սալեր՝ եվրասիական, ամերիկյան, աֆրիկյան, անտարկտիկական, հնդկաավստրալական, խաղաղօվկիանոսյան, ատլանտյան: Սրանցից յուրաքանչյուրն ունի տարածության մեջ շարժման իր ուղղությունը: Երր սալերն իրարից հեռանում են, առաջանում են ռիֆտային ճեղքեր կամ հովիտներ, և քարոլորտը ճեղքվում է իր ամրողջ երկարությամր: Սալերի՝ միմյանցից հեռանալու երևույթի առաջին րացատրությունը տվել է գերմանացի երկրաֆիզիկոս Ա. Վեգեները 1912 թ.: Սկզրում նրա վարկածին (Մորիլիզմի տեսություն) հետևորդներ կային, հետո այն ժխտվեց: Վերջին տարիներին անժխտելի փաստերը ապացուցեցին տեսության ճշտությունը, և այն ստացավ մեծ տարածում: Վերջերս պարզվել է, որ սալերը ոչ միայն տեղաշարժվում են, այլ կարող են րարձրանալ իրար վրա: Անժխտելի է, որ խաղաղօվկիանոսյան սալը մտնում է եվրասիական սալի տակ, և այդ զոնայում առաջացել է խաղաղօվկիանոսյան Հրե օղակի արևմտյան թևը: Ամերիկյան սալը րարձրանում է խաղաղօվկիանոսյանի վրա, և առաջացել է Ատակամայի գեոսինկլինալը: Իր հերթին՝ ամերիկյան սալը հեռանում է Աֆրիկայից և Եվրոպայից: Պարզվում է, որ Հարավային Ամերիկան Աֆրիկայից հեռանում է տարեկան 4 սմ-ով, իսկ Հյուսիսային Ամերիկան Եվրոպայից՝ 6 սմ-ով: Երկրակեղևի սալերի տեղաշարժն սկսվել է մոտ 200 մլն տարի առաջ: Ուսումնասիրությունները պարզել են, որ եվրասիական սալը տեղաշարժվում է արևելք, Ավստրալիան՝ հյուսիս-արևելք, Անտարկտիդան՝ հարավ, Ամերիկան՝ արևմուտք: Միայն Աֆրիկան է հարաբերական անշարժ: Երկրակեղևի սալերը բաղկացած են պլատֆորմներից և գեոսինկլինալներից:

Գեոսինկլինալներ

Գեոսինկլինալները երկրակեղևի շարժուն տեղամասերն են, որոնց տեղում առաջանում են լեռնաշղթաները: Գեոսինկլինալային մարզերի զարգացման ընթացքում տարբերում են երեք փուլ: Առաջին փուլում տեղի է ունենում երկրակեղևի երկարավուն ու լայն գոտու իջեցում, որը հանգեցնում է ծովային ավազանի առաջացման: Շարունակվող իջեցման հետ նրա մեջ կուտակվում են նստվածքային ապարների հզոր շերտեր: Այդ ընթացքում տեղի է ունենում նաև ապարների մասնակի փոխարկում (մետամորֆացում): Երկրորդ փուլում երկրակեղևը շարունակվում է ճկվելիջնել, բայց առանձին մասերում տեղի է ունենում բարձրացում: Նստվածքային կուտակման շարունակվող պայմաններում սկսվում է հրաբխային գործունեություն: Այս փուլի ավարտին նստվածքակուտակման զոնան մասնատվում է՝ բաժանվելով բազմաթիվ ճկվածքների և բարձրությունների: Երրորդ փուլում գեոսինկլինալում երկրակեղևի ընկղմումը փոխարինվում է լեռնակազմությամբ. ապարաշերտերը սեղմվում, առաջանում են ծալքեր, ձևավորվում են լեռնաշղթաներ և լեռնային ամբողջ համակարգեր: Գեոսինկլինալային մարզի ընդհանուր բարձրացումն ավարտվում է լեռների և միջլեռնային իջվածքների առաջացմամբ: Սակայն դրանից անմիջապես հետո բնության արտաքին պրոցեսները սկսում են իրենց քայքայիչ գործունեությունը, և լեռներն աստիճանաբար միլիոնավոր տարիների ընթացքում քայքայվում են: Սկսվում է երկրակեղևի զարգացման չորրորդ` պլատֆորմային փուլը:

Պշատֆորմ

Պշատֆորմը երկրակեղևի հաստատուն, սակավաշարժունակ տեղամասն է, կազմված գլխավորապես մագմատիկ և փոխակերպային ապարներից: Պլատֆորմին բնորոշ է «երկհարկանի» կառուցվածքը: Առաջին հարկը նրա կարծր հիմքն է, իակ երկրորդը՝ նրա վրա հորիզոնական շերտերով դարսված նստվածքային ապարաշերտերը: Երկրակեղևը կազմված է տարբեր հասակի պլատֆորմներից: Հին են համարվում այն պլատֆորմները, որոնց հիմքազանգվածը գոյացել է պրոտերոզոյան դարագլխի սկզբին, մինչքեմբրում: Երկրակեղևի կառուցվածքով՝ գեոսինկլինալներով և պլատֆորմներով են պայմանավորված Երկրի մակերևույթի բնույթը (ռելիեֆը) և օգտակար հանածոների տեսակները: Երկրակեղևի ձևավորման հետ մեկտեղ ձևավորվում են նաև ջրոլորտը, մթնոլորտը և կենսոլորտը: Երկրի մակերևույթի վրա օդի, ջրի, կենդանի օրգանիզմների առաջացումը նպաստում է արտածին ուժերի՝ հողմնահարության, էրոզիայի ակտիվացմանը: Դրանց ազդեցությամբ անընդհատ փոփոխվում է երկրակեղևի արտաքին մակերևույթը: Նստվածքային հզոր շերտախմբեր են առաջանում ցամաքի գոգավորություններում և օվկիանոսի հատակում: Այսպիսով՝ երկրակեղևի առաջացումը և զարգացումը պայմանավորված է ոչ միայն ներծին, այլ նաև արտածին ուժերով: Լեռնագոյացումը և երկրակեղևի արտաքին տեսքը ներծին և արտածին ուժերի փոխազդեցության արդյունք է: Երկրակեղևի զարգացումը կատարվում է նաև մեր օրերում՝ մեր աչքի առաջ: Դրա վկայությունն են անընդհատ տեղի ունեցող աղետալի երկրաշարժերը և հրաբխային երևույթները: Երկրի պլատֆորմային շրջաններում տեղի են ունենում դարավոր դանդաղ շարժումներ՝ իջեցումներ և բարձրացումներ: Տեկտոնական շարժումներն այսօր շատ ակտիվ են Խաղաղօվկիանոսային Հրե օղակում, Արևելաաֆրիկական գրաբենային և Ալպ-Հիմալայան ծալքավոր գոտիներում:

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 '''Երկրակեղև''',[[Երկիր|Երկրագնդի]] արտաքին կարծր քարե թաղանթն է։
-Հաստությունը ցամաքատիպ պլատֆորմների սահմաններում 35-45 կմ է, [[օվկիանոս]]ային պլատֆորմների սահմաններում 5-6 կմ։ Երկրակեղևը ունի եռաշերտ կառուցվածք։ Ստորին շերտը՝ բազալտային շերտն է, ունի բազալտներին համապատասխանող ֆիզիկական հատկություններ, միջին հաստությունը մայրցամաքային մասում 16-18 կմ է, օվկիանոսայինում՝ 4-5 կմ է։ Բազալտային շերտը և նրա տակ գտնվող երկրի մանթիան սահմանաբաժանվում են Մոխորովիչիչի մակերևույթով։ Այդ շերտերի վրա մայրցամաքային պլատֆորմների սահմաններում տեղադրված է [[գրանիտ]]ային շերտը՝ 15-35 կմ հաստությամբ։ Դրանց սահմանաբաժանը կոչվում է Կոնրադի մակերևույթ։ Այն որոշ տեղերում բացակայում է, իսկ առանձին դեպքերում ունի 10-15 կմ հաստություն։
+Հաստությունը ցամաքատիպ պլատֆորմների սահմաններում 35-45 կմ է, [[օվկիանոս]]ային պլատֆորմների սահմաններում 5-6 կմ։ Երկրակեղևը ունի եռաշերտ կառուցվածք։ Ստորին շերտը՝ բազալտային շերտն է, ունի բազալտներին համապատասխանող ֆիզիկական հատկություններ, միջին հաստությունը մայրցամաքային մասում 16-18 կմ է, օվկիանոսայինում՝ 4-5 կմ է։ Բազալտային շերտը և նրա տակ գտնվող երկրի մանթիան սահմանաբաժանվում են Մոխորովիչիչի մակերևույթով։ Այդ շերտերի վրա մայրցամաքային պլատֆորմների սահմաններում տեղադրված է [[գրանիտ]]ային շերտը՝ 15-35 կմ հաստությամբ։ Դրանց սահմանաբաժանը կոչվում է Կոնրադի մակերևույթ։ Այն որոշ տեղերում բացակայում է, իսկ առանձին դեպքերում ունի 10-15 կմ հաստություն։ Պինդ վիճակում է գտնվում նաև [[երկիր|Երկրի]] մանթայի վերին հորիզոնը, որը Երկրակեղևի հետ միասին առաջացնում է [[քարոլորտ]]ը՝ Երկրի մոտ 70-80 կմ հաստությամբ քարային պատյանը։
+== Երկրակեղևի առաջացումը և զարգացումը  ==
+Երկրակեղևն անցել է առաջացման ռւ զարգացման երկարատև ժամանակաշրջան և կրել մեծ փոփոխություններ: Քարոլորտում ամենահին ապարների բացարձակ հասակը մոտ 3,5 մլրդ [[տարի]] է: Դրանից առաջ՝ մոտ 1—1,5 մլրդ տարիների ընթացքում, առաջացել է երկրակեղևը: Այդ ընթացքում առաջացած [[բյուրեղ]]<nowiki/>ային կարծր, փոխակերպված ապարներն այժմ մերկանում են հնագույն պլատֆորմների տարբեր մասերում: Արխհյան և պրոտերոզոյան դարաշրջաններում վերջնականապես ձևավորվում են Երկրի հնագույն պլատֆորմները, որոնցից են Արևելաեվրոպականը ([[Ռուսական]]), [[Սիբիր|Սիբիրականը]], Չինականը, Հնդկականը, [[Արաբ]]<nowiki/>ականը, [[Հյուսիս]]<nowiki/>ամերիկյանը, [[Հարավ]]<nowiki/>ամերիկյանը, [[Աֆրիկա|Աֆրիկականը]], Ավստրալականը և [[Անտարկտիկա]]<nowiki/>կանը: Սրանց հիմքում տարածվում են բյուրեղային կարծր ապարները, որոնց վրա նստած են հորիզոնական տեղադրված նստվածքային հզոր շերտախմբերը: Պաշհոզոյան դարաշրջանից սկսած երկրակեղևում տեղի են ունենում մեծ փոփոխություններ: Բայկալյան, կալեդոնյան և հերցինյան ծալքավորությունների հետևանքով հին պլատֆորմների շուրջը գտնվող գեոսինկլինալային ավազաններում ընթանում են ուժեղ ծալքագոյացումներ, հրաբխային երևույթներ՝ առաջացնելով լեռնային համակարգեր, լեռնաշղթաներ: Հետագայում դրանք հողմնահարվում են, քայքայվում, համահարթեցվում: Պալեոզոյի վերջում Երկրի վրա ձևավորվում է երկու խոշոր մայրցամաք.
+* [[Լավրասիա]]<nowiki/>ն՝ հյուսիսային կիսագնդում,
+* [[Գոնդվանա]]<nowiki/>ն՝  հարավային կիսագնդում:
+Դրանց միջև տարածվում էր ընդարձակ Թհտիս օվկիանոսը: Մեզոզոյան դարաշրջանում շարունակվում է երկրակեղևի առաջացման և զարգացման գործընթացը, լեռնակազմությունը: Սկսվում է Լավր<nowiki/>[[ասիա]] և Գոնդվանա մայրցամաքների իջեցման և տրոհման գործընթացը: Առաջանում են Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսների գոգավորությունները, նախքան այդ առաջացել էր Խաղաղ օվկիանոսի գոգավորությունը: Տրիասում մի քանի պլատֆորմների տարրեր տեղամասեր պատռվում են, որոնցից դուրս եկած լավաները ծածկում են հնագույն մակերևույթները և առաջացնում 1000-2000  հզորությամր տրապային ծածկույթներ: Հայտնի են սիրիրական, հնդկական և րրազիլական տրապները: Միայն սիրիրական տրապների զրաղեցրած մակերեսն անցնում է 1 մլն քառ. կմ-ը: Միջին մեզոզոյում տեկտոնական շարժումներն ակտիվանում են, տեղի են ունենում հին և նոր կիմերեյան [[ծալք]]<nowiki/>ավորությունները: Մեզոզոյի վերջում ընթանում է լարամյան ծալքավորությունը: Մեզոզոյան ծալքավորությունների ընթացքում ձևավորվում են [[Կորդի |Կորդի]] [[լեռ]]<nowiki/>ները և Հեռավոր [[Արևելք]]<nowiki/>ի մի շարք լեռնաշղթաներ:
+=== Կայնոզոյան դարաշրջան ===
+Կայնոզոյան դարաշրջանում երկրակեղևը կրում է ալպյան հզոր ծալքավորության տարրեր փուլերի ազդեցությունը: Եալքավորություններն ուղեկցվում են ուժեղ հրարխականությամր, առաջանում են Ալպ-Հիմալայան ծալքավոր գոտին և Խաղաղօվկիանոսյան Հրե օղակի մերձծովային [[լեռնաշղթա]]<nowiki/>ները: Հին հասակի շատ լեռներ ենթարկվել են «կեղծ երիտասարդացման»: Օրինակ՝ [[Տյան Շան|Տյան Շանի լեռներ]]<nowiki/>ը, որոնք ձևավորվել էին պալեոզոյի վերջում և քայքայվել էին, ալպյան ծալքավորության ընթացքում րարձրացել են մոտ 3000 մ-ով և այժմ թողնում են բարձր լեռների տպավորություն: Կայնոզոյում մայրցամաքներն ու օվկիանոսներն ստանում են արդի տեսքը: Երկրակեղևն անհամասեռ է, բաղկացած ամուր սալերից ու ավելի շարժուն ու ճկուն հատվածներից: Առանձնացվում են րազմաթիվ սալեր՝ [[եվրասիա]]<nowiki/>կան, ամերիկյան, աֆրիկյան, անտարկտիկական, հնդկաավստրալական, խաղաղօվկիանոսյան, ատլանտյան: Սրանցից յուրաքանչյուրն ունի տարածության մեջ շարժման իր ուղղությունը: Երր սալերն իրարից հեռանում են, առաջանում են ռիֆտային ճեղքեր կամ հովիտներ, և քարոլորտը ճեղքվում է իր ամրողջ երկարությամր: Սալերի՝ միմյանցից հեռանալու երևույթի առաջին րացատրությունը տվել է գերմանացի երկրաֆիզիկոս Ա. Վեգեները  [[1912 թվական|1912 թ]].: Սկզրում նրա վարկածին (Մորիլիզմի տեսություն) հետևորդներ կային, հետո այն ժխտվեց: Վերջին տարիներին անժխտելի փաստերը ապացուցեցին տեսության ճշտությունը, և այն ստացավ մեծ տարածում: Վերջերս պարզվել է, որ սալերը ոչ միայն տեղաշարժվում են, այլ կարող են րարձրանալ իրար վրա: Անժխտելի է, որ խաղաղօվկիանոսյան սալը մտնում է եվրասիական [[սալ]]<nowiki/>ի տակ, և այդ զոնայում առաջացել է խաղաղօվկիանոսյան Հրե օղակի արևմտյան թևը: Ամերիկյան սալը րարձրանում է խաղաղօվկիանոսյանի վրա, և առաջացել է Ատակամայի գեոսինկլինալը: Իր հերթին՝ ամերիկյան սալը հեռանում է Աֆրիկայից և Եվրոպայից: Պարզվում է, որ Հարավային [[Ամերիկա]]<nowiki/>ն [[Աֆրիկա]]<nowiki/>յից հեռանում է տարեկան 4 սմ-ով, իսկ Հյուսիսային Ամերիկան Եվրոպայից՝  6 սմ-ով: Երկրակեղևի սալերի տեղաշարժն սկսվել է մոտ 200 մլն [[տարի]] առաջ: Ուսումնասիրությունները պարզել են, որ եվրասիական սալը տեղաշարժվում է արևելք, Ավստրալիան՝ հյուսիս-արևելք, Անտարկտիդան՝ հարավ, Ամերիկան՝ արևմուտք: Միայն Աֆրիկան է հարաբերական անշարժ: Երկրակեղևի սալերը բաղկացած են [[պլատֆորմ]]<nowiki/>ներից և գեոսինկլինալներից:
+==== Գեոսինկլինալներ ====
+Գեոսինկլինալները երկրակեղևի շարժուն տեղամասերն են, որոնց տեղում առաջանում են լեռնաշղթաները: Գեոսինկլինալային մարզերի զարգացման ընթացքում տարբերում են երեք փուլ: Առաջին փուլում տեղի է ունենում երկրա<nowiki/>[[կեղև]]<nowiki/>ի երկարավուն ու լայն գոտու իջեցում, որը հանգեցնում է [[ծով]]<nowiki/>ային ավազանի առաջացման: Շարունակվող իջեցման հետ նրա մեջ կուտակվում են նստվածքային ապարների հզոր շերտեր: Այդ ընթացքում տեղի է ունենում նաև ապարների մասնակի փոխարկում (մետամորֆացում): Երկրորդ փուլում երկրակեղևը շարունակվում է ճկվելիջնել, բայց առանձին մասերում տեղի է ունենում բարձրացում: Նստվածքային կուտակման շարունակվող պայմաններում սկսվում է հրաբխային գործունեություն: Այս փուլի ավարտին [[նստվածք]]<nowiki/>ակուտակման [[զոնա]]<nowiki/>ն մասնատվում է՝ բաժանվելով բազմաթիվ ճկվածքների և բարձրությունների: Երրորդ փուլում գեոսինկլինալում երկրակեղևի ընկղմումը փոխարինվում է լեռնակազմությամբ. ապարաշերտերը սեղմվում, առաջանում են ծալքեր, ձևավորվում են լեռնաշղթաներ և լեռնային ամբողջ համակարգեր: Գեոսինկլինալային մարզի ընդհանուր բարձրացումն ավարտվում է լեռների և միջլեռնային իջվածքների առաջացմամբ: Սակայն դրանից անմիջապես հետո բնության արտաքին պրոցեսները սկսում են իրենց քայքայիչ գործունեությունը, և [[լեռ]]<nowiki/>ներն աստիճանաբար միլիոնավոր տարիների ընթացքում քայքայվում են: Սկսվում է երկրակեղևի զարգացման չորրորդ` պլատֆորմային [[փուլ]]<nowiki/>ը:
+==== Պշատֆորմ ====
+Պշատֆորմը երկրակեղևի հաստատուն, սակավաշարժունակ տեղամասն է, կազմված գլխավորապես մագմատիկ և փոխակերպային ապարներից: Պլատֆորմին բնորոշ է «երկհարկանի» կառուցվածքը: Առաջին հարկը նրա կարծր հիմքն է, իակ երկրորդը՝ նրա վրա հորիզոնական շերտերով դարսված նստվածքային ապարաշերտերը: Երկրակեղևը կազմված է տարբեր հասակի պլատֆորմներից: Հին են համարվում այն պլատֆորմները, որոնց [[հիմք]]<nowiki/>ազանգվածը գոյացել է պրոտերոզոյան դարագլխի սկզբին, մինչքեմբրում: Երկրակեղևի կառուցվածքով՝ գեոսինկլինալներով և պլատֆորմներով են պայմանավորված Երկրի մակերևույթի բնույթը ([[Ռելիեֆ|ռելիեֆը]]) և օգտակար հանածոների տեսակները: Երկրակեղևի ձևավորման հետ մեկտեղ ձևավորվում են նաև ջրոլորտը, մթնոլորտը և կենսոլորտը: Երկրի մակերևույթի վրա [[օդ]]<nowiki/>ի, ջրի, [[կենդանի]] օրգանիզմների առաջացումը նպաստում է արտածին ուժերի՝ հողմնահարության, էրոզիայի ակտիվացմանը: Դրանց ազդեցությամբ անընդհատ փոփոխվում է երկրակեղևի արտաքին մակերևույթը: Նստվածքային հզոր շերտախմբեր են առաջանում ցամաքի գոգավորություններում և օվկիանոսի հատակում: Այսպիսով՝ երկրակեղևի առաջացումը և զարգացումը պայմանավորված է ոչ միայն ներծին, այլ նաև արտածին ուժերով: [[Լեռ]]<nowiki/>նագոյացումը և երկրակեղևի արտաքին տեսքը ներծին և արտածին ուժերի փոխազդեցության արդյունք է: Երկրակեղևի զարգացումը կատարվում է նաև մեր օրերում՝ մեր աչքի առաջ: Դրա վկայությունն են անընդհատ տեղի ունեցող աղետալի երկրաշարժերը և հրաբխային երևույթները: Երկրի պլատֆորմային շրջաններում տեղի են ունենում դարավոր դանդաղ շարժումներ՝ իջեցումներ և բարձրացումներ: Տեկտոնական շարժումներն այսօր շատ ակտիվ են Խաղաղօվկիանոսային Հրե օղակում, Արևելաաֆրիկական գրաբենային և Ալպ-Հիմալայան ծալքավոր [[գոտի]]<nowiki/>ներում:
-Պինդ վիճակում է գտնվում նաև [[երկիր|Երկրի]] մանթայի վերին հորիզոնը, որը Երկրակեղևի հետ միասին առաջացնում է [[քարոլորտ]]ը՝ Երկրի մոտ 70-80 կմ հաստությամբ քարային պատյանը։
 [[Կատեգորիա:Բնություն]]